Όπως συνήθως συμβαίνει στην ζωή των ανθρώπων, οι ρήξεις δεν είναι ούτε εύκολες, ούτε ευχάριστες. Είναι, εντούτοις, πάντοτε απαραίτητες στο μέτρο που κανείς επιθυμεί την αλλαγή και την επικράτηση του δικαίου. Οι ιδιοτελείς, πάντως, σκέψεις, που σχετίζονται με την προσωπική επιτυχία και την καλοπέραση, συχνότατα πρυτανεύουν. Έτσι διατηρείται η αέναη αυτή σύγκρουση μεταξύ συντήρησης και προόδου.

Αναλογίσθηκε πράγματα που έκανε και δεν θα έπρεπε να κάνει, αλλά και πράγματα που τόλμησε και για τα οποία αισθάνθηκε υπερήφανος. Συχνά η αναποφασιστικότητα και το ξαφνικό τον απέτρεψαν να λειτουργήσει ρηξικέλευθα και στη συνέχεια μετάνιωσε γι’ αυτό, καθώς συνειδητοποίησε ότι ο χρόνος δεν γυρνά πίσω.

Αναρωτήθηκε για το αν είναι έτοιμος και ικανός να φτιάξει το ισοζύγιο, και τον απολογισμό της ζωής του. Θα ήταν μια προσπάθεια ελλιπής, σκέφτηκε, καθώς τούτο δεν απαιτεί μόνο την δική του άποψη και εκτίμηση, αλλά προϋποθέτει και  την ακριβή, κατά το δυνατό, γνώση  της έξωθεν μαρτυρίας. Τι σκέφτονται οι άλλοι γι’ αυτόν; Στην σκέψη τους υπερτερούν τα καλά και γενναία που πιθανώς έπραξε, ή τα κακά και δυσάρεστα που μάλλον δεν απέφυγε;

Ο απολογισμός του φάνηκε δύσκολος. Κατάλαβε ότι όλη του η ζωή στον πολυτάραχο τόπο του, στον πολυτάραχο πλανήτη του, ξετυλίχθηκε μέσα σε ένα στρόβιλο πραγματικοτήτων και ψευδαισθήσεων, αντικειμενικών καταστάσεων και εικονικοτήτων, πληροφόρησης και παραπληροφόρησης, αλήθειας και ψεύδους, σκοπιμότητας, εντιμότητας και προκλητικής συχνά αδιαφάνειας.

Σκέφτηκε αμέσως τους άλλους, όλους εκείνους τους πιο γενναίους και πιο δειλούς από αυτόν. Σκέφτηκε τους περισσότερο ή λιγότερο αποφασιστικούς, τους κατ’ άλλους επιτυχημένους και τους κατ’ άλλους αποτυχημένους. Συνειδητοποίησε το ρόλο των κριτηρίων για τις εκτιμήσεις αυτές και στο μυαλό του αναδείχθηκε η ανθρώπινη σχετικότητα. Τι σημαίνει άραγε επιτυχημένος και τι αποτυχημένος;

Επιχειρώντας να κατανοήσει καλύτερα το μέγεθος της σχετικότητας  της ανθρώπινης αλήθειας, έφερε στο μυαλό του τα λόγια του Πολύβιου Δημητρακόπουλου που στη “Σιδηρά Διαθήκη” του τόνιζε: «Σπανίως ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται όπως βλέπει, δυστυχώς συνήθως βλέπει όπως αντιλαμβάνεται».

Αναλογίσθηκε τις βασικές αξίες με τις οποίες η γενιά του γαλουχήθηκε. «Η αγάπη για την Ελευθερία, η αγάπη για την Δημοκρατία, για την Ισότητα, την Δικαιοσύνη, την Εθνική Υπερηφάνεια, την Συλλογικότητα, το Κοινό Συμφέρον, το Δημόσιο Αγαθό, την Αδελφοσύνη, τον Ανθρωπισμό, τον σεβασμό της Ζωής και η αγάπη για τόσες άλλες αξίες, δεν μπορούσε να είναι αμέτοχη σε κάθε εγχείρημα απολογισμού της προσωπικής του περιπέτειας. Το εγχείρημα του τελικού απολογισμού γινόταν ακόμα πιο περίπλοκο. Μεταξύ πραγματικοτήτων και ψευδαισθήσεων, αρχών και αξιών, σχετικοτήτων  και απολυτοτήτων, αισθάνθηκε αδύναμος να φτιάξει το ισοζύγιο της ζωής του.

