Με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο, «Αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής», ο γνωστός πανεπιστημιακός μιλάει για το θαυμαστό Σύμπαν και το άγνωστο, για τη Γνώση ως μοχλό μεγάλων αλλαγών, αλλά και για το «ακρωτηριασμένο» σήμερα πανεπιστήμιο και τη χαμένη εθνική μας αξιοπρέπεια

Σε αλλοκαιρινές εποχές ο αστρολάβος καθοδηγούσε τους ναυτικούς στα ταξίδια τους και αποκάλυπτε στους ανθρώπους τις κινήσεις των άστρων και τις φωτεινές αναλαμπές τους. Ο «Αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής» δεν έχει διαφορετική φιλοδοξία. Το ταξίδι όμως που υπόσχεται κρύβει μεγαλύτερες εκπλήξεις και αναπάντεχες διαδρομές. Ξεκινά από τα θαυμαστά του Σύμπαντος, τους μακρινούς γαλαξίες και τους κομήτες, την αντιύλη και τις υπέρλαμπρες εκρήξεις αστεριών, αναζητεί τις απαντήσεις που δίνει η σημερινή επιστήμη στα προαιώνια ερωτήματα του ανθρώπου: για την έννοια του χρόνου, αλλά και την ύπαρξη εξωγήινης ζωής. Οι κόσμοι του πανεπιστημιακού και συγγραφέα Γιώργου Γραμματικάκη προσδοκούν να συναντήσουν και τους κόσμους του αναγνώστη, τις αγωνίες και τα ερωτήματά του. «Τότε η χειραψία του συγγραφέα με τον αναγνώστη δεν θα είναι πια στα σκοτεινά. Θα γίνει υπό το φως των άστρων και με το στίγμα που αποκάλυψε ένας Αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής».

* Κύριε καθηγητά, πώς θα περιγράφατε εσείς, ένας παραμυθάς επιστήμονας, το Σύμπαν και την απεραντοσύνη του;

- Δεν είναι ότι εγώ είμαι ένας παραμυθάς επιστήμονας. Το ίδιο το Σύμπαν είναι ένα παραμύθι, και μάλιστα χωρίς τελειωμό. Εχει ωστόσο γραφεί στη γλώσσα των φυσικών νόμων και οι σελίδες του διαρκώς αποκρυπτογραφούνται. Ολοένα όμως ανακαλύπτονται καινούργιες. Αν υπάρχει ένα ιδιάζον χαρακτηριστικό στο παραμύθι του Σύμπαντος, είναι ότι ο συγγραφέας του παραμένει πάντοτε άγνωστος.

* Το τελευταίο σας βιβλίο «Αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής», αποτελείται από κείμενα που έχουν τη δική τους, αυτοδύναμη ζωή. Ποιο από αυτά είναι το αγαπημένο σας;

- Ενας συγγραφέας δεν μπορεί ποτέ να ξεχωρίσει τις αγαπημένες του σελίδες. Στα δικά του μάτια μοιάζουν όλες ισοδύναμες. Ισως επειδή έχουν γραφεί με την ίδια εσωτερική αναζήτηση και ένταση, ή ακόμα -ανάλογα με το θέμα που θίγουν- και με μια βαθύτερη αγωνία. Αν επιμένετε όμως σε κάποια διάκριση, ο «Αστρολάβος» είναι το πιο προσωπικό από τα βιβλία μου. Στην «Κόμη της Βερενίκης» πρωταγωνιστής ήταν το Σύμπαν, η Γένεση και η εξέλιξή του. Στην «Αυτοβιογραφία του Φωτός» το ίδιο το φως και οι θαυμαστοί τρόποι που οδήγησε την επιστήμη στις πιο σπουδαίες κατακτήσεις της. Στον «Αστρολάβο», τέλος, πρωταγωνιστεί ο άνθρωπος, τα δεινά και τα επιτεύγματά του. Είναι εκείνος που ατενίζει τώρα τους Ουρανούς και τον εαυτό του.

Best seller ο «Αστρολάβος»

* Οπως όμως και τα προηγούμενα βιβλία σας, επί μήνες τώρα ο «Αστρολάβος» βρίσκεται στους πίνακες των ευπώλητων βιβλίων, των best sellers. Πώς ερμηνεύετε αυτήν την επιτυχία;

- Νομίζω ότι η απάντηση μπορεί να δοθεί από τους αναγνώστες, και όχι από εμένα. Ειδικά για τον «Αστρολάβο», η δική μου πρόθεση ήταν να γράψω ένα βιβλίο, που θα ξεκινά από τα θαυμαστά του Σύμπαντος, θα διέρχεται από τα μεγάλα επιστημονικά επιτεύγματα της εποχής και θα καταλήγει στον άνθρωπο, την Ελλάδα και τα σημερινά δεινά της. Προσπαθώ δηλαδή να συνθέσω ένα μεγάλο ζωγραφικό πίνακα, που ίχνη του υπήρχαν και σε παλαιότερα κείμενά μου.

