Η μάχη μεταξύ των Εθνών για την εξασφάλιση μιας κυρίαρχης θέσης στον τομέα των σύγχρονων τεχνολογιών, και ειδικότερα της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ), έχει ήδη προκαλέσει τριγμούς στο παγκόσμιο οικονομικό και πολιτικό οικοδόμημα. Σημαντικές γεωοικονομικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις προβλέπονται τα επόμενα δέκα με τριάντα χρόνια, ως αποτέλεσμα του «γεωτεχνολογικού πολέμου» μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων και κυρίως μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας.
Ο ιδρυτής της Space X και Tesla, Elok Musk, δεν αποκλείει κι έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο, λόγω της σφοδρής σύγκρουσης των δύο αυτών υπερδυνάμεων, στην προσπάθειά τους να κυριαρχήσουν στον τομέα των σύγχρονων τεχνολογιών.
Η ραγδαία πρόοδος της ΤΝ την καταστούν ένα ισχυρό εργαλείο στον οικονομικό, πολιτικό και στρατιωτικό τομέα. Σε συνδυασμό με την ψηφιακή επανάσταση, η ΤΝ θα συμβάλει στον επαναπροσδιορισμό της διεθνούς τάξης και των παγκόσμιων οικονομικών συσχετισμών.
Ειδικότερα, όπως η ατμομηχανή, η μηχανή εσωτερικής καύσης, οι τηλεπικοινωνίες, η πληροφορική, η πυρηνική τήξη, η βιοτεχνολογία, η ψηφιοποίηση κοκ., επηρέασαν τις μεταφορές (σιδηρόδρομοι, αυτοκίνητα, αεροπλάνα), τη βιομηχανία, την οικονομία και το βιοτικό επίπεδο, τα στρατιωτικά μέσα, καθώς και τους κοινωνικούς μετασχηματισμούς και τους γεωοπολιτικούς συσχετισμούς, έτσι και η ΤΝ, οι εκτυπωτές 3D, η συνθετική βιοτεχνολογία, τα drones, η ρομποτική κ.ά., θα συνεχίσουν να διαμορφώνουν νέους οικονομικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς και στρατιωτικούς όρους, που θα επηρεάσουν τους γεωοικονομικούς και γεωπολιτικούς συσχετισμούς (Goodman M., Allal Z., 2019).
Για παράδειγμα, σήμερα, τα i Phones, τα smart phones, που έχουν καταστεί συνηθισμένα, διαθέτουν περισσότερη ισχύ επεξεργασίας δεδομένων από τον υπολογιστή που επέτρεψε στους αστροναύτες της NASA να προσεληνωθούν στο φεγγάρι, πριν 40 χρόνια.
Αλλά και το Internet αποτελεί ένα απλό εφαλτήριο προς έναν κόσμο, όπου οι επιστημονικές καινοτομίες θα έχουν καθοριστικές και απρόβλεπτες, γεωοικονομικές και γεωοπολιτικές επιπτώσεις. Σύντομα, το Internet θα περιθωριοποιηθεί από ένα σύνολο τεχνολογιών που αναπτύσσονται ραγδαία, στη βάση του “νόμου Moore” και του “νόμου Metcalfe”.
Με την ανάπτυξη του Internet των αντικειμένων, ο αριθμός των διασυνδεδεμένων συσκευών αυξάνεται κατακόρυφα και θα ξεπεράσει τον πληθυσμό της Γης του 2008, με βάση το νόμο του Moore και του Metcalfe.
