Ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος της Ελλάδας στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται ενόψει των σύγχρονων τεχνολογικών εξελίξεων και της λεγόμενης 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης (4ΒΕ);

Στον πυρήνα της 4ΒΕ βρίσκονται οι συντελούμενες αλλαγές στα μέσα παραγωγής και στους τρόπους προώθησης και κατανάλωσης προϊόντων και παροχής υπηρεσιών που συνεπάγονται οι αλματώδεις τεχνολογικές εξελίξεις στους τομείς της ψηφιοποίησης και της τεχνητής νοημοσύνης. Οι αλλαγές αυτές δεν περιορίζονται όμως μόνο στη διαδραστική λειτουργία των μηχανών ή στην αλληλεπίδραση ανθρώπων και μηχανών. Σημαντικές εξελίξεις λαμβάνουν χώρα και σε άλλους κρίσιμους τομείς όπως η νανοτεχνολογία, η φωτονική, τα προηγμένα υλικά και η βιοτεχνολογία.

Οι εξελίξεις αυτές οδηγούν σε νέες, επαναστατικές προσεγγίσεις σε ποικίλα επιστημονικά πεδία όπως είναι η γονιδιωματική ανάλυση και τα φάρμακα για εξατομικευμένη περίθαλψη, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ή οι κβαντικοί υπολογιστές. Είναι αυτή ακριβώς η ισχυρή διασύνδεση επιμέρους τομέων που σχετίζονται με τη φυσική, τη βιολογία και την πληροφορική που καθορίζουν την 4ΒΕ.

Το υπό διαμόρφωση τοπίο εισάγει αναπόφευκτα νέες προσεγγίσεις στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας και στους μηχανισμούς καπιταλιστικής συσσώρευσης. Η 4ΒΕ καθορίζει, για παράδειγμα, σε μεγάλο βαθμό τη σύγχρονη έκφραση της αντίθεσης κεφαλαίου – εργασίας: Οι προκλήσεις που συνεπάγονται οι τεχνολογικές εξελίξεις μπορεί να οδηγήσουν είτε στη διεύρυνση των ανισοτήτων είτε στην ενίσχυση της κοινωνικής χειραφέτησης και την άμβλυνσή τους.

Παράλληλα, εγείρονται ζητήματα που αφορούν την κυρίαρχη ιδεολογία, την εκπαίδευση και τη διαδικασία παραγωγής και διάχυσης της γνώσης, καθώς και το ρόλο της Πολιτείας ως εμπνευστή και ρυθμιστή της ασκούμενης πολιτικής στο πλαίσιο της 4ΒΕ. Η έκβαση θα κριθεί από τις κεντρικές πολιτικές επιλογές που θα γίνουν.

Η μελέτη "Η Ελλάδα στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση" έχει εκπονηθεί για λογαριασμό του Ερευνητικού Κέντρου ΕΝΑ από τους Κώστα Φωτάκη, Καθηγητή Φυσικής Πανεπιστημίου Κρήτης, τ. Προέδρου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας – ΙΤΕ & Αναπληρωτή Υπουργού Έρευνας και Καινοτομίας, ΥΠΠΕΘ  και Αλέξανδρου Σελίμη, Δρ. Φυσικής Πανεπιστημίου Κρήτης, & Ειδικού Επιστημονικού Συνεργάτη Τομέα Έρευνας και Καινοτομίας, ΥΠΠΕΘ.