* Η πραγματικότητα παραβιάζει κάθε επιστημονικό αξίωμα;

- Το χειρότερο είναι ότι συντρίβει ανθρώπινες ζωές. Σε όλο τον κόσμο, όχι μόνο στην Ελλάδα. Οι ανθρώπινες αξίες έχουν υποχωρήσει, οι πόλεμοι και οι θρησκευτικοί φανατισμοί ανθούν, ενώ ένα ανάλγητο οικονομικό σύστημα απλώνει τις ρίζες του παντού. Εγραφα από παλιά -το επαναλαμβάνω και στον «Αστρολάβο»- ότι ο σημερινός άνθρωπος αισθάνεται μετέωρος. Χωρίς κάποιο έρμα για να στηριχθεί, χωρίς πραγματικές προοπτικές για τον ίδιο και τον πλανήτη, που τον φιλοξενεί. Η μόνη λύση είναι λοιπόν μια «επανάσταση των σιωπηλών», που περιγράφω και στο βιβλίο μου. Η έννοια αυτή, που μοιάζει ουτοπική, αλλά δεν είναι, άγγιξε πολύ τον κόσμο.

* Η σιωπή, το ανώτερο στάδιο της πολιτικής ωριμότητας;

- Οταν έχουν διαψευστεί όλα τα άλλα. Τα πολιτικά συστήματα, οι τεχνοκρατικές κυβερνήσεις, οι βίαιες επαναστάσεις. Η σιωπή είναι στο βάθος της μια υπέρτατη γνώση. Η Γνώση όμως υπήρξε πάντοτε ο μοχλός των μεγάλων αλλαγών.

* Μπορεί το πανεπιστήμιο να γίνει πυλώνας της κοινωνίας και του δημοκρατικού λόγου;

- Θεωρητικά, αυτός είναι και ένας από τους λόγους της υπάρξεώς του. Στην πράξη όμως ισχύει το αντίθετο. Τα σημερινά πανεπιστήμια, ιδιαίτερα στην Ελλάδα, βρίσκονται στη δίνη της οικονομικής δυσπραγίας, μιας ανεφάρμοστης νομοθεσίας και -το χειρότερο από όλα!- των φαινομένων βίας από ασυλλόγιστες φοιτητικές μειοψηφίες. Ευτυχώς, εξακολουθούν πάντα να υπάρχουν φωτισμένοι δάσκαλοι και ερευνητές, που αποτελούν εστίες αληθινής γνώσεως και ήθους. Αυτοί αποτελούν και την ελπίδα για το μέλλον.

* Εχουμε το δικαίωμα να μιλάμε για τέχνη και ομορφιά σε μια εποχή τόσο σκοτεινή;

- Ασφαλώς. Θα έλεγα, μάλιστα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Η Τέχνη υπήρξε πάντοτε μια ανάσα του ανθρώπου στις δυσκολίες και τα σκοτάδια της ζωής, και η ομορφιά ένα αντίδοτο στις ασχήμιες που μας περιβάλλουν. Είναι λοιπόν χαρακτηριστικό, αλλά και σημείο αισιοδοξίας, ότι σε μια εποχή που η Ελλάδα έχει βυθιστεί στην ανασφάλεια και την απόγνωση, η Τέχνη ανθίσταται, και μάλιστα σθεναρά. Νέοι δημιουργοί αλλά και άλλοι παλαιότερης γενιάς, δίνουν έξοχα δείγματα της Τέχνης τους στον κινηματογράφο, το θέατρο, τη μουσική. Αν μάλιστα σκεφθεί κανείς τις συνθήκες, τις οικονομικές και τις άλλες, που επικρατούν σήμερα στον τόπο μας, είναι να θαυμάζει κανείς την αφοσίωση και το κουράγιο τους. Ευτυχώς, την ίδια δημιουργική πορεία ακολουθούν και κάποιοι από τους «επίσημους» θεσμούς της χώρας. Η Εθνική Λυρική Σκηνή, για παράδειγμα, χάρη στην εμπνευσμένη καλλιτεχνική της διεύθυνση αλλά και τη συμβολή του ανθρώπινου δυναμικού της, δίνει συνεχώς σπουδαία δείγματα ποιότητας, αναζητήσεων αλλά και εξωστρέφειας.

Η χαμένη εθνική αξιοπρέπεια

* Ο λυγμός του φετινού καλοκαιριού;

- Ο ίδιος φοβούμαι, όπως και τα προηγούμενα ελληνικά καλοκαίρια: για τα τοπία που έχουν βυθιστεί στο μπετόν και την ασχήμια, για την ευτέλεια ενός τουρισμού «all inclusive», για την αίσθηση ότι εμείς οι Ελληνες, τον τόπο μας, δεν τον αγαπούμε. Αν σ' αυτά προστεθούν φέτος οι οικονομικές δυσκολίες και η χαμένη εθνική μας αξιοπρέπεια, ο λυγμός γίνεται κραυγή αγωνίας. Στον ευλογημένο όμως και πάλι τόπο μας, το θαύμα υπάρχει πάντα και μας περιμένει.

* Το θαύμα λειτουργεί ακόμα;...

- Είναι η καλή παρέα κι ένα ταβερνάκι κοντά στη θάλασσα, είναι τα λαμπερά παιχνίδια του φωτός και μια θεσπέσια μουσική που φθάνει από μακριά, είναι ακόμα μια παραλία ομηρική που δεν έχασε την ομορφιά της. Εύχομαι λοιπόν στον αναγνώστη αλλά και σ' όλους εμάς, με αυτά τα θαύματα να συναντηθούμε και το φετινό καλοκαίρι, κι έτσι να αντλήσουμε δύναμη και απαντοχή.

www.enet.gr