Η επόμενη γενιά του Internet θα περιλαμβάνει δεκάδες δισεκατομμύρια αισθητήρες που, σε συνδυασμό με την πληθώρα νέων τεχνολογιών (π.χ., RFID και WFC), θα επιτρέπουν στα καθημερινά φυσικά αντικείμενα, όπως τα αυτοκίνητα, τα δέντρα, οι καρέκλες, τα φωτιστικά, οι ανελκυστήρες, οι καρδιακοί δονητές, οι συναγερμοί πυρκαγιάς, να έχουν μια διεύθυνση Internet.
Επιπλέον, το Internet των αντικειμένων θα επιτρέπει την επικοινωνία μεταξύ τους, όπως και το να εντοπίζονται.
Έτσι, τα φυσικά αντικείμενα θα μετασχηματίζονται, η τεχνολογία της πληροφορικής θα παρακολουθείται στο φυσικό χώρο, σε στιγμιαία βάση και διαχρονικά.
Τόσο ο πρώην πρόεδρος Obama, όσο ο νυν πρόεδρος Trump, προώθησαν την πρωτοβουλία National Robotics Initiative, με την οποία οι ΗΠΑ επιδιώκουν να διπλασιάσουν τις αμερικανικές εξαγωγές, μέσα από την κάλυψη -μέσω της εισαγωγής ρομπότ στο οικονομικό σύστημα- του κενού παραγωγικότητας των ΗΠΑ, σε σχέση με την ασιατική οικονομία.
Οι τεχνολογίες της ΤΝ συμπεριλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τη machine learning, το deep learning,το computer vision, την έξυπνη ρομποτική, τη νοημοσύνη των τεχνοβλαστών, τις σημασιολογικές τεχνολογίες, τους εικονικούς φορείς και τη γενιά της φυσικής γλώσας (Miailhe N., 2018).
H TN, που σηματοδοτεί την έναρξη της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, αναπτύσσεται ραγδαία από το 2010, λόγω της σύγκλισης τριών επιστημονικών τάσεων: εκείνης των big data (δηλαδή, την ικανότητα επεξεργασίας τεράστιων ποσοτήτων δεδομένων-στοιχείων, που προκύπτουν από τη χρήση του Internet των αντικειμένων και των προσώπων), της machine learning και του deep leαrning (δηλαδή, της δυνατότητας εκπαίδευσης-κατάρτισης, με εξελιγμένα λογισμικά, των υπολογιστών) και της ενίσχυσης της δυναμικότητας των σύγχρονων υπολογιστών.
Η τρίτη φάση της ΤΝ εκτιμάται ότι θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι το 2030. Στη φάση αυτή, το κύριο χαρακτηριστικό της ΤΝ θα είναι η δυνατότητα να αντιλαμβάνεται το περιβάλλον και να συνδέει πολλά γνωστικά πεδία και καταστάσεις (contextual and traversal artificiel intelligence).
Έτσι, προβλέπεται ότι, μέχρι το 2030, η ΤΝ θα αντικαταστήσει τους ανθρώπους σε διάφορους τομείς δραστηριότητάς τους, όπως στη γενική ιατρική, τη δικηγορία κ.ά.. Ωστόσο, η ΤΝ δεν προβλέπεται να αποκτήσει ποτέ ανθρώπινη συνείδηση (De Backer B., 2018).

