Σκρουντζ… ο  νεοφιλελεύθερος

   Τα  Χριστούγεννα  παρακολούθησα  μια παράσταση  που συμμετείχε  ο ανιψιός μου  με θέμα  το  γνωστό παραμύθι   του  τσιγκούνη  Σκρουντζ, που τον επισκέφτηκαν το βράδυ  τρία πνεύματα.  Ο  Σκρουντζ -ως γνωστόν-   μάζευε  χρήματα σε όλη  του τη ζωή,  δανείζοντας   με τοκογλυφικούς  όρους  χρήματα,  σε   τρίτους, απαιτώντας  πίσω  τα δανεικά,  αδιαφορώντας  για  την κατάσταση  που  είχαν   περιέλθει     αυτοί  που είχαν  πάρει τα  δανεικά.  Βεβαία,  θα μπορούσε να μου πει κάποιος,  ότι ο Σκρουντζ  πρόκοψε   και έκανε λεφτά μέσα από μία επιχειρηματική δράση  και  δημιούργησε πλεόνασμα  με το οποίο  δάνειζε  τους άλλους ̇ δηλαδή,  από ένα σημείο και μετά  έβγαζε  χρήμα από το χρήμα. 

   Στο παραμύθι,  ο  Σκρουντζ, για  να  να  γίνει  μεγάλος  επιχειρηματίας,  έριξε το αφεντικό του, τους συνεργάτες  και τους  υπαλλήλους του..   Τα σκέπτομαι  όλα  αυτά  διότι  αυτό που ζούμε  τώρα,  δεν απέχει και πολύ από το παραμύθι.   Από τότε  που άρχισε,  ιδιαίτερα  η  πλήρη  ελευθερία  των αγορών  -δεκαετία  του 80-  δηλαδή  εύκολη  και ταχυτάτη  διακίνηση χρήματος   με  την οποιαδήποτε   μορφή  χρηματοοικονομικού  τίτλου, σε παγκόσμιο επίπεδο, (δηλαδή  στόχος  ήταν  η περαιτέρω συσσώρευση πλούτοι  μέσα από  μη παραγωγικές διαδικασίες  της πραγματικής οικονομίας)   ,άρχισαν  σιγά-σιγά  τα  προβλήματα   για τον πολύ  κόσμο   και  στις   δυτικές  κοινωνίες  (μεσογειακός  νότος) , που  μέχρι  τότε  τα  περισσότερα  εξ αυτών,     υπήρχαν   στις  τρίτες  χώρες  από τις οποίες   έπαιρναν  φθηνα  τις Α’ ύλες -Αμερική και Ευρώπη-  και τις είχαν καταδικάσει  στην  υπανάπτυξη.   

   Και η  δημιουργία  της   ζώνης του ευρώ  ήταν ένα  εργαλείο  που διευκόλυνε  την εύκολη διακίνηση χρήματος  .  Σημειώνω   δε,  ότι  η δημιουργία   και λειτουργιά  της  ευρωζώνης  ωφέλησε κατά κύριο λόγο  τις χώρες της  βόρειας Ευρώπης,  δηλαδή Γερμανία  ,Φιλανδία ,Ολλανδία,  Αυστρία,  οι οποίες διπλασίασαν και τριπλασίασαν  τα εμπορικά τους πλεονάσματα  σε αντίθεση με τις  χώρες του μεσογειακού νότου -όπως Ελλάδα , Πορτογαλία, Ισπανία-   ακόμη και Ιταλία,  στις οποίες  αυξήθηκαν τα ελλείμματα  ̇ και ιδιαίτερα η τελευταία, έπαψε να έχει πλεόνασμα.   Τεραστία  ανακατανομή  εισοδημάτων   υπέρ των ολίγων   πραγματοποιήθηκε  την εποχή της άνθησης  του χρηματιστήριου  -από  το  1999  και μετά-   , βεβαίως με  σημαδεμένη τράπουλα,   δηλαδή  με διάτρητο το θεσμικό πλαίσιο .  Όμως     όλα έγιναν  σωστά  θα μπορούσε  να  πει κάποιος,  διότι υπάρχει  και  πρόσφατη  αθωωτική  δικαστική απόφαση  για όσα συνέβησαν εκείνη την εποχή..  Τώρα  πως  μπορεί να εξηγήσει κάποιος  το  γεγονός  ότι πάνω  από 50  εισηγμένες  εταιρείες  που  συμμετείχαν σε αυξήσεις  κεφαλαίου,   τις  καλές  εποχές,   έχουν  πτωχεύσει  ,  ότι  άλλες τόσες  είναι υπό επιτήρηση    και    όσες  πιθανόν αντέχουν  ακόμη, περιμένουν τα χαμπέρια από την έκθεση  της  black rock  για να τις φάνε τζάμπα    οι   ανταγωνιστές.      

   Το   μεγάλο   ερώτημα  είναι,  αν μαζί  με τις πτωχυμένες  εταιρείες,  πτωχεύουν και οι μέτοχοι.  Έχει απαντηθεί όμως και αυτό το ερώτημα,   διότι  αρκετά δις  έχουν  κάνει φτερά  από τις ελληνικές τράπεζες   από το 2009  και μετά,   έχοντας  προορισμό   νόμιμους  φορολογικούς παραδείσους   και εξωχώρια  καταφύγια   ανά την υφήλιο.    Δημοσιεύτηκε  από το υπουργείο οικονομικών  ότι  θα χρειαστούν  πάνω από   εκατό  χρόνια  για να ερευνηθούν   οι μεταφορές  εμβασμάτων στο  εξωτερικό  από τις περιβόητες  λίστες που έχουν στα χέρια τους.

   Διαβάζω,  ότι    προκειμένου  να ανακαλύψουν οι ανακριτικές αρχές  που πήγαν τα χρήματα από τις λίστες,  θα πρέπει να περιμένουν   αρκετά  προκειμένου να …ιχνηλατήσουν τις πολυδαίδαλες  διαδρομές  χρήματος  μέσω  off shore , να πάρουν άδεια από τις ελβετικές τράπεζες  κλπ κλπ.     Άκουγα  από γνωστό  δημοσιογράφο  τηλεοπτικής  εκπομπής,    να  κάνει  παραινέσεις  στους  προσκεκλημένους  να χρησιμοποιούν  άπλες  λέξεις  όταν αναφέρονται  στα  περιβόητα  cds,  γιατί δεν τα καταλαβαίνει ο  κόσμος που παρακολουθεί .  Αναρωτιέμαι,  ο  κόσμος  στον οποίο ανήκουν  οι καταθέσεις  των  ελληνικών τραπεζών  (από τα  160  δις   που είναι  οι κτθ   το  85%  ανήκει κατά  μ.ο.  σε ποσά έως  25000)  γιατί πρέπει να δυσκολεύεται  να  καταλαβαίνει   τα  διάφορα  πολύπλοκα  τιτλοποιημένα  χρηματοοικονομικά  προϊόντα  και  επίσης  γιατί να υπάρχουν  πολύπλοκα  χρηματοοικονομικά  προϊόντα;    Επίσης,  γιατί να υπάρχουν   δαιδαλώδεις  διαδρομές χρήματος.  Το  2008  οι περίφημοι  οίκοι αξιολόγησης  είχαν  βαθμολογήσει με  3 Α  την leeman  brothers  πριν καταρρεύσει  και δημιουργηθεί η μεγαλύτερη  χρηματοοικονομική κρίση  μεταπολεμικά. Η j b morgan  συμβιβάστηκε  με το αμερικανικό δημόσιο,  να πληρώσει  12 δις δολάρια  επειδή  δημιούργησε επικίνδυνα  χρηματοοικονομικά προϊόντα , τα οποία ήταν  βασισμένα  στα   χαμηλής πιστοληπτικής  ικανότητας   που δόθηκαν σε άνεργους  και με  μαγικό  τρόπο μεταμορφώθηκαν από  τους ειδικούς  σε  μοντέρνα τιτλοποιημένα  χρηματοοικονομικά  προϊόντα τα οποία πουλήθηκαν ανά την υφήλιο και δημιουργήθηκαν  οι φούσκες  .  Το δε αμερικανικό δημόσιο  αναγκάστηκε  να καλύψει  την ιδιωτική  ασφαλιστική  εταιρεία  AIG  να μην πτωχεύσει,  επειδή είχε ασφαλίσει   τα εν  λόγω  προϊόντα  σε περίπτωση  που  καταρρεύσουν  να αποζημιώσει  τους παίκτες.  Εδώ μιλάμε για την αποθέωση της νεοφιλελεύθερης  αγοράς,  όπου το κρατος      έρχεται και καλύπτει  έναν ιδιώτη, που δεν πέτυχε τους στόχους,    ενώ  του είχε επιτρέψει  να κάνει  επικίνδυνη επιχειρηματική δράση,  ασφαλίζοντας  κούφια  προϊόντα εις βάρος της κοινωνίας. 

