Η «αβέβαιη περιπέτεια» που πλήττει το κοινωνικο-ασφαλιστικό σύστημα, τους ασφαλισμένους και τους συνταξιούχους, αλλά και την κοινωνική συνοχή στη χώρα μας, ιδιαίτερα τα τελευταία έξι χρόνια, σταδιακά και ανησυχητικά μεταμορφώνεται, υπό την εποπτεία και τη συστηματική παρακολούθηση του «αόρατου χεριού των δανειστών», σε ουσιαστική ανατροπή της κοινωνικής ασφάλισης και σε συρρίκνωση των θεμελιωδών κοινωνικών δικαιωμάτων.

Η μεταμόρφωση αυτή οδηγεί στην εφαρμογή της αρχής «των ελάχιστων προδιαγραφών» του νόμου περί φτωχών του 19ου αιώνα, με την έννοια ότι η όποια κοινωνική παροχή ακόμη και της κύριας σύνταξης θα εξαρτάται «από το σύστημα της νοητής κεφαλαιοποίησης με τη δημιουργία ατομικών μερίδων ανά ασφαλισμένο και παρακράτηση ενός ποσού κλιμακούμενου ανάλογα με το εισόδημα για τη χρηματοδότηση του συστήματος. Το τελικό ποσό σύνταξης που θα προκύπτει από τους κανόνες νοητής κεφαλαιοποίησης θα προστίθεται στην εθνική σύνταξη».

Με άλλα λόγια, επιδιώκεται το σύστημα κεφαλαιοποίησης που θα εφαρμοστεί μετά τη συγχώνευση των 11 ταμείων επικουρικής ασφάλισης στο Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης (ΕΤΕΑ) να εφαρμοστεί και στα ενοποιημένα τρία ταμεία κύριας ασφάλισης, με ελεύθερη πτώση, εκτός των επικουρικών, και των κύριων συντάξεων, χωρίς ταυτόχρονα να μπορεί να υποστηριχθεί ποσοτικά η εξασφάλιση της βιωσιμότητας του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης.

Μια τέτοια προοπτική προδιαγράφει, εκτός από την ουσιαστική ανατροπή της κοινωνικής ασφάλισης και την καταστρατήγηση των βασικών αρχών σύστασης και λειτουργίας της, την εμβάθυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, τη διεύρυνση της φτωχοποίησης και της απογοήτευσης του πληθυσμού, κ.λπ., και, όπως έχει αποδειχθεί ιστορικά, η όξυνση του «κοινωνικού ζητήματος» θα οδηγήσει σε όξυνση του «πολιτικού ζητήματος».

Η παρατήρηση αυτή σε όρους του Τόμας Καρλάιλ (1905) σημαίνει ότι «εάν δεν κάνουμε κάτι, κάποια μέρα αυτό θα γίνει από μόνο του και με τρόπο που δεν θα ευχαριστεί κανέναν». Υπ’ αυτή την έννοια, απαιτείται ως πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό και εκλογικό σύστημα στις παρούσες συνθήκες της προεκλογικής περιόδου να κάνουμε κάτι αντίστοιχα σοβαρό με τη συνθετότητα και την πολυπλοκότητα του ασφαλιστικού προβλήματος.

Αυτό σημαίνει ότι όλες οι πολιτικές δυνάμεις που συμμετέχουν στον προεκλογικό αγώνα για τις εκλογές της 20/9/2015 θα πρέπει να δεσμευτούν προγραμματικά ότι η λύση των οικονομικών ελλειμμάτων και των χρηματοδοτικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει με ιδιαίτερη οξύτητα το σύστημα κοινωνικών ασφαλίσεων στη χώρα μας δεν είναι να μιμηθούμε τη Χιλή ή τις Βαλτικές Χώρες με την ανατροπή του, ούτε με την ελεύθερη πτώση του επιπέδου των παροχών μετά τη μείωση ποσοστού 45% που έχουν υποστεί την τελευταία εξαετία.

Η λύση επίσης δεν είναι η μετατόπιση του κέντρου βάρους του κοινωνικού-ασφαλιστικού συστήματος από το αναδιανεμητικό (κοινωνική αλληλεγγύη) σε ultra-κεφαλαιοποιητικό (εξατομικευμένο-ατομικές μερίδες) σύστημα κοινωνικής ασφάλισης (ιδιωτικά συνταξιοδοτικά σχήματα, βασική σύνταξη).

Η λύση, τέλος, δεν είναι οι επιπτώσεις του δημογραφικού ελλείμματος, του ελλείμματος της απασχόλησης και της ανεργίας, που διευρύνονται από τις ασκούμενες πολιτικές της λιτότητας και της εσωτερικής υποτίμησης, να χρηματοδοτούνται από την περαιτέρω μείωση των παροχών, την αύξηση των εισφορών, την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης, τη διεύρυνση των ανισοτήτων και την αλλαγή του συστατικού και του χρηματοδοτικού χαρακτήρα της κοινωνικής ασφάλισης, κτλ, αντί η διαμόρφωση μιας αναπτυξιακής στρατηγικής, μιας αποτελεσματικής πολιτικής απασχόλησης και μιας μακράς πνοής δημογραφικής πολιτικής να ενδυναμώσει χρηματοδοτικά τη βραχυπρόθεσμη και μεσο-μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του κοινωνικο-ασφαλιστικού συστήματος.

Στην κατεύθυνση αυτή ο οργανωτικός και λειτουργικός εξορθολογισμός της κοινωνικής ασφάλισης είναι άμεσος και αναγκαίος. Το ίδιο αναγκαία είναι η συλλογική, πολιτικά και κοινωνικά, κατανόηση ότι το ετήσιο έλλειμμα της κοινωνικής ασφάλισης κατά την περίοδο 2015-2020 ανέρχεται στο επίπεδο των 2,4 δισ. ευρώ και το ετήσιο έλλειμμα της επικουρικής ασφάλισης κατά την ίδια περίοδο ανέρχεται στο επίπεδο του 1,3 δισ. ευρώ. Τη δεκαετία του 2020 η πορεία των ελλειμμάτων της κύριας και της επικουρικής ασφάλισης σε συνθήκες baby booming (2023-2028), υψηλής ανεργίας και γήρανσης του πληθυσμού θα είναι σχεδόν τριπλάσια αυξητική σε σχέση με την πενταετία 2015-2020.

Με αφετηρία τα δυσμενή αυτά δεδομένα της κοινωνικής ασφάλισης στη χώρα μας στο παρόν και το μέλλον, η ουσιαστική και δυναμικής πνοής λύση είναι η αύξηση της απασχόλησης και του παραγόμενου προϊόντος στην Ελλάδα, αρχής γενομένης από τον άμεσο σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός έκτακτου προγράμματος επιδοτούμενης απασχόλησης πλέον των εκατό χιλιάδων ανέργων κάθε έτος, οι ασφαλιστικές εισφορές των οποίων θα καλύπτουν σταδιακά ένα τμήμα του ετήσιου ελλείμματος της κύριας ασφάλισης και παράλληλα το εισόδημα και οι δαπάνες τους θα αποτελούν τα εναρκτήρια βήματα επανεκκίνησης της ελληνικής οικονομίας, ώστε να αποφευχθεί η περαιτέρω μείωση των συντάξεων και η σταδιακή ανατροπή της κοινωνικής ασφάλισης σε κοινωνικο-ασφαλιστικό σύστημα των «ελάχιστων προδιαγραφών» του 19ου αιώνα.

*ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου

www.efsyn.gr