Ψηφιακές αυτοκρατορίες

Όπως διαφαίνεται, οι «ψηφιακές αυτοκρατορίες» (digital empires) της Αμερικής και της Κίνας θα κυριαρχούν και θα συνεχίσουν το γεωτεχνολογικό πόλεμο μεταξύ τους, για την τελική επικράτηση και την κυριαρχία τους στο παγκόσμιο σύστημα, μέσα από ένα σκληρό ανταγωνισμό που μπορεί να οδηγήσει τις χώρες προέλευσής τους και σε πόλεμο.
Από τη μεριά των ΗΠΑ, έχουμε την περίφημη ομάδα GAFAMI (δηλαδή, τις Google, Facebook, Amazon, Microsoft και την IBM, στις οποίες όμως πρέπει να προστεθεί και η NETFLIX) και, από τη μεριά της Κίνας, την BHATX (δηλαδή, τις Baidu, Huawai, Alibaba, Tencent και Xiaomi).
Το καινοτόμο οικονομικό μοντέλο πάνω στο οποίο στηρίζονται, είναι ότι ο πελάτης (και όχι το προϊόν) κατέχει κεντρική θέση στις προτεινόμενες τεχνολογικές λύσεις.
Έτσι, οι περισσότερες εταιρίες από αυτές διαθέτουν σχεδόν δωρεάν ή πολύ φθηνά το προϊόν. Η βασική επιδίωξή τους είναι να προσφέρουν πλατφόρμες και να επινοήσουν λύσεις που κινηοποιούν το «διαθέσιμο χρόνο» του εγκεφάλου των χρηστών, βελτιώνοντας τις εμπειρίες τους σε δέσμευση χρήσης των πλατφορμών τους, ώστε να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους.
O πρώην μηχανικός της Google και ιδρυτής της Human Technology, Tristan Harris, έχει καταγγείλει τις υπερβολές  των μεγάλων πλατφορμών.
Ειδικότερα, ο  Harris αποκάλυψε τις υπερβολές των ψηφιακών εταιριών, όπως η χρησιμοποίηση των τελευταίων ανακαλύψεων νευροεπιστημών για να αναπτύξουν τεχνικές που να εθίζουν όλο και περισσότερο τους χρήστες και να τους κρατούν έτσι στις οθόνες τους.
Έτσι, μπορούν να επηρεάζουν την αντίληψη της πραγματικότητας, τις επιλογές των χρηστών, χωρίς ρυθμιστικά όρια.
Επίσης, με τον τρόπο αυτόν, οι εταιρίες αυτές αποκτούν όλο και μεγαλύτερη «πολιτική ισχύ», που συνδυάζουν με πολύ υψηλή κερδοφορία, που τους επιτρέπει να κάνουν σημαντικές επενδύσεις και να προσλαμβάνουν εξειδικευμένο προσωπικό για να αναπτύξουν, με βάση τις βάσεις δεδομένων τους, νέα λογιστικά, τη machine learning, το deep learning και την ΤΝ παραπέρα (Goldfarb A. Trefler D., 2017).

Οι επιπτώσεις της ΤΝ

Η ΤΝ επηρεάζει το σύνολο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων.
Συμβάλει αποφασιστικά στη βελτίωση της έγκαιρης πρόβλεψης ασθενειών και παρακολούθησης των ασθενών εξ' αποστάσεως, στην έξυπνη διαχείριση των ενεργειακών πόρων, των πόλεων (smart cities), της προστασίας του περιβάλλοντος, της ανάπτυξης του διεθνούς εμπορίου (e-commerce), των νευροεπιστημών (neurosciences), του αυτόνομου αυτοκινήτου, των μεταφορών, της εκπαίδευσης και των κρυπτονομισμάτων.
Σε γεωοικονομικό και γεωπολιτικό επίπεδο, η ΤΝ μπορεί να συμβάλει σε μια ειρηνική πρόοδο της παγκόσμιας οικονομίας και των διεθνών σχέσεων.
Αλλά, ίσως αποτελέσει και αιτία και μέσο για ένα νέο ψυχρό/ή και καυτό πόλεμο μεταξύ μεγάλων δυνάμεων, για την κυριαρχία τους στον κόσμο, τόσο με οικονομικούς όσο και με στρατιωτικούς όρους.
Ο οικονομικός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας υποδηλώνει μια νέα στρατηγική των ΗΠΑ, που αποσκοπεί στην παρεμπόδιση της Κίνας να συνεχίσει μια αναπόφευκτα ανοδική οικονομική και στρατιωτική πορεία, που θα την οδηγήσει, αργά ή γρήγορα, να εκτοπίσει τις ΗΠΑ από την πρώτη θέση των παγκόσμιων γεωοικονομικών και γεωπολιτικών πρωταθλητών.
Τον 21ο αιώνα θα διανοιχτούν νέοι δρόμοι που θα βοηθήσουν στη δημιουργία συνθετικής ζωής, που θα επηρεάσει σημαντικά την οικονομία, τη διατροφή, τις ενεργειακές ανάγκες και την παγκόσμια ασφάλεια.
Τριάντα έξι χώρες στον κόσμο έχουν επενδύσει στον τομέα της συνθετικής βιολογίας. Από αυτές, η Κίνα υπερέχει.

Κρατικοί και μη κρατικοί φορείς

Ωστόσο, η συνεργασία ιδιωτικού και δημόσιου τομέα προωθεί, επίσης, την τεχνολογική ανάπτυξη και επιτρέπει τη διάχυση των γνώσεων σε πανεπιστήμια κι επιχειρήσεις.
Ένα μεγάλο μέρος, όμως, των σύγχρονων γεωτεχνολογιών παραμένει εντός κρατικού ελέγχου, κυρίως όσον αφορά τις BATX.
Οι τελευταίες, συνεργάζονται με την κυβέρνηση σε διάφορα προγράμματα, κυρίως αμυντικού χαρακτήρα, αλλά έχουν απεξαρτηθεί και αυτονομηθεί, λόγω των υψηλών κερδών που πραγματοποιούν, που τους επιτρέπουν να αναπτύσσονται αυτόνομα σε διεθνή κλίμακα.
Η συνεργασία μεταξύ της αμερικανικής κυβέρνησης και των GAFAMI εστιάζεται κυρίως στις τεχνολογίες διπλής χρήσης (οικονομικής και στρατιωτικής), με αυστηρούς όρους, όμως, όσον αφορά την εξαγωγή των τεχνολογιών αυτών, εφόσον χρηματοδοτούνται και από την αμερικανική κυβέρνηση.
Το Μάιο του 2018, ο Λευκός Οίκος καθόρισε τους τέσσερις στόχους για το μέλλον: 1) να διατηρήσουν οι ΗΠΑ την ηγεμονία τους στον τομέα της ΤΝ, 2) να στηρίξει η ΤΝ τον Αμερικανό εργαζόμενο, 3) να προωθηθεί η δημόσια Ε & Τ και 4) να εξαλειφθούν τα εμπόδια προς την καινοτομία (White House, Washington D.C., 10/5/2018).
Η Κίνα έχει εντάξει την ΤΝ στη γεωπολιτική στρατηγική της. Το σχέδιό της One Belt One Road, που αποσκοπεί να διασυνδέσει την Κίνα με την Ευρώπη μέσω χερσαίων και θαλασσινών υποδομών που χρηματοδοτεί (Κίνα-Ευρασία-Ευρώπη και Κίνα-Ελλάδα-Ιταλία-Ευρώπη αντίστοιχα), ενσωματώνει, από το 2016, κι ένα πρόγραμμα Digital Belt and Road. Το 2018, δημιούργησε δε το Διεθνές Κέντρο Αριστείας των Digital Road of Silk, στην Ταϊλάνδη.

