Η Τευτονική Στοά

 και το κοινωνικό ολοκαύτωμα

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έρχονται και παρέρχονται, αλλά το Βερολίνο μένει. Και εμμένει -δυστυχώς- στην ολέθρια συνταγή της αέναης λιτότητας. Όπου και αν αυτή εφαρμόστηκε, εντός και εκτός Ευρωζώνης, δεν οδήγησε μόνο σε επιδείνωση της ύφεσης και σε αύξηση της ανεργίας (συχνά εκρηκτική), αλλά και σε αύξηση (!) του δημόσιου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ. Παταγώδης λοιπόν η αποτυχία, αν αναλογιστούμε ότι βασικός στόχος των αιματηρών περικοπών ήταν η δραστική μείωση του χρέους των δημοσιονομικά ευάλωτων χωρών, ώστε να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη των αγορών και να αρχίσουν και πάλι να δανείζονται με λογικά επιτόκια. Αποδεικνύεται πλέον έμπρακτα ότι πρόκειται για μύθο. Η λιτότητα δεν είναι αναπτυξιακή. Προκαλεί ύφεση και αυξάνει το χρέος. Τελεία και παύλα.

Το ιερατείο όμως της πάλαι ποτέ Ευρωπαϊκής Ένωσης και νυν Τευτονικής Στοάς δεν πτοείται. Συνεχίζει ακάθεκτο. Θεωρεί ότι βρισκόμαστε σε καλό δρόμο και ότι (κάποτε) «τα μέτρα θα αποδώσουν». Ο Φιλανδός επίτροπος οικονομικών και νομισματικών θεμάτων Olli Rehn κατακεραύνωσε τους επικριτές οικονομολόγους (που είναι πια πλειοψηφία) και δήλωσε ότι η συζήτηση για τους δημοσιονομικούς πολλαπλασιαστές και την ατελέσφορη λιτότητα δεν βοηθά και πρέπει να σταματήσει πάραυτα. Ό εστί μεθερμηνευόμενο ότι οι οικονομολόγοι πρέπει ή να γίνουν φερέφωνά του ή, αλλιώς, να σκάσουν. Ο έτερος «σοφός» της παρέας, ο Λουξεμβουργιανός πρώην πρόεδρος του Euro Group Jean-Claude Juncker,  σε συνέντευξή του στο Spiegel, αφού επετίμησε τους Γερμανούς για την ελεεινή συμπεριφορά τους προς τους Έλληνες, δήλωσε ανερυθρίαστα ότι η πολιτική που ακολουθεί η Ελλάδα είναι σωστή και πρέπει να συνεχιστεί. Λες και το κύριο πρόβλημα ήταν το εξώφυλλο του Focus και όχι η μνημονιακή κτηνωδία της τρόικας που οδηγεί σε κοινωνικό ολοκαύτωμα. Δυστυχώς δεν είναι καθόλου σχήμα λόγου. Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα στον κόσμο που δεν απέφυγε τελικά το μοιραίο, δηλαδή μια «Μεγάλη Ύφεση» σαν κι αυτή της δεκαετίας του ’30 (Great Depression και όχι απλώς recession) (βλ. εδώ και εδώ). Και μέχρι στιγμής δεν υπάρχει η παραμικρή ένδειξη ανάκαμψης (εδώ). Η κατάσταση εξακολουθεί να παραμένει εκτός ελέγχου και ήδη αρχίζει να προσλαμβάνει διαστάσεις ανθρωπιστικής κρίσης.

Και το ερώτημα που τίθεται είναι «γιατί»; Γιατί αυτή η εμμονή σε μια πολιτική που δεν είναι απλώς εσφαλμένη, αλλά ολέθρια. Η απάντηση είναι «για πολλούς και διαφόρους λόγους» - οικονομικούς, γεωπολιτικούς, ιστορικούς, ψυχολογικούς. Μπορεί η Γερμανία να μην προκάλεσε την παγκόσμια πιστωτική κρίση, την χρησιμοποίησε όμως για να κατακτήσει οικονομικά την Ευρώπη. Αν για τον Clausewitz πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα, φαίνεται ότι για τους αθεράπευτα πολεμοχαρείς Νεοτεύτονες πολιτική είναι η συνέχιση του πολέμου με άλλα μέσα. Ούτε λίγο ούτε πολύ, η πολιτική γι’ αυτούς είναι πόλεμος με οικονομικά μέσα. Με τη διαφορά ότι τον οικονομικό αυτό πόλεμο τον διεξάγουν εκ του ασφαλούς, χωρίς απώλειες, δεδομένου ότι βάζουν τις διεθνείς αγορές και τους οίκους αξιολόγησης να εξαπολύουν τις κερδοσκοπικές επιθέσεις και εν συνεχεία σπεύδουν ως κατακτητές να επιβάλουν στους ηττημένους ταπεινωτικούς όρους, που θυμίζουν Συνθήκη των Βερσαλλιών. Δεν χωρά αμφιβολία ότι πρόκειται για πανηγυρική ιστορική ρεβάνς. Με την οικονομική κρίση, η ενίσχυση της εθνικής αυτοπεποίθησης που προήλθε από την επανένωση των δύο Γερμανιών φθάνει στο απόγειό της και μετατρέπεται σε εθνική αλαζονεία. Η στρατηγική της ευρωπαϊκής Γερμανίας εγκαταλείπεται, καθώς περιχαρής η ελίτ της χώρας συνειδητοποιεί ότι για πρώτη φορά στην ιστορία «η Ευρώπη μιλάει Γερμανικά» (βλ. εδώ).