   Εδώ  με την νεοφιλελεύθερη  αγορά  όπως έχει εξελιχθεί,  έχουμε χάσει κάθε έννοια     της προσφοράς και της  ζήτησης   και της διαμόρφωσης  των τιμών  όπως την γνωρίζουμε  .  Όταν η τιμή  ενός αγαθού  αυξάνεται  , οι παραγωγοί   θα  αυξήσουν την προσφορά  τους και οι αγοραστές  θα μειώσουν τη ζήτηση  τους, τότε  θα πέσει η τιμή  του αγαθού  και θα επανέλθει  κοντά στο επίπεδο ισορροπίας. Με  άλλα λόγια,  όταν αυξάνεται  η τιμή ενός αγαθού  δυνάμεις ανάκλησης  τείνουν να αναστείλουν ή και να αντιστρέψουν  τούτη την αύξηση.  Στην χρηματοοικονομική αγορά που ζούμε   τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η αύξηση της τιμής  σημαίνει  μεγαλύτερα  κέρδη  για όσους κατέχουν  τον συγκεκριμένο τίτλο. Η  συνεχιζομενη   αύξηση της τιμής  ελκύει  νέους αγοραστές,  πράγμα που ενισχύει περαιτέρω  την αρχική αύξηση.

   Οι υποσχέσεις για  bonus  ωθούν τους  traders  στη διεύρυνση της κίνησης  μέχρι το απρόβλεπτο  άλλα αναπόφευκτο  σημείο,  όπου προκαλείται  αναστροφή των προσδοκιών και κραχ.  Όσον αφορά  τις τιμές των χρηματοοικονομικών τίτλων,  τονίζω ότι είναι ένα δικαίωμα  επί μελλοντικών  εισοδημάτων,  και για να αποτιμηθεί , πρέπει να προβλεφθεί  τι θα συμβεί στο μέλλον.  Πρόκειται δηλαδή για υπόθεση  , όχι για αντικειμενική μέτρηση,   εφόσον τη χρονική στιγμή  t   το μέλλον δεν  είναι προκαθορισμένο.  