Τεχνολογικός και εμπορικός πόλεμος

H Κίνα διαθέτει ένα πλεονέκτημα, όσον αφορά τη μάζα των δεδομένων-στοιχείων (big data), λόγω του μεγαλύτερου πληθυσμού της σε σχέση με τις ΗΠΑ.
Το ποσοστό της, στο σύνολο των big data υπολογίζεται ότι θα φτάσει το 30%, σε παγκόσια βάση.
Διαθέτει, επίσης, μια ευέλικτη πολιτική, όσον αφορά τη χρήση των δεδομένων αυτών, χωρίς αυστηρούς περιορισμούς όσον αφορά τα προσωπικά δεδομένα.
Ωστόσο, η Κίνα παραμένει σε καθυστέρηση, σε σχέση με τις ΗΠΑ, όσον αφορά τα ταλέντα που διαθέτει στον τομέα της ΤΝ, παρά το γεγονός ότι διαθέτει μεγαλύτερο αριθμό πτυχιούχων στις επιστήμες, την τεχνολογία, τη μηχανική και των μαθηματικών, σε σχέση με τις ΗΠΑ.
Συγκεκριμένα, η Κίνα διαθέτει 39.000 ερευνητές στον τομέα της ΤΝ, έναντι 78.000 οι ΗΠΑ (University of Oxford, 2018).  
Μετά την εκλογή του προέδρου Trump, στις ΗΠΑ, ο ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας χαρακτηρίζεται κυρίως από τον εμπορικό και γεωτεχνολογικό πόλεμο ενώ, στο στρατιωτικό τομέα, και οι δύο χώρες συνεχίζουν να εξοπλίζονται με σύγχρονα όπλα.
Ο πόλεμος της ΤΝ αφορά και στην προσπάθεια των δύο αυτών μεγάλων δυνάμεων να επεκτείνουν στο διάστημα τον ανταγωνισμό τους, σε μια προσπάθεια κυριαρχίας του διαστήματος.
Η Ευρώπη έχει καθυστερήσει σημαντικά στον αγώνα δρόμου για τον έλεγχο της ΤΝ, σε σχέση με τις ΗΠΑ και την Κίνα. Ορισμένοι αναλυτές πιστεύουν ότι η Ευρώπη θα καταστεί μια ψηφιακή αποικία (Morin – Desailly C., 2013).
H προσέγγισή της είναι να επωφεληθεί από τη μεγάλη της εσωτερική αγορά των 500 εκατομμυρίων καταναλωτών, για να τεθούν οι βάσεις για την παραπέρα ανάπτυξη της ΤΝ. Ελπίζει, επίσης, να διαπραγματευτεί μια εταιρική σχέση με τις ΗΠΑ για την ανάπτυξη της ΤΝ.
Πρέπει, επίσης, να επισημανθεί ότι κι άλλες χώρες (Καναδάς, Δανία, Ινδία, Ιαπωνία, Μεξικό, Σιγκαπούρη, Ν. Κορέα, Ταϊβάν κ.ά.) έχουν καταστρώσει τα σχέδιά τους για την ανάπτυξη της ΤΝ.
Οι στρατηγικές αυτές αφορούν κυρίως στην προώθηση και χρήση της ΤΝ, τη σχετική εκπαίδευση, την Ε & Α, τις ψηφιακές υποδομές ή/και ακόμα να εξειδικευθούν σε ορισμένες εφαρμογές που ενδιαφέρουν κυρίως τις αναπτυσσόμενες χώρες (Niti Goverment, 2018). Οι μεγάλες ψηφιακές δυνάμεις ανταγωνίζονται μεταξύ τους για την επικράτησή τους σε παρθένα πεδία και χώρες, όπως οι αφρικανικές. Η Αφρική δε διαθέτει ανεπτυγμένες ψηφιακές υποδομές.
Η μόνη χώρα που διαθέτει μια στρατηγική ανάπτυξής τους είναι η Κένυα (Kenyen Wall Street, 16/1/2018).

Τα σενάρια   

Ήδη, οι επιπτώσεις των εμπορικών πολέμων ΗΠΑ-Κίνας έχουν επιβραδύνει το ρυθμό μεγέθυνσης της παγκόσμιας οικονομίας.
Η αύξηση των προστατευτικών δασμών περιόρισε την εισαγωγή και αύξησε τις τιμές των εισαγόμενων προϊόντων, με αποτέλεσμα να επιβαρυνθούν οι καταναλωτές τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Κίνα και να μειωθούν οι εξαγωγές των δύο αυτών χωρών, αλλά και να περιοριστεί το διεθνές εμπόριο.
Είναι αβέβαιο ότι η προστατευτική πολιτική, αυτή του προέδρου Trump, εξυπηρετεί την επανεκλογή του, στις εκλογές του 2020.
Πολλές αμερικανικές εταιρίες που δραστηριοποιούνται στην Κίνα (π.χ., Apple), ασκούν πιέσεις στην αμερικανική κυβέρνηση για άρση των δασμών, καθόσον εφαρμόζονται και σε ενδιάμεσα προϊόντα-εξαρτήματα που παράγουν τα αμερικανικά εργοστάσια στην Κίνα. Ωστόσο, ο πρόεδρος Trump καλεί τις εταιρίες αυτές να επανεγκαταστήσουν την παραγωγή τους στις ΗΠΑ.
Από την πλευρά της, η Κίνα επιδιώκει τη διατήρηση υψηλών ρυθμών ανάπτυξης, για να στηρίξει την οικονομική της ανάπτυξη, να χρηματοδοτήσει τις σύγχρονες τεχνολογίες, να πετύχει τους γεωοικονομικούς και γεωπολιτικούς της στόχους και να διασφαλίσει τη σταθερότητα του κομμουνιστικού κόμματος. Επομένως, την εξυπηρετεί να λειτουργεί σ' ένα παγκοσμιοποιημένο εμπορικό σύστημα.
 
Νέες τεχνολογίες και μελλοντικοί πόλεμοι

Όπως επισημαίνει ο Meserola (6/11/2018), οι νέες τεχνολογίες δημιουργούν αβεβαιότητες, όσον αφορά τις στρατιωτικές ικανότητες.
Ειδικότερα, οι αβεβαιότητες αυτές προκύπτουν από το πώς οι τεχνολογίες θα χρησιμοποιηθούν και πόσο ισχυρές θα είναι.
H αβεβαιότητα αυτή, για το πώς θα χρησιμοποιηθούν τα νέα οπλικά συστήματα που στηρίζονται στην ΤΝ, και ειδικότερα τα αυτόνομα όπλα, αποτελεί τη μεγάλη πρόκληση για τους στρατιωτικούς επιτελείς.
Ένα είναι βέβαιο: ότι η αβεβαιότητα αυτή θα εντείνει τον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων, όσον αφορά την παραγωγή περισσότερων και περισσότερο σύγχρονων όπλων.
Οι ΗΠΑ και η Κίνα έχουν δύο διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης της ΤΝ και των τεχνολογικών πολιτικών, γενικότερα.
Η αμερικανική αντίληψη στηρίζεται στο φιλελεύθερο μοντέλο, δηλαδή ότι την πρωτοβουλία της ανάπτυξης της ΤΝ έχουν οι μεγάλοι ψηφιακοί κολοσσοί.
Οι εταιρίες αυτές στηρίζουν τις αμερικανικές αρχές στη χάραξη της στρατηγικής τους, όσον αφορά την ΤΝ. Η κυβέρνηση υπογράφει επικερδή, για τις εταιρίες, συμβόλαια, τις χρηματοδοτεί και τις επιδοτεί.
Στο παρελθόν, η αμερικανική κυβέρνηση ήταν η κινητήρια δύναμη στα ερευνητικά και επενδυτικά, τεχνολογικά προγράμματα.
Σήμερα, οι ιδιωτικές εταιρίες επενδύουν πολύ περισσότερα ποσά στην Ε & Α της ΤΝ.
Από την πλευρά της, η Κίνα εφαρμόζει μια συγκεντρωτική-παρεμβατική πολιτική απέναντι στην ψηφιακή βιομηχανία και τα πανεπιστήμια που ασχολούνται με τις ψηφιακές τεχνολογίες.
Η κυβέρνηση θα επένδυσε 22 δισεκατομμύρια δολάρια, το 2017, που θα φτάσουν τα 60 δισεκατομμύρια το 2025, σε ετήσια βάση, για την ανάπτυξη της ΤΝ. Η διασύνδεση του υπουργείου Άμυνας, του Κομμουνιστικού Κόμματος, του Στρατού και των τεχνολογικών εταιριών είναι ισχυρή.
Το Κομμουνιστικό Κόμμα συντονίζει την εφαρμογή της στρατηγικής και επιβάλει τους κριούς άμυνας στην εφαρμογή της ΤΝ από τις τεχνολογικές εταιρίες (Thiboult Ch., 3/9/2018).  
Μπροστά στις αβεβαιότητες που δημιουργούν τα νέα οπλικά συστήματα που χρησιμοποιούν την ΤΝ, ή/και θα καταστούν αυτόνομα πολύ σύντομα, η διεθνής κοινότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με νέες απειλές πολέμου.
Οι μεγάλες δυνάμεις θα πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες για να μειώσουν τις αβεβαιότητες αυτές.

του Παναγιώτη Ρουμελιώτη
Ομότιμου Καθηγητή Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας
του Παντείου Πανεπιστημίου
www.bankingnews.gr