Δεν απέφυγε, τότε, την ερώτηση: «Υπήρξε πραγματικά ποτέ ελεύθερος; Τι πράγματι σημαίνει γι’ αυτόν ελευθερία; Θυμήθηκε τον Κορνήλιο Καστοριάδη που έλεγε: « Τίποτε δεν έχει μεγαλύτερη αξία από την ζωή. Όμως αν τίποτε δεν έχει μεγαλύτερη αξία από την ζωή, τότε η ζωή δεν αξίζει τίποτε».

Και έτσι εν μέσω σκέψεων και προβληματισμών, αναμνήσεων και πραγματικοτήτων, το μυαλό του έφθασε σ’ αυτά τα αλλόκοτα που σήμερα συμβαίνουν στη χώρα του. Τα συνδύασε με  τις εμπειρίες του παρελθόντος του, αλλά και με τα ερωτήματα του για την ελευθερία. Υπήρξαν, πράγματι, αυτός και ο τόπος του, ποτέ ελεύθεροι;

Οι σκέψεις του για τους προσωπικούς του απολογισμούς της ζωής υποχώρησαν μπροστά στα βιώματά της βάναυσης υποβάθμισης της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της αξιοπρέπειας της πατρίδας του. Η λαίλαπα των πραγματικοτήτων, των υποκρισιών, των ψευδαισθήσεων, των ψευτοδιλημμάτων και των εικονικοτήτων των τελευταίων ετών, η παρακμή, η επικυριαρχία των ιδιοτελών συμφερόντων και η νέο-αποικιακή απειλή, γέμισαν την ψυχή του με αγανάκτηση. Συνειδητοποιούσε ταυτόχρονα την επαναληπτικότητα  των καταστάσεων και την διαχρονική υποβάθμιση της ελευθερίας του.

Ας κάνουν, τον απολογισμό της ζωής μου για μένα οι επόμενοι, σκέφτηκε. Κυρίαρχο τώρα ήταν γι’ αυτόν το αν υπήρξε ποτέ και ακόμα περισσότερο αν είναι σήμερα πραγματικά ελεύθερος. Μαζί του κι όλοι οι άλλοι των οποίων η αντίληψη περί ελευθερίας πιθανότατα διαφέρει.

Σκέφτηκε το τι σημαίνει ανθρώπινη αλλοτρίωση και το πώς το Σύστημα ενσωματώνει στις λειτουργίες και στις σκοπιμότητές του τις συνειδήσεις των ανθρώπων. Κατάλαβε την ματαιότητα ενός κόσμου χωρίς αντιστάσεις. Η έννοια, το περιεχόμενο, η ουσία της ελευθερίας σταδιακά παραφθείρονταν. Βίωνε μια ψευδαίσθηση  ελευθερίας! Κι αυτός και ο τόπος του!

Κάτω από τις περίπλοκες αυτές συνθήκες αισθάνθηκε έτοιμος να δικαιολογήσει, ή και να συγχωρέσει ακόμη, ανθρώπινες συμπεριφορές υποταγής, ραγιαδισμού ή μικροαστικής ιδιοτελούς νοοτροπίας. Σκέφθηκε όμως, ταυτόχρονα, ότι το να είναι κανείς ελεύθερος, σύμφωνα με τις αρχές και τις αξίες του πολιτισμού με τις οποίες γαλουχήθηκε, είναι και ζήτημα αυτογνωσίας, αντίστασης και ευγενών υπερβάσεων. Είναι ζήτημα ανόρθωσης αναστήματος απέναντι στον ‘Μεγάλο Αδελφό’ που χρόνια τώρα στήνεται από τη Νέα Τάξη Πραγμάτων των πολυεθνικών συμφερόντων μιας παγκόσμιας ολιγαρχίας ασύδοτης εκμετάλλευσης των λαών και του φυσικού περιβάλλοντος του μοναδικού του πλανήτη και της μοναδικής του πατρίδας.

