Η ΙΔΙΟΜΟΡΦΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΚΡΙΣΗΣ

Τα τελευταία χρόνια όλοι σχεδόν οι σοβαροί οικονομολόγοι και αναλυτές των χρηματοοικονομικών αγορών προέβλεπαν ότι επίκειται κρίση σαν κι αυτήν του 2008, χωρίς ωστόσο να προσδιορίζουν πότε και πώς. Τελικά η πανδημία του κορωνοϊού ήταν ο καταλύτης που έδωσε το έναυσμα για την εκδήλωση της από καιρό αναμενόμενης μεγάλης οικονομικής κρίσης, αλλά κανείς δεν μπόρεσε να προβλέψει τη μορφή με την οποία εντέλει αυτή εμφανίστηκε.

Το σίγουρο είναι ότι η πανδημία του κορωνοϊού περιπλέκει τα πράγματα και κάνει πολύ δυσκολότερη την αντιμετώπιση της νέας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Τα κλασικά εργαλεία της μακροοικονομικής πολιτικής (νομισματικής και δημοσιονομικής) είναι αναγκαία, αλλά όχι και ικανά να αναχαιτίσουν την οικονομική ύφεση. Βραχυχρόνια βασικός στόχος πρέπει να είναι η καταπολέμηση της διάδοσης του κορωνοϊού και προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να διοχετευτούν οι αναγκαίοι οικονομικοί πόροι για την ανασυγκρότηση και θωράκιση του κράτους πρόνοιας και να δοθούν οι απαραίτητες αρμοδιότητες στους ειδικούς του χώρου της υγείας (γιατρούς και επιδημιολόγους).

Μόνον όταν επιτευχθεί ο στόχος αυτός τη σκυτάλη μπορεί και πρέπει να πάρει η κλασική σε περιόδους μεγάλων υφέσεων επεκτατική μακροοικονομική πολιτική. Και δεδομένου ότι τα επιτόκια βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά και η ανορθόδοξη πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον τα τελευταία χρόνια, το βάρος πέφτει εκ των πραγμάτων στην επεκτατική δημοσιονομική πολιτική. Επανέρχεται με άλλα λόγια η μακροοικονομική συνταγή του οικονομολόγου των μεγάλων υφέσεων Τζον Μέιναρντ Κέινς (το πεπρωμένον φυγείν αδύνατον).

Αλλά αυτό που προέχει αυτή τη στιγμή είναι να επικεντρώσουμε τις δυνάμεις μας στην καταπολέμηση της πανδημίας του κορωνοϊού. Αυτό τονίζει σ’ ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο του ο φιλελεύθερος αμερικανός οικονομολόγος (κορυφαίος σε θέματα νομισματικής θεωρίας και πολιτικής) Μπάρι Άικενγκριν, καθηγητής στο University of California, Berkeley. Μετέφρασα το μεγαλύτερο μέρος αυτού του άρθρου για τους αναγνώστες του Διαλόγου.

Γιώργος Δουράκης

Η οικονομική διάσταση του κορωνοϊού

του Μπάρι Άικενγκριν

PROJECT SYNDICATE, 10 Μαρτίου 2020

ΜΠΕΡΚΛΕΪ - Την περασμένη βδομάδα οι υπουργοί οικονομικών της ομάδας των προηγμένων χωρών G7 και οι διοικητές των κεντρικών τραπεζών δεσμεύτηκαν δεσμεύθηκαν να χρησιμοποιήσουν «όλα τα κατάλληλα εργαλεία πολιτικής» για να περιορίσουν την οικονομική απειλή που δημιουργεί ο κορωνοϊός COVID-19. Το ερώτημα που μένει αναπάντητο είναι ποια εργαλεία είναι κατάλληλα και ποια θα αποδειχθούν αποτελεσματικά.

Η άμεση απάντηση έλαβε τη μορφή της μείωσης των επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών, με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (FED) να κινείται γρήγορα πέρα από το όριο. Αν και οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να κινηθούν γρήγορα, δεν είναι εν τούτοις σαφές πόσο αποτελεσματικές μπορεί να είναι, δεδομένου ότι τα επιτόκια βρίσκονται ήδη σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα. Σε κάθε περίπτωση η αποτυχία της FED να συντονίσει τη μείωση του επιτοκίου της με τις άλλες μεγάλες κεντρικές τράπεζες έστειλε ένα αρνητικό μήνυμα σχετικά με τη λογική συνοχή αυτής της απάντησης.

Εκτός αυτού η νομισματική πολιτική δεν μπορεί να αποκαταστήσει τις κατακερματισμένες αλυσίδες εφοδιασμού. Ο συνάδελφός μου Μπραντ Ντελόνγκ προσπάθησε να με πείσει ότι μια ένεση ρευστότητας εκ μέρους της κεντρικής τράπεζας μπορεί να συμβάλει στην επανεκκίνηση της παγκόσμιας κυκλοφορίας των κοντέινερ, όπως έγινε το 2008 (οπότε ξέρετε τι είδους συζητήσεις κάνουμε στους διαδρόμους του πανεπιστημίου του Μπέρκλεϊ). Αλλά το πρόβλημα το 2008 ήταν οι διακοπές στη ροή χρηματοδότησης, τις οποίες οι ενέσεις ρευστότητας των κεντρικών τραπεζών είχαν όντως τη δυνατότητα να αποκαταστήσουν.

Το πρόβλημα όμως σήμερα είναι η απότομη διακοπή της παραγωγής, την οποία η νομισματική πολιτική δεν μπορεί να αντισταθμίσει. Ο πρόεδρος της FED Τζερόμ Πάουελ δεν μπορεί να ξανανοίξει τα εργοστάσια που κλείνουν λόγω καραντίνας, ανεξάρτητα από το τι νομίζει ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ. Παρομοίως η νομισματική πολιτική δεν θα επαναφέρει τους αγοραστές στα εμπορικά κέντρα ή τους ταξιδιώτες στα αεροπλάνα, στο βαθμό που οι ανησυχίες τους επικεντρώνονται στην υγειονομική ασφάλεια και όχι στο κόστος. Η μείωση των επιτοκίων δεν βλάπτει, δεδομένου ότι ο πληθωρισμός, που είναι ήδη χαμηλός, παρουσιάζει πτωτικές τάσεις. Αλλά ούτε και πρέπει να αναμένεται ενίσχυση της πραγματικής οικονομίας από τη μείωση των επιτοκίων.

Δυστυχώς το ίδιο συμβαίνει και με τη φορολογική πολιτική. Οι φοροελαφρύνσεις δεν μπορούν να προκαλέσουν την επανέναρξη της παραγωγής όταν οι επιχειρήσεις ανησυχούν για την υγεία των εργαζομένων τους και τον κίνδυνο εξάπλωσης της νόσου. Οι περικοπές των μισθολογικών εισφορών δεν μπορούν να αυξήσουν τις προαιρετικές δαπάνες όταν οι καταναλωτές ανησυχούν για την υγειονομική ασφάλεια της αγαπημένης τους αλυσίδας εστιατορίων.

Άρα προτεραιότητα πρέπει να είναι η διάγνωση, ο περιορισμός και η θεραπεία. Όλα αυτά απαιτούν δημοσιονομικούς πόρους, αλλά η επιτυχία τους θα εξαρτηθεί πιο πολύ από τις διοικητικές ικανότητες. Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης του κοινού απαιτεί διαφάνεια και ακρίβεια στην αναφορά των κρουσμάτων και των θανάτων. Απαιτεί να χορηγηθεί στις αρχές δημόσιας υγείας παρόμοια αυτονομία μ’ εκείνη που απολαμβάνουν οι ανεξάρτητες κεντρικές τράπεζες (δυστυχώς αυτό δεν είναι κάτι αυτονόητο για ηγέτες όπως ο Τραμπ).

[…]

Οι κεντρικές τράπεζες και οι πολιτικοί ηγέτες, που είναι σήμερα αντιμέτωποι με μια κρίση παγκοσμίων διαστάσεων, πρέπει να μη λάβουν υπόψη τους τα εσφαλμένα αυτά επιχειρήματα και να χρησιμοποιήσουν τη νομισματική και τη δημοσιονομική πολιτική για να εξασφαλίσουν ρευστότητα στην αγορά, να στηρίξουν τις μικρές επιχειρήσεις και να ενθαρρύνουν τις δαπάνες. Πρέπει όμως να γνωρίζουν ότι οι βασικές αυτές πολιτικές θα έχουν περιορισμένη μόνον επίδραση, δεδομένου ότι το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη ρευστότητας, αλλά η αποδιοργάνωση των αλυσίδων εφοδιασμού και η μετάδοση του φόβου. Σήμερα η οικονομική σταθεροποίηση εξαρτάται κατά κύριο λόγο από τις ενέργειες των αρχών δημόσιας υγείας, στις οποίες πρέπει να δοθούν επαρκείς πόροι και αρμοδιότητες για να κάνουν καλά τη δουλειά τους (μεταξύ αυτών και η ελευθερία συνεργασίας με τους ξένους ομολόγους τους).

Στον αγώνα κατά της πανδημίας του κορωνοϊού COVID-19, οι οικονομολόγοι, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και φορείς όπως η ομάδα των προηγμένων χωρών G7, οφείλουν με ταπεινοφροσύνη να αναγνωρίσουν ότι ο όρος «όλα τα κατάλληλα εργαλεία» υποδηλώνει πάνω απ’ όλα τα μέσα που χρησιμοποιούν οι γιατροί και οι επιδημιολόγοι. Συντονισμός, αυτονομία και διαφάνεια πρέπει να είναι οι λέξεις-κλειδιά.

*Ο Μπάρι Άικενγκριν είναι Καθηγητής Οικονομικών στο University of California, Berkeley και πρώην σύμβουλος πολιτικής υψηλού επιπέδου στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Το τελευταίο του βιβλίο είναι: Ο Πειρασμός του Λαϊκισμού: Οικονομκή Αδικία και Πολιτική Αντίδραση στη Σύγχρονη Εποχή (The Populist Temptation: Economic Grievance and Political Reaction in the Modern Erα)

https://www.project-syndicate.org/commentary/limits-macroeconomic-tools-coronavirus-pandemic-by-barry-eichengreen-2020-03

Πηγή: Ηλεκτρονικών Διάλογος Καθηγητών ΑΠΘ