Ωστόσο η ανατροπή του σκηνικού είναι ακόμη μεγαλύτερη. Οι Γερμανοί δεν αισθάνονται απλώς νικητές, αλλά και ηθικά δικαιωμένοι. Βαρέθηκαν όλα αυτά τα χρόνια να τους κουνάνε το δάκτυλο οι νικητές του Πρώτου και του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και να τους αντιμετωπίζουν ως ανθρωποειδή που αιματοκύλησαν τον κόσμο. Τώρα ήρθε η σειρά τους να κουνάνε το δάκτυλο στους ηττημένους και να τους στιγματίζουν ως σπάταλους, τεμπέληδες και διεφθαρμένους, που πρέπει να περάσουν εκόντες-άκοντες από τα έγκατα της Τευτονικής Στοάς για να εξαγνιστούν και να γίνουν το ίδιο ανταγωνιστικοί, όπως αυτοί. Κυριολεκτικά ηδονίζονται όταν εξαπολύουν αθέατοι τις επιθέσεις τους μέσω των διεθνών αγορών. Γιατί έτσι όχι μόνο δεν χρειάζεται να απολογούνται, αλλά μπορούν να ηθικολογούν κι από πάνω. Τελευταίο θύμα ενός τέτοιου θανατηφόρου οικονομικού blitzkrieg με μπόλικη δόση ηθικού στιγματισμού είναι η Κύπρος. Φυσικά πρόκειται για φαρισαϊσμό αισχίστου είδους. Γνωρίζουν πολύ καλά ότι για την κρίση δεν ευθύνονται οι λαοί του ευρωπαϊκού Νότου, αλλά η επαίσχυντη Χρηματοοικονομική Διεθνής του Josef Ackermann. Με πρώτη και καλύτερη τη δική του(ς) Deutsche Bank, η οποία ήταν βασικός πρωταγωνιστής στο πιστωτικό όργιο των στεγαστικών δανείων υψηλού κινδύνου της Wall Street (βλ. εδώ και εδώ), που οδήγησε την ανθρωπότητα στο χείλος της αβύσσου -και την Ελλάδα στην άβυσσο.

Αλλά εκτός από ανήθικοι ηθικολόγοι, είναι και ανίδεοι ιδεολόγοι. Κοινώς αλμπάνηδες. Διακατέχονται από μια αρχαϊκή οικονομική σκέψη, ένα εκρηκτικό μείγμα μακροοικονομικής άγνοιας και ηθικών προκαταλήψεων,  που είναι απόρροια ενός ιδιότυπου επαρχιωτισμού της ακαδημαϊκής τους ελίτ. Ανέκαθεν οι γερμανοί οικονομολόγοι ήταν απομονωμένοι και εντελώς ξεκομμένοι από τα διεθνώς κυρίαρχα αγγλοσαξονικά ρεύματα. Το γερμανικό δόγμα της αέναης λιτότητας ως οικονομική στρατηγική παντός καιρού αντίκειται στην ίδια τη φύση του προηγμένου καπιταλισμού (βλ. εδώ). Αν το υιοθετούσαν και οι υπόλοιπες πλούσιες χώρες, θα βύθιζαν τον πλανήτη (και φυσικά τη Γερμανία) σε βαθιά ύφεση. Οι Γερμανοί φαίνεται να μην το αντιλαμβάνονται. Νομίζουν ότι η επιτυχία τους οφείλεται στην πολιτική λιτότητας που ακολούθησαν μετά την επανένωση. Ενώ στην πραγματικότητα οφείλεται στο ότι η Κίνα, οι ΗΠΑ και οι μεσογειακές χώρες της Ευρωζώνης αγόραζαν σαν τρελές γερμανικά προϊόντα. Με άλλα λόγια, στο ότι οι χώρες αυτές δεν ακολουθούσαν πολιτική λιτότητας!

Η σημερινή οικονομική κρίση απέδειξε ότι η ΕΕ είναι κατ’ ευφημισμόν ένωση. Η Ευρωζώνη δεν ακολούθησε -ως ώφειλε-  συλλογική στρατηγική, αλλά αντέδρασε ως σκορποχώρι («ο σώζων εαυτόν σωθήτω»). Και δεν υπάρχει απλώς έλλειψη αλληλεγγύης, αλλά κάτι πολύ χειρότερο. Οι ισχυροί επωφελούνται από την κρίση φορτώνοντας τα βάρη στους αδύναμους. Έτσι, το πολυπόθητο κοινό ευρωπαϊκό σπίτι κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος. Τη θέση του πήρε μια Τευτονική Στοά που κυριολεκτικά «μας έκλεισε το σπίτι». Δυστυχώς είμαστε παγιδευμένοι και για να απεγκλωβιστούμε οφείλουμε κατεπειγόντως να απαλλαγούμε από τα μνημόνια. Και τι γίνεται αν οι παλαβοί Τεύτονες μάς δείξουν την έξοδο; Νομίζω ότι δεν έχουμε και πολλά να χάσουμε. Το κόστος παραμονής συναγωνίζεται πλέον ευθέως το κόστος αποχώρησης και πολύ σύντομα θα το ξεπεράσει (αν δεν το ξεπέρασε κιόλας). Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να θυσιάσουμε το λαό μας στο βωμό του ισχυρού ευρώ, γιατί πουθενά στον κόσμο το νόμισμα δεν είναι αντικείμενο λατρείας. Αντιλήψεις του τύπου «ευρώ και ξερό ψωμί», «ευρώ - θρησκεία…», ταιριάζουν περισσότερο σε ποδοσφαιρικά γήπεδα και δεν έχουν θέση σ’ ένα σοβαρό δημόσιο διάλογο. Πάντως, όπως και αν έχουν τα πράγματα, ένα είναι βέβαιο. Το μέλλον μας δεν είναι η Τευτονική Στοά της ανεργίας και της αέναης φτώχειας…

Γιώργος Δουράκης

Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας

Τμήμα Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