Σταμάτησε ν’ αναλογίζεται το παρελθόν. Συνειδητοποίησε όμως και πάλι κάτι που αυτό το παρελθόν του δίδαξε. Συνειδητοποίησε, ότι το να είναι ελεύθερος δεν σημαίνει απλά να μην ενοχλείται πηγαίνοντας στην αγορά, στην εκδρομή, στη δουλειά ή στο καφενείο. Ούτε το να εργαλειοποιείται ασκώντας δήθεν ανεμπόδιστα κριτική στην εξουσία, διατηρώντας το δικαίωμα μιας ελευθερίας του λόγου που φθάνει έως εκεί όπου το δικαίωμά του αυτό θα κριθεί ενοχλητικό. Ούτε το να βαυκαλίζεται , ότι είναι κυρίαρχος και αυτοπροσδιοριζόμενος δια της ψήφου του πολίτη που ορίζει τους αντιπροσώπους του στο Κοινοβούλιο, όταν οι τελευταίοι αυτοί διαγράφονται, δίχως αυτός να ερωτηθεί, όταν αποφασίζουν να πουν κάποια ‘όχι’ επειδή, τάχα, έτσι παραβιάζουν την περίφημη κομματική πειθαρχία. Ούτε το να πιστεύει ότι είναι ένας κυρίαρχος καταναλωτής, όταν γίνεται θύμα μιας ακατάσχετης πολιτικής πειθούς που ευσχήμως βαφτίζεται διαφήμιση, επιχειρώντας δευτερευόντως, βέβαια, να τον πληροφορήσει, πρωτευόντως, όμως, να τον πείσει για τις ανύπαρκτες συνήθως ανάγκες του, που το Σύστημα δημιουργεί στο πλαίσιο μιας ατελέσφορης και, ως αποδεικνύεται, απαράδεκτης τακτικής άκρατου καταναλωτισμού και εικονικής ευημερίας.

Ελευθερία, σκέφτηκε, σημαίνει, σε τελική ανάλυση, υγιής και αληθής αυτοπροσδιορισμός, σημαίνει δικαιοσύνη και αδελφοσύνη, σημαίνει ελεύθερη επιλογή, συνείδηση του κοινού συμφέροντος και βέβαια εξάλειψη των ψευδαισθήσεων, των πολιτικάντικων ψευτοδιλημμάτων, των υποκρισιών και των εικονικοτήτων. Ελευθερία δεν σημαίνει ψευδαίσθηση  ελευθερίας!

Θύμωσε! Το παιχνίδι της δημιουργίας επικοινωνιακών ψευδαισθήσεων ελευθερίας, που έσωθεν και έξωθεν ποικιλοτρόπως επιβάλλονται, πρέπει να πάρει άμεσα τέλος. Γιατί τελικά, άνευ πραγματικής ελευθερίας, δεν υφίσταται και αξιοπρέπεια. Όπως και δεν υφίσταται ελευθερία άνευ διανεμητικής δικαιοσύνης. Κι αυτό πρέπει άμεσα να το αντιληφθούν οι λεγόμενοι ισχυροί, κατανοώντας απλά, ότι οι λαοί γράφουν τελικά την Ιστορία.

Καθώς οι σκέψεις στροβίλιζαν στο μυαλό του, μεταβολιζόμενες σε θυμό, σημασία απόκτησε γι’ αυτόν και πάλι το μέλλον μιας κοινωνίας κοινής και αδιαμφισβήτητης μοίρας, όπου το νέο ιστορικό υποκείμενο θα έπαιρνε, διαμορφούμενο, την τύχη του στα χέρια του. Οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και είναι παντού σιδηροδέσμιοι, έλεγε ο JeanJacquesRousseau. Γι’ αυτό θα πρέπει συνεχώς να αγωνίζονται για την ελευθερία γενόμενοι ικανοί ν’ αντιληφθούν τις δυνάμεις και τα’ αρπακτικά που την επιβουλεύονται.