   Άρα,   θέλω να τονίσω,  ότι  οι οίκοι αξιολόγησης,  έχουν τη δύναμη να υποβαθμίζουν μια χωρά    ,  μετά οι περιβόητες αγορές  απαιτούν υψηλοτέρα επιτόκια   για να δεχτούν να αποκτήσουν τους τίτλους  του δημόσιου χρέους   και παράλληλα,  αυξάνουν τον κίνδυνο χρεοκοπίας,  τον οποίο  οι ίδιες έχουν προαναγγέλλει  ,  άρα  Γιάννης  κερνάει  και Γιάννης πίνει.  Ενδεικτικά αναφέρω επίσης,   νομοθετικές  ρυθμίσεις  για την  διακίνηση χρήματος,  όπως  οι αγορές  μετοχών  με ενέχυρο    μετοχές  (υπολογίζεται ότι  είναι τοποθετημένα  με αυτόν τον τρόπο  περίπου  413 δις δολάρια)  και αναρωτιέμαι,  όσο οι τιμές των μετοχών ανεβαίνουν έχει καλώς, αν  αρχισουν να  κατεβαινουν  τι γίνεται;  Ας είναι  καλά τα cds  δια  πάσα νόσο  και πάσα   …… .  Η περαιτέρω γιγάντωση  της εικονικής  παρασιτικής  οικονομίας φαίνεται  επιπλέον  από τα παράγωγα,  που με βάση τις πιο πρόσφατες  εκτιμήσεις  της τράπεζας  διεθνών διακανονισμών,  η αξία τους έχει φτάσει  τα 638  τρις δολάρια  .  Άλλοι τα υπολογίζουν  να υπερβαίνουν τα 1000  τρις δολαρ., δηλαδή ισούται  με την αξία του παγκοσμίου ΑΕΠ,  14  φορές.  Αναρωτιέται   κάποιος,  πως έχει γίνει τέτοια υπερσυγκέντρωση  πλασματικού πλούτοι;  Εκεί    όμως  οδηγείται η κατάσταση  από τις υψηλές  αποδόσεις  που υπόσχονται   τα υψηλού κίνδυνου  hedge funds ,  το ενεργητικό των οποίων  εκτοξεύτηκε πέρσι  17% υψηλοτέρα , στο επίπεδο ρεκόρ  των 2,63 τρις δολαρ. . Οι  απαιτήσεις  αυξημένης κερδοφορίας  αναστέλλουν  τις επενδύσεις  στην πραγματικη  οικονομια. .  Όσο υψηλότερη  είναι  η απαιτούμενη κερδοφορία  , τόσο δυσκολότερη  γίνεται  η εύρεση  και η εκπόνηση  ικανοποιητικών  επενδυτικών προγραμμάτων. Δεν είναι τυχαίο που τα ποσοστά    επένδυσης  παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα  στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Από την άλλη πλευρά,  αυτές οι απαιτήσεις  προξενούν διαρκή πίεση για μείωση των μισθών και της αγοραστικής  δύναμης, κάτι που δεν ευνοεί την ζήτηση. Και  εμείς σήμερα  ζούμε τα αποτελέσματα  μιας φούσκας που προήρθε   από την πώληση  φθηνού   χρήματος,   από την  ένταξη μας στην ευρωζώνη  που διοχετεύτηκε συνειδητά από  το τραπεζικό σύστημα   κυρίως   σε μη παραγωγικούς σκοπούς,  δηλαδή σε  στεγαστικά δάνεια  ,  πιστωτικές κάρτες,  καταναλωτικά  δάνεια,  δηλαδή  δημιουργήθηκε   ζήτηση   όχι  ως αποτέλεσμα  αύξησης του εισοδήματος  από την ανάπτυξη της πραγματικής οικονομίας,  αλλά συμπληρώθηκε το υπάρχον εισόδημα  του νοικοκυριού,  με  δανεικά,  προκειμένου  να ζήσει  το εφήμερο όνειρο  μιας καλύτερης  ζωής  που του  πλάσαρε  το μιντιακο σύστημα  καθημερινά, μέσω  των διαφημίσεων, δημιουργώντας    τεχνητές ανάγκες. Έτσι,  με αυτό τον τρόπο,  το τραπεζικό σύστημα  διατήρησε  τη ζήτηση ψηλά όσο μπορούσε,  αποκομίζοντας όλο αυτό το διάστημα  μερίσματα για τους μέτοχους,  και  bonus  για τα στελέχη   που  πουλούσαν αφειδώς  και χωρίς  καμία σκέψη  . 

