Τους τελευταίους  μήνες λόγω της επιβολής περιορισμών στις κινήσεις  των τραπεζικών κεφαλαίων  υπάρχει μια  τεράστια αύξηση στις συναλλαγές με χρήση πλαστικού χρήματος αντί μετρητών. Έτσι έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση για το θέμα της χρήσης του πλαστικού χρήματος. Η συζήτηση αυτή επεκτείνεται πέρα από το προφανές που είναι το οικονομικό και φθάνει ακόμη και σε ζητήματα προσωπικών ελευθεριών. Έχουν σχηματισθεί  μάλιστα και δύο μεγάλες τάσεις υπέρ και κατά της χρήσης πλαστικού χρήματος.

 Η χώρα μας στην περιοχή της ευρωζώνης είναι ουραγός  στη χρήση ηλεκτρονικών μεθόδων πληρωμών. Το 2013 ο Έλληνας πολίτης πραγματοποίησε κατά μέσο όρο μόλις 7 συναλλαγές με οποιαδήποτε κάρτα, τη στιγμή που οι Σκανδιναβοί το έπραξαν πάνω 250 φορές. Η αξία δε των συναλλαγών με κάρτες ανήλθε σε μόλις 3,7% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ) της Ελλάδας.

Τα αίτια της μειωμένης χρήσης πλαστικού χρήματος στη χώρα μας είναι τα ακόλουθα:

• Η εκτεταμένη φοροδιαφυγή και η παραοικονομία που φτάνει το 25% του εισοδήματος της χώρας.
• Η τραπεζική προμήθεια που παρακρατείται από τις εμπορικές επιχειρήσεις και τους ελεύθερους επαγγελματίες που είναι υψηλή
• Δεν υπάρχει πολιτική κινήτρων προς τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις για την ενίσχυση της χρήσης καρτών.
• Μέχρι το 2013 οι συναλλαγές  με χρήση πιστωτικής κάρτας αποτελούσαν τεκμήριο για την εφορία, κάτι που ήταν ισχυρό αντικίνητρο.
• Οι Έλληνες δεν είναι ακόμη συνηθισμένοι στη χρήση πλαστικού χρήματος.
• Η ύπαρξη μεγάλης  ποσότητας μετρητών εκτός τραπεζικού συστήματος λόγω της έλλειψης τραπεζικής πίστης(μνημόνια και κυρίως κούρεμα ομολόγων)
• Η έλλειψη  εμπιστοσύνης μερίδας του κόσμου για την ασφάλεια των ηλεκτρονικών συναλλαγών.
• Αντίδραση  μερίδας φορέων και κοινωνικών οργανώσεων(πχ εκκλησίας –αθλητικών σωματείων-κομμάτων κλπ) για διαφορετικούς λόγους ο καθένας

 Θα προσπαθήσω στην συνέχεια να παρουσιάσω τα βασικά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της χρήσης του πλαστικού χρήματος για να υπάρχει μια πιο ολοκληρωμένη αντίληψη στο ζήτημα.

Πλεονεκτήματα

• Περιορισμός της φοροδιαφυγής και της παραοικονομίας(εκτιμάται σχεδόν στο 25% του ΑΕΠ)
•  ακριβής καταγραφή του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος

•Εξυγίανση της οικονομίας και εξάλειψη του αθέμιτου ανταγωνισμού

 •περιορισμός της εισφοροδιαφυγής(πως για παράδειγμα θα πληρώνεται ανασφάλιστο άτομο;)  

       •Μεγαλύτερη διαφάνεια

• περιορισμός των συναλλαγών που προέρχονται από εγκληματικές δραστηριότητες
• μείωση της πορείας  αναλήψεων μετρητών από τις τράπεζες και σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος. Βέβαια αυτό είναι συνάρτηση της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών καθώς επίσης και ότι η μεγάλη ζημία των αναλήψεων έχει ήδη γίνει κυρίως από το 2010
•   τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας, λόγω της σταδιακής μετατροπής των «εγκλωβισμένων» καταθέσεων και μετρητών σε επενδύσεις-ακίνητα-σταθερές αξίες
• Μείωση των κλοπών και ληστειών λόγω έλλειψης φυσικού αντικειμένου
• Μείωση γραφειοκρατικού κόστους. Σκεφτείτε για παράδειγμα πόσες συναλλαγές μπορούν να γίνουν ηλεκτρονικά και τώρα στέκεται ο κόσμος στις ουρές(ΔΕΗ-ΟΤΕ-κινητά-νερά-Σ/Μ-καύσιμα κλπ) 
•  Ευκολία  μετάβασης σε εθνικό νόμισμα  αν και εφόσον καταστεί αναπόφευκτη.
  
  Μειονεκτήματα
  •Κόστος αγοράς μηχανημάτων και κόστος προμήθειας των τραπεζών.

Πρέπει τα μηχανήματα να επιδοτηθούν (πχ από το ΕΣΠΑ) καθώς επίσης με νομοθετική η συνταγματική ρύθμιση το κόστος από την προμήθεια των τραπεζών να είναι το ελάχιστο δυνατό.

•αδυναμία πρόσβασης στο τραπεζικό σύστημα

 Μεγάλο μέρος του πληθυσμού είναι αυτή την στιγμή εκτός τραπεζικού συστήματος. Μετά από τόσα χρόνια οικονομικής κρίσης αυτό ακούγεται αναπόφευκτο.   Θα πρέπει να υπάρξει ειδική νομοθετική ρύθμιση που θα υποχρεώσει τα τραπεζικά ιδρύματα να εκδώσουν  κάρτες  και σε αυτή την κατηγορία πολιτών

•έλλειψη  εκπαίδευσης και επιπέδου μόρφωσης του  πληθυσμού

αυτό νομίζω δεν χρειάζεται μεγάλη ανάλυση. Το καταλαβαίνουμε από τις ουρές στις τράπεζες ειδικά από τους πιο ηλικιωμένους.

•πιθανή αύξηση τιμών σε κάποια προϊόντα και υπηρεσίες
Εξαιτίας του περιορισμού της φοροδιαφυγής κάποιες κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών θα αυξήσουν τις τιμές τους. Ειδικά αυτοί που έχουν μικρή κερδοφορία

•πιθανή δημιουργία παράνομης( μαύρης) αγοράς η οποία πιθανόν να έχει σαν χαρακτηριστικό την εμπράγματη οικονομία (ανταλλαγή είδους με είδος)

·         Καταγραφή όλων των κινήσεων των πολιτών από τους θεσμούς του κράτους

Αυτό βέβαια μπορεί να έχει και θετικές συνέπειες (πχ για ιατρικούς λόγους) αλλά μπορεί να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης και περιορισμού των ατομικών ελευθεριών 

• Σε ένα μικρό προβληματισμό για ένα τόσο μεγάλο ζήτημα πολλά μπορεί να ξεχάστηκαν  υπέρ η κατά της χρήσης πλαστικού χρήματος. Πιστεύω όμως σε γενικές γραμμές ότι στην σημερινή κατάσταση που βρίσκεται η χώρα θα πρέπει η κυβέρνηση να επεκτείνει την χρήση πλαστικού χρήματος   Εφόσον το όριο υποχρεωτικών ηλεκτρονικών συναλλαγών τεθεί χαμηλά(πχ 15-20 ευρώ)το μέτρο έχει τη δυνατότητα να αποδώσει σημαντικά. Προϋποθέτει επίσης την παροχή κινήτρων σε επιχειρήσεις (πχ μειωμένος φόρος εισοδήματος)  καθώς και σε ιδιώτες (πχ σύνδεση του αφορολογήτου  ορίου με την υποχρέωση πραγματοποίησης ηλεκτρονικών συναλλαγών). Πιστεύω επίσης ότι ο προβληματισμός που αναπτύσσεται ότι με την επέκταση της χρήσης πλαστικού χρήματος θα περιορισθούν οι ατομικές ελευθερίες είναι τουλάχιστον υπερβολικός. Σήμερα υπάρχουν και χρησιμοποιούνται από τους πολίτες πολλά και διαφορετικά μεταξύ τους προϊόντα και υπηρεσίες που μπορούν να αξιολογήσουν και να κατατάξουν κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά  τον καθένα μας(κινητή τηλεφωνία-διαδίκτυο-μέσα κοινωνικής δικτύωσης-ταξίδια κλπ)  .Οι μεγαλύτεροι προβληματισμοί βρίσκονται σε άλλα θέματα. Πως για παράδειγμα ένα κράτος που δεν μπόρεσε ούτε την απαγόρευση καπνίσματος σε δημόσιους χώρους να επιβάλει θα το καταφέρει; Πως προαναγγέλλει ο αρμόδιος υπουργός την υποχρεωτικότητα της συναλλαγής για τις νέες επιχειρήσεις από 1/1/2016 όταν ξέρει ότι δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεως αυτή την στιγμή για κάτι τέτοιο; Το θέμα είναι πολύ σοβαρό και συνήθειες δεκαετιών δεν αλλάζουνε με ένα νόμο. Η κυβέρνηση θα πρέπει να βγει μπροστά και να θέσει το θέμα σε δημόσιο διάλογο. Δεν έχει να φοβηθεί τίποτα και δεν χρωστάει σε κανένα. Αλλιώς θα κάνουνε ότι και οι προηγούμενοι. Επίσης οι φορείς  (Δήμοι-Επιμελητήρια-επιστημονικοί σύλλογοι-σωματεία κλπ) θα πρέπει να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων κάτι που δεν έχει γίνει έως τώρα σε πολλά πράγματα. Από αυτή την άποψη θεωρώ απαράδεκτη την ανακοίνωση του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών κατά της χρήσης πλαστικού χρήματοςτην οποία βέβαια κάτω από το βάρος της κατακραυγής την πήρανε πίσω

 Είναι κρίμα  σε μια πτωχευμένη  χώρα να χάνονται τεράστια έσοδα από την μία και από την άλλη να εφαρμόζεται μια σκληρή και ανάλγητη δημοσιονομική πολιτική.

Η Ελλάδα χάνει κάθε χρόνο πολλά δισ. από τη φοροδιαφυγή, με αποτέλεσμα να εφαρμόζει ένα πρόγραμμα σκληρής δημοσιονομικής προσαρμογής, ως αντιστάθμισμα της απώλειας εσόδων. Η τόνωση των εσόδων θα βοηθήσει σημαντικά στην ανόρθωση της οικονομίας και θα συμβάλει στη σταδιακή ελάφρυνση των φόρων, ώστε η χώρα να σταθεί στα πόδια της και να απαγκιστρωθεί από μνημόνια και επιτηρήσεις

Χρόνης Ισαακίδης

      Οικονομολόγος-Λογιστής

Μέλος της διοίκησης του Οικονομικού Επιμελητηρίου Θεσσαλίας

Μέλος της διοίκησης του Επαγγελματικού Ταμείου Οικονομολόγων Ελλάδας