Αναλογιζόμενος, τώρα το μέλλον, κρίνοντας αυστηρά το παρόν, αισθάνθηκε ν’ αναγεννιέται μέσα του η ελπίδα, καθώς αναγεννιόταν η ψυχή του. Αρκετά με τις υποκρισίες, τα ποσοστά και τους αριθμούς. Οι ανθρώπινες ζωές δεν είναι ούτε αριθμοί, ούτε κωδικοί, ούτε νούμερα. Αρκετά με τις δημιουργικές λογιστικές, τις βιωσιμότητες των χρεών, τα δισεκατομμύρια και τις μεταρρυθμίσεις εγνωσμένης πλέον κατεύθυνσης. Αρκετά με τα ψευτοδιλήμματα και τους φόβους, φώναξε δυνατά.

Έφερε στο μυαλό του τις φορομπηχτικές πολιτικές της λιτότητας, την καταστροφική οριζόντια μείωση και επιθετική περικοπή των μισθών και των συντάξεων, την αβάσταχτη ανεργία, τις απολύσεις, τα λουκέτα, τον κοινωνικό αποκλεισμό, τις αυτοκτονίες άτυχων συνανθρώπων, τις προεκλογικές υποσχέσεις και την μετεκλογική εφαρμογή των αντιθέτων. Συνδύασε τα παραπάνω με τους ανεκδιήγητους επαίνους των δήθεν επιφανών της  ‘Ευρωπαϊκής Οικογένειας’(!), επαίνους αμφίβολης αλήθειας και βέβαια εμφανούς σκοπιμότητας: «Είστε στο σωστό δρόμο, έχετε κάνει προόδους, συνεχίστε στο δρόμο αυτό σταθερά, οι θυσίες σας αποδίδουν!». Οι έπαινοι αυτοί των ‘ευαγγελιστών των αγορών’ και φανατικών υποστηρικτών του νεοφιλελεύθερου ουτοπικού δόγματος της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, τον άφηναν πλέον, παντελώς αδιάφορο.

Είχε, πια, κατανοήσει και πάλι το νέο παιχνίδι των κυρίαρχων συμφερόντων και των φερεφώνων  τους. Συνειδητοποίησε ξανά την ψευδαίσθηση της ελευθερίας που συστηματικά του σέρβιραν οι επικυρίαρχοι ολιγάρχες της χρηματοοικονομικής  αρπακτικότητας.

Χαμογέλασε με πίκρα, γνωρίζοντας ότι κανείς δεν θα μπορούσε να τον εμποδίσει να κρίνει ελεύθερα. Κρίνοντας δε ελεύθερα καταλάβαινε τους δικούς τους απύθμενους φόβους, που προσπαθούσαν να τους ξεπεράσουν επιχειρώντας να γεμίσουν  την δική τους ψυχή με τον τεχνητό φόβο των ποικίλης μορφής καταρρεύσεων που θα επισυνέβαιναν, δήθεν, αν δεν συνέχιζε τις θυσίες του για την σωτηρία της απαράδεκτης αναπτυξιακής συνταγής τους. Κι όσο καταλάβαινε, τόσο πιο ελεύθερος αισθανόταν.

Γέλασε, τώρα, δίχως πίκρα! Ήταν έτοιμος να αγωνισθεί ενάντια στις εικονικότητες, στα ψευτοδιλήμματα και στις ψευδαισθήσεις. Έβαλε την ελευθερία, σε προτεραιότητα. Πρώτα η ελευθερία και μετά η ασφάλεια, έκραξε! Ενθουσιάστηκε στην σκέψη, ότι αντί να υποτάσσεται στις επιταγές μιας υπερφίαλης ολιγαρχίας της οικονομικής υπερβολής, μπορεί να αλλάξει την Ιστορία. Άλλωστε, έτσι πάντα συνέβη στην διάρκεια της εξέλιξης της ανθρώπινης περιπέτειας. Ήταν έτοιμος, πλέον, ν’ αγωνιστεί γι’ αυτό!

Σημείωση : Ο Καθ. Γ.Χατζηκωνσταντίνου δίδαξε στο Α.Π.Θ και στο Δ.Π.Θ. επί 35 έτη. Υπήρξε Πρόεδρος Τμήματος και Αντιπρύτανης του Δ.Π.Θ. Διετέλεσε Γενικός Γραμματέας Μακεδονίας-Θράκης (2009-2012). Ανακηρύχτηκε επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Valahia της Ρουμανίας. Είναι σήμερα Πρόεδρος της Εταιρείας Οικονομολόγων Θεσσαλονίκης