   Οι περισσότεροι  από εμάς είδαμε το τυρί,  αλλά δεν είδαμε την φάκα,  δέσμιοι πλέον  των δανεικών.   Η έκθεση  της  black rock  επιβεβαιώνει τα ανωτέρω  διότι στην έκθεση της  αναφέρει ότι τα περισσότερα δάνεια  δόθηκαν  χωρίς να πληρούν  τα σωστά  κριτήρια  αξιολόγησης.     Και  έχουμε φτάσει  σήμερα  στο σημείο  να βλέπουμε  ότι οι τράπεζες, στην απελπισία τους  για ρευστό,  που πλέον δεν έχουν,  ξεπουλάνε σε τιμές σοκ,  τα δάνεια που θεωρούν  ότι δεν πρόκειται να εισπραχθούν ποτέ ,τα δε περιβόητα funds  με τόσο χαμηλές τιμές αγοράς,  ότι και να εισπράξουν  μόνο κέρδος  θα έχουν.  Η αποθέωση είναι δε, ότι ρεπορτάζ  από   οικονομική εφημερίδα,  αναφέρει ότι μέτοχοι  των  funds  που ενδιαφέρονται­­ να αγοράσουν  τέτοια δάνεια, είναι επιχειρηματίες που  έχουν πάρει θαλασσοδάνεια  που έχουν κοκκινίσει  και έχουν κίνδυνο να μην εισπραχθούν..  Δηλαδή  -και εδω  επιβεβαιώνεται  ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα-  δηλαδή  όπως αναφέρω  ανωτέρω,  στόχος πάντα:  η επιδίωξη κέρδους  με τον οποιοδήποτε τρόπο,  χωρίς να μας ενδιαφέρουν  τα αποτελέσματα για την πραγματική οικονομία και  βεβαίως αυτό αντανακλάται     και στις  ζωές των ανθρώπων μιας κοινωνίας.  Το  ιδεολογικό  εφεύρημα  που πλασάρει το μιντιακο σύστημα   των Αθηνών  -ότι φταίμε όλοι και πρέπει να πληρώσουμε-  προκειμένου να στηρίξει  την χειρότερη δημοσιονομική προσαρμογή  μεσω  της  υπερφορολογησης   που επιχειρείται μεταπολεμικά,  το μόνο που κάνει, είναι να δηλητηριάζει την κοινωνική ζωή του τόπου  και να την σπρώχνει  αθέλητα σε  φασιστικές ιδεολογικές τοποθετήσεις. Βεβαία,  και  τα άτομα  που απαρτίζουν την κοινωνία,  θα πρέπει  να  πάψουν να νομιμοποιούν  με την ψήφο τους  τους μέχρι τώρα εκπροσώπους  της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας  .  Να σταματήσουμε  να αποδεχόμαστε τα ψίχουλα  που μας έδιναν,  δημιουργώντας σχέσεις συναλλαγής   (διορισμούς , τακτοποιήσεις  αυθαίρετων   κλπ για να μας έχουν ομήρους)  προκειμένου  να τους νομιμοποιούμε  να διαχειρίζονται  και να παίρνουν αποφάσεις  για τεράστια ποσά προς όφελος τους  και εις βάρος της κοινωνίας.    Είναι  φανερό ότι  η κλοπή του δημοσίου χρήματος   δεν γίνεται  επειδή εμφανίζονται  κάποιοι  ανήθικοι δημόσιοι λειτουργοί  , αλλά διότι το σύστημα  φροντίζει για το ξέπλυμα   και την ασφαλή επένδυση των κλεμμένων

   Τελειώνοντας  τονίζω ότι οι οικονομολόγοι  πρέπει να αναλάβουν  τις ευθύνες τους   απέναντι στο κοινωνικό σύνολο  . Οι περισσότεροι… ειδήμονες…   που παρεμβαίνουν στη δημόσια συζήτηση,  δικαιολογούν  και νομιμοποιούν  τη σημερινή υποταγή  της οικονομικής πολίτικης,  στις  απαιτήσεις  των χρηματοοικονομικών  αγορών . Θεωρούν ότι  η λεγόμενη, απελευθέρωση των αγορών,  οδηγεί  στη μέγιστη ανάπτυξη  και στην  άριστη  δυνατή οικονομία. Τούτη η οπτική αποτελεί μια βολική μυθοπλασία  ,  προσπάθησα   ανωτέρω  με λίγα παραδείγματα   να δείξω  πως κινούνται  οι χρηματαγορές. Η οικονομική επιστήμη  πρέπει να  θέσει σε αμφισβήτηση  τις υποθέσεις  , τις παραδοχές  και τις  μεθόδους της, πρέπει επιπλέον να θυμηθεί,  ότι οι πολίτες    και όχι οι ειδήμονες  είναι αυτοί που θα καθορίσουν από κοινού  και με δημοκρατικές διαδικασίες  τους στόχους  της οικονομικής δραστηριότητας , τα κριτήρια  της αποτελεσματικότητας  της, καθώς και τα μέσα  για να επιτευχθεί.  

   Εν  κατακλείδι,   έχει δημιουργηθεί  το τέρας του  νεοφιλελευθερισμού  σαν ακραία  εξέλιξη  της καπιταλιστικής οικονομίας,   το οποίο  βεβαία    καταπίνει τα πάντα στο πέρασμα του.  Καταπίνει  εργασιακά  δικαιώματα, δημοκρατικούς  θεσμούς, επιχειρηματίες  που δεν μπορούν να αντέξουν σε τέτοιο περιβάλλον και γενικότερα  διαλύει τις κοινοβουλευτικές  δημοκρατίες  που εκπροσωπούν τις κοινωνίες  ως μορφή οργάνωσης.

   Στο παραμύθι  ο  Σκρουντζ  φοβήθηκε  ότι θα  τον πάρει το  ένα   πνεύμα  που ήταν ο χάρος  και έσπευσε  την επόμενη  ημέρα  που ξύπνησε ιδρωμένος και διαπίστωσε ότι ήταν  ζωντανός,  να μοιράσει  τα χρήματα που είχε συσσωρεύσει (όπως του είχε πει το άλλο   πνεύμα) , ώστε να εξαλείψει  την δυστυχία που είχε προκαλέσει.     Οι  κοινοβουλευτικές  δημοκρατίες   λοιπόν, θα πρέπει να πάψουν  να περιφρουρούν  τα προνόμια  όσων συσσώρευσαν πλούτο -με δίκαιο η άδικο τρόπο-  και  οι πολίτες,  κάνοντας  την κριτική τους,  και εγκαταλείποντας τα εγώ τους  και το περιβολάκι τους,  να  δυναμώσουν   τις τάξεις  δυνάμεων  και κινήσεων ̇   που εκπροσωπούνται από ανθρώπους που  διαπνέονται  από ηθικές άξιες ( και αλλοίμονο αν πιστέψουμε ότι χάθηκαν τέτοιοι άνθρωποι από την πατρίδα μας  -και είμαστε  όλοι ίδιοι- όπως  μας βομβαρδίζει   καθημερινά, το μιντιακο σύστημα των Αθηνών),  αξιες   που   είναι ο μοναδικός δρόμος  για να βρουν οι κοινωνίες  την ισορροπία τους  ώστε  να    μοιρασθεί  δίκαια, μέσα από  κανόνες  το μέρισμα  που παράγεται από την πραγματική οικονομία.

   Οι  πρόγονοί  μας,  μάτωσαν για να είμαστε εμείς σήμερα ελεύθεροι  , αλλά  όταν πάλευαν  για την ελευθερία αυτού του τόπου,  δεν γνώριζαν  ότι  θα έρθει  η  πλήρης ελευθερία και ασυδοσία της αγοράς,  από την οποία κινδυνεύει να υποδουλωθεί  ξανα   η πατρίδα μας.

Σαλαπάτας Παναγιώτης

Οικονομολόγος  μελος  ΣΥΝ ΑΡΟΕ