Το εξηγεί με πολύ απλό και κατανοητό τρόπο ο κορυφαίος αμερικανός οικονομολόγος (βραβείο Νόμπελ) Πολ Κρούγκμαν:

«Γιατί όμως τα επιτόκια είναι τόσο χαμηλά; Ουσιαστικά η απάντηση συνοψίζεται στο ότι υπάρχει ένα παγκόσμιο πλεόνασμα αποταμιεύσεων: σ’ όλο τον κόσμο οι άνθρωποι θέλουν να αποταμιεύσουν περισσότερα απ’ ό,τι οι επιχειρήσεις είναι πρόθυμες να επενδύσουν σε νέα εργοστάσια, κτίρια γραφείων κ.ο.κ. Ο κόσμος λοιπόν έχει πλημμυρίσει από αποταμιεύσεις που δεν βρίσκουν επενδυτική διέξοδο. Αυτός είναι ο λόγος που οι αγορές ομολόγων ουσιαστικά ικετεύουν τις κυβερνήσεις να δανειστούν και να δαπανήσουν».

Δείτε όμως ολόκληρο το άρθρο που μετέφρασα για τους αναγνώστες του Διαλόγου, γιατί είναι επίκαιρο και παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον.

Γιώργος Δουράκης.

Ο πλανήτης πνίγεται στις αποταμιεύσεις

Βγήκαν τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για την ιαπωνική οικονομία και είναι πολύ ανησυχητικά: το τέταρτο τρίμηνο του περασμένου έτους η οικονομία της Ιαπωνίας συρρικνώθηκε με ετήσιο ρυθμό 6%. Και όχι λόγω κορονοϊού. Δε θα δούμε τις αρνητικές επιπτώσεις αυτού του σοκ παρά μόνο όταν βγουν τα στατιστικά στοιχεία του επόμενου τριμήνου.

Ωστόσο δεν υπάρχει τίποτα το μυστηριώδες γι’ αυτό το ολίσθημα της Ιαπωνίας. Είναι το αποτέλεσμα μιας εντελώς παράλογης στροφής προς τη δημοσιονομική λιτότητα, που στην περίπτωση αυτή πήρε τη μορφή μιας αύξησης του φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ).

Το θέμα είναι ότι κανείς δεν έπρεπε να εκπλαγεί μ’ αυτό το αποτέλεσμα. Την περασμένη δεκαετία έχουμε δει πάρα πολλά πειράματα δημοσιονομικής λιτότητας (αύξηση φόρων ή μείωση δαπανών). Και σ’ όλες ανεξαιρέτως τις περιπτώσεις ο αντίκτυπος της αυστηρής δημοσιονομικής πολιτικής ήταν η συρρίκνωση της οικονομίας. Έχουμε δει επίσης και  μερικά πειράματα δαπανών που χρηματοδοτούνται με δανεικά (μέσω ελλειμματικού προϋπολογισμού), με πρώτο και καλύτερο παράδειγμα την έκρηξη του αμερικανικού δημοσιονομικού ελλείμματος  υπό την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ. Και τα μεγαλύτερα αυτά ελλείμματα δίνουν διαρκώς μεγαλύτερη οικονομική ώθηση.

Άραγε η δημοσιονομική πειθαρχία ήταν πάντα μια κακή ιδέα; Όχι. Αλλά δεν ήταν ποτέ μια πολύ καλή ιδέα. Ο ισχυρισμός ότι η μείωση του ελλείμματος θα προκαλέσει μεγάλο κύμα ιδιωτικών επενδύσεων -κάτι που κάποτε σχολίασα περιπαιχτικά ως πίστη στη  «νεράιδα της εμπιστοσύνης» (confidence fairy)- ποτέ δε στηριζόταν σε πραγματικά στατιστικά στοιχεία. Αλλά ο κόσμος έχει αλλάξει με τέτοιον τρόπο, που καθιστά τις πολιτικές λιτότητας ακόμη πιο καταστροφικές από πριν.

Βλέπετε στο παρελθόν ήταν σχετικά εύκολο να αντισταθμιστούν οι αρνητικές επιπτώσεις της λιτότητας με άλλες πολιτικές: όσο τα κράτη προσπαθούσαν να ισοσκελίσουν τους προϋπολογισμούς τους, οι κεντρικές τους τράπεζες -η Ομοσπονδιακή Τράπεζα και τα αδελφά της ιδρύματα στην περίπτωση των ΗΠΑ- μπορούσαν να στηρίξουν την οικονομία μειώνοντας τα επιτόκια.

Σήμερα όμως τα επιτόκια είναι πολύ χαμηλά ακόμη κι όταν οι οικονομίες είναι ισχυρές (περίπου 1,5% στις ΗΠΑ, αρνητικά στην πραγματικότητα σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης και της Ιαπωνίας). Άρα τα περιθώρια που υπάρχουν για περαιτέρω μείωση των επιτοκίων, ώστε να αντισταθμιστούν οι υφεσιακές συνέπειες της λιτότητας, είναι ελάχιστα ή ανύπαρκτα.

Γιατί όμως τα επιτόκια είναι τόσο χαμηλά; Ουσιαστικά η απάντηση συνοψίζεται στο ότι υπάρχει ένα παγκόσμιο πλεόνασμα αποταμιεύσεων: σ’ όλο τον κόσμο οι άνθρωποι θέλουν να αποταμιεύσουν περισσότερα απ’ ό,τι οι επιχειρήσεις είναι πρόθυμες να επενδύσουν σε νέα εργοστάσια, κτίρια γραφείων κ.ο.κ. Ο κόσμος λοιπόν έχει πλημμυρίσει από αποταμιεύσεις που δεν βρίσκουν επενδυτική διέξοδο. Αυτός είναι ο λόγος που οι αγορές ομολόγων ουσιαστικά ικετεύουν τις κυβερνήσεις να δανειστούν και να δαπανήσουν.

Και οι κυβερνήσεις πρέπει να σπεύσουν να ανταποκριθούν σ’ αυτή την προσφορά τους. Το λογικό, το συνετό που πρέπει να κάνουμε τώρα είναι να δανειστούμε σ’ αυτά τα πολύ χαμηλά επιτόκια και να χρησιμοποιήσουμε τα χρήματα για δημόσιες επενδύσεις: να ξαναχτίσουμε τις υποδομές που τρίζουν, να επιδοτήσουμε τις νέες τεχνολογίες (ιδίως την πράσινη ενέργεια) και να διασφαλίσουμε ότι τα παιδιά θα έχουν επαρκή υγειονομική περίθαλψη και διατροφή.

Φυσικά δεν το κάνουμε αυτό στην Αμερική: η κυβέρνηση Τραμπ  δανείζεται τεράστια ποσά, αλλά σπαταλά τα χρήματα σε περικοπές φόρων για τις εταιρείες και τους πλουσίους. Αλλά ακόμα κι αυτό είναι προτιμότερο από τη συμπεριφορά των κυβερνήσεων που εξακολουθούν να είναι δέσμιες της άποψης ότι σύνεση σημαίνει ισοσκελισμένο προϋπολογισμό. Κι όπως μόλις είδαμε στην περίπτωση της Ιαπωνίας φαίνονται απρόθυμες να μάθουν από τις επαναλαμβανόμενες καταστροφές που προκαλεί η λιτότητα.

Τώρα είναι η ώρα να δανειστούμε και να επενδύσουμε. Αλλά είναι κανείς πρόθυμος να κάνει το καταφανώς σωστό αυτό πράγμα;

Μετάφραση: Γιώργος Δουράκης

Πηγή: ΔΙΑΛΟΓΟΣ Καθηγητών ΑΠΘ