RATIONAL FOOLS

Κεραυνός εν αιθρία λοιπόν η πρόταση Στυλιανίδη για άμεση ιδιωτικοποίηση των δημόσιων πανεπιστημίων της χώρας; Και ναι και όχι. Σε καμιά περίπτωση όμως πυροτέχνημα (λαγός, ναι).

Κατ’ αρχάς δεν πρέπει να μας εκπλήσσει, αφού κατ’ επανάληψιν έχει δηλωθεί ότι το άρτι κατατεθέν νομοσχέδιο «Αθηνά» είναι το πρώτο στάδιο ενός μεταρρυθμιστικού μαραθώνιου στο χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης. Και ως γνωστόν ο όρος «μεταρρύθμιση» τη σήμερον ημέρα έχει καταντήσει να σημαίνει απελευθέρωση ή ακριβέστερα «απορρύθμιση» των αγορών (deregulation) και σε βάθος χρόνου πλήρη ιδιωτικοποίηση των δημόσιων οργανισμών και κατάργηση των αντίστοιχων δημόσιων αγαθών σε τομείς όπως οι τηλεπικοινωνίες, οι συγκοινωνίες, η ενέργεια, η υγεία, η παιδεία κτλ. Ουσιαστικά ο κυρίαρχος αγοραίος φιλελευθερισμός του Milton Friedman επιτίθεται μετωπικά στην ίδια την έννοια του δημόσιου αγαθού. Διατείνεται ότι δεν υπάρχει κανένα αγαθό ή υπηρεσία που να μη μπορεί να παρέχεται από τον ιδιωτικό τομέα και δη κατ’ αποκλειστικότητα. Άρα στρατηγικός στόχος είναι ο ολοκληρωτικός καπιταλισμός των αγορών, μια κοινωνία χωρίς κράτος (πρόνοιας). Πρόκειται για όραμα παρανοϊκό, ανιστόρητο, ουτοπικό και γι’ αυτό επικίνδυνο. Εξαιρετικά επικίνδυνο. Θα τρίζουν τα κόκκαλα του φουκαρά του Adam Smith, στο όνομα του οποίου γίνονται όλες αυτές οι αθλιότητες…

Από την άλλη όμως είναι και κεραυνός εν αιθρία. Για πρώτη φορά τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα ταυτίζονται ευθέως με τις επιχειρήσεις του ευρύτερου δημόσιου τομέα και με το γνωστό σκεπτικό της εξοικονόμησης πόρων και μείωσης των ελλειμμάτων προτείνεται η άμεση ένταξή τους στο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων. Αυτό είναι ένα καινούριο στοιχείο που σηματοδοτεί έναν στρατηγικό αναπροσανατολισμό στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Πράγματι, περνά σε δεύτερο πλάνο η απελευθέρωση της «αγοράς», δηλαδή η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων που θα λειτουργούν παράλληλα και ανταγωνιστικά προς τα δημόσια και δίδεται άμεση προτεραιότητα στην ιδιωτικοποίηση των ήδη υφιστάμενων κρατικών πανεπιστημίων. Πρόκειται για ορθολογικό παραλογισμό, υπό την έννοια ότι υπαγορεύεται από οικονομικά κριτήρια. Στις σημερινές συνθήκες Μεγάλης Ύφεσης η δημιουργία νέων πανεπιστημίων αποτελεί εξαιρετικά επικίνδυνη επενδυτική επιλογή. Απαιτεί μεγάλα κεφάλαια χωρίς να έχει εξασφαλισμένη πελατεία, καθώς πολλά παιδιά της καταρρέουσας μεσαίας τάξης θα καταφεύγουν θέλοντας και μη στα δημόσια πανεπιστήμια, που δεν χρεώνουν δίδακτρα. Μόνη λοιπόν ορθολογική λύση η εξαγορά των κρατικών πανεπιστημίων και η ιδιωτικοποίησή τους, με την προϋπόθεση ότι θα γίνει με πολύ χαμηλό τίμημα. Η συγκυρία είναι άκρως ευνοϊκή, αφού όλες οι κρατικές επιχειρήσεις (ζημιογόνες και μη) ξεπουλιούνται κυριολεκτικά για ένα κομμάτι ψωμί. Έτσι, εν μια νυκτί, οι επίδοξοι «επενδυτές» με ελάχιστα κεφάλαια θα γίνουν ιδιοκτήτες μεγάλων πανεπιστημίων, με πανάκριβες υποδομές και εξασφαλισμένη μονοπωλιακή θέση. Οι υποψήφιοι φοιτητές δεν θα έχουν εναλλακτική επιλογή, αφού θα υπάρχουν μόνο σπουδές με δίδακτρα. Θα σπουδάζουν μόνο όσοι έχουν χρήματα και όσοι μπορούν και θέλουν να πάρουν φοιτητικά δάνεια.

Είναι επομένως σαφές ότι αλλάζουν τα σχέδια και επισπεύδεται η υλοποίηση του παρανοϊκού αυτού οράματος. Δεν μιλάμε πια για μεταρρυθμιστικό μαραθώνιο, αλλά για δρόμο το πολύ πέντε-δέκα χιλιομέτρων. Υπάρχει όμως περίπτωση να πραγματοποιηθεί ο αδιανόητος αυτός στόχος; Όλα θα εξαρτηθούν από την αντίδραση του ξενοδόχου, χωρίς τον οποίο φαίνεται ότι λογαριάζουν. Πάντως οι γενικότερες συνθήκες ευνοούν ένα τέτοιο εγχείρημα. Το αμέσως επόμενο διάστημα οι εξτρεμιστές της αγοράς, με αιχμή του δόρατος το επαίσχυντο, καθ’ ότι ψευδές, επιχείρημα ότι η Ελλάδα είναι χώρα δημοσίων υπαλλήλων με τεράστιες δημόσιες δαπάνες, θα επιχειρήσουν την τελική έφοδο για να ισοπεδώσουν ό,τι έχει απομείνει όρθιο από το πάλαι ποτέ (ανεπαρκές) κράτος πρόνοιας. Φυσικά, οι ακόμη πιο κτηνώδεις περικοπές κοινωνικών δαπανών θα γίνουν επειδή η οικονομική ελίτ της χώρας δεν είναι διατεθειμένη να σταματήσει να φοροδιαφεύγει και να πληρώσει επιτέλους φόρους.

Συνεπώς η σημερινή κρίση δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά και ηθική. Υπό την έννοια ότι οι πλούσιοι αρνούνται να αναλάβουν τις ευθύνες τους για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής, αρνούνται δηλαδή να πληρώσουν φόρους. Κραδαίνοντας μαύρες σημαίες, διαμαρτύρονται ότι «ο φόρος είναι κλοπή» και σπεύδουν να κρύψουν τα χρήματά τους στα σύγχρονα νησιά των θησαυρών, τους φορολογικούς παραδείσους. Αλλά πριν με περιλούσει κανείς με κείνα τα ωραία για τη Βόρειο Κορέα, σπεύδω να κρυφτώ πίσω από το  γνωστό πρώην Chicago Boy, προστατευτική μου ασπίδα και φύλακα άγγελό μου, ζητώντας εκ των προτέρων συγγνώμη από τους αγοραίους σοσιαλιστές και σοσιαλδημοκράτες αν τους προκαλώ αμηχανία και τύψεις συνειδήσεως. Αν και δεν το νομίζω…

http://www.project-syndicate.org/commentary/america-s-deepening-moral-crisis

  Γιώργος Δουράκης

Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας

Τμήμα Πολιτικών Επιστημών