ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ (MONETARY FINANCE):
Οσονούπω, the only game in town?
του Γιώργου Δουράκη*
ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΔΕΠ ΑΠΘ, 21 Απριλίου 2020
Ξεχάστε τα ευρωομόλογα και τα κορωνομόλογα. Ιδού μια πρόταση που κάνει τη διαφορά, εν όψει της αυριανής συνόδου κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Προέρχεται από τον επάρατο Τζορτζ Σόρος (γνωστό κερδοσκόπο και… ανθέλληνα!).
Προτείνει την έκδοση «perpetual bonds» (ή «perps» ή «consols») από την ΕΕ (ελληνιστί «ομόλογα χωρίς ημερομηνία λήξης», «ομόλογα εις το διηνεκές», «ομόλογα μακράς διαρκείας» ή «ομόλογα αορίστου χρόνου» - προτιμώ το τελευταίο). Υπάρχουν τέτοιοι χρηματοοικονομικοί τίτλοι που εκδίδονται από μεγάλες εταιρείες. Από τη στιγμή που δεν αποπληρώνεται το κεφάλαιο και αποδίδουν μόνον τόκο, μοιάζουν περισσότερο με μετοχές που αποδίδουν μέρισμα. Το ενδιαφέρον είναι ότι -κατά τα φαινόμενα- τα «perpetual bonds» θα είναι η πρόταση της Ισπανίας, που θα υιοθετηθεί όπως ακούγεται και από τις άλλες χώρες του Νότου (ίσως και από τη Γαλλία) στην αυριανή σύνοδο κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Τα ομόλογα αορίστου χρόνου δεν αυξάνουν το δημόσιο χρέος καμιάς χώρας, γι’ αυτό και αποτελούν μια καλή λύση στη σημερινή συγκυρία, που οι περισσότερες χώρες είναι υπερχρεωμένες. Πράγμα που δε συμβαίνει με τα ευρωομόλογα ή τα κορωνομόλογα, που αυξάνουν το χρέος. Από τη στιγμή που θα γίνονται δεκτά στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, ουσιαστικά αποτελούν μια καλυμμένη μορφή νομισματικής χρηματοδότησης (monetary finance). Ακόμη κι αν -όπως αναμένεται- τα ομόλογα αυτά δεν γίνουν δεκτά στην αυριανή σύνοδο, είναι βέβαιο ότι η νομισματική χρηματοδότηση θα επανέρχεται διαρκώς στο προσκήνιο με τη μία ή την άλλη μορφή. Στον σημερινό υπερχρεωμένο δυτικό κόσμο δεν υπάρχει εναλλακτική λύση. Το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον. There is no alternative! TINA!..
*Γιώργος Δουράκης
Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας
Τμήμα Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να εκδώσει ομόλογα αορίστου χρόνου
του Τζορτζ Σόρος*
PROJECT SYNDICATE, 20 Απριλίου 2020
Η αναστάτωση που προκαλεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση η πανδημία του κορωνοϊού θα είναι προσωρινή, υπό την προϋπόθεση ότι οι ηγέτες της ΕΕ θα λάβουν τα έκτακτα μέτρα που απαιτούνται για την αποφυγή μακροπρόθεσμων ζημιών. Ευτυχώς υπάρχει ένας εύκολος, γρήγορος και όχι δαπανηρός τρόπος για να χρηματοδοτηθεί το προτεινόμενο Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης (European Recovery Fund) ύψους 1 τρισεκατομμυρίου ευρώ.
ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ - Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιν ανακοίνωσε ότι η Ευρώπη θα χρειαστεί περίπου 1 τρισεκατομμύριο ευρώ (1,1 τρισεκατομμύρια δολάρια) για την καταπολέμηση της πανδημίας COVID-19. Αυτά τα χρήματα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης. Αλλά από πού θα προέλθουν τα χρήματα αυτά;
Προτείνω η Ευρωπαϊκή Ένωση να συγκεντρώσει τα χρήματα που απαιτούνται για το Ταμείο Ανάκαμψης, πουλώντας «ομόλογα αορίστου χρόνου» («perpetual bonds»), για τα οποία δεν χρειάζεται να εξοφληθεί το κεφάλαιο (αν και μπορούν να επαναγοραστούν ή να αποπληρωθούν αν το επιθυμεί ο εκδότης). Η έγκριση αυτού του ομολόγου πρέπει να είναι η πρώτη προτεραιότητα για την επικείμενη σύνοδο κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 23 Απριλίου.
Θα είναι φυσικά πρωτοφανές για την ΕΕ να εκδώσει ομόλογα αορίστου χρόνου, ιδίως για ένα τόσο μεγάλο ποσό. Αλλά παλαιότερα άλλες κυβερνήσεις έχουν στηριχθεί σε ομόλογα αορίστου χρόνου. Το πιο γνωστό παράδειγμα είναι η Βρετανία, η οποία χρησιμοποίησε ενοποιημένα ομόλογα (Consols) για να χρηματοδοτήσει τους Ναπολεόντιους Πολέμους και πολεμικά ομόλογα για να χρηματοδοτήσει τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτά τα ομόλογα ήταν εμπορεύσιμα στο Λονδίνο μέχρι το 2015, οπότε εξοφλήθηκαν και τα δύο. Τη δεκαετία του 1870 το Κογκρέσο των ΗΠΑ εξουσιοδότησε το Υπουργείο Οικονομικών να εκδώσει ομόλογα αυτού του τύπου (Consols) για να ενοποιήσει ήδη υφιστάμενα ομόλογα και πράγματι το υπουργείο τα εξέδωσε τα επόμενα χρόνια.
Η ΕΕ αντιμετωπίζει έναν πρωτοφανή πόλεμο κόντρα σ’ έναν ιό που απειλεί όχι μόνο τη ζωή των ανθρώπων, αλλά και την ίδια την επιβίωση της Ένωσης. Εάν τα κράτη-μέλη αρχίσουν να προστατεύουν τα εθνικά τους σύνορα ακόμη και από τα αδελφά μέλη της ΕΕ, αυτό θα καταστρέψει την αρχή της αλληλεγγύης πάνω στην οποία βασίζεται η Ένωση.
Αντί γι’ αυτό πρέπει να υιοθετήσει έκτακτα μέτρα για την αντιμετώπιση μιας έκτακτης κρίσης που πλήττει όλα τα μέλη της. Αυτό μπορεί να γίνει χωρίς να υπάρχει φόβος ότι δημιουργεί προηγούμενο που θα δικαιολογούσε την έκδοση κοινού ευρωπαϊκού χρέους μόλις αποκατασταθεί η κανονικότητα. Η έκδοση ομολόγων που θα έχουν την εμπιστοσύνη και την εγγύηση της ΕΕ θα προσφέρει πολιτική κάλυψη σ’ αυτό που ήδη έχει κάνει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα: στην κατάργηση σχεδόν όλων των περιορισμών στο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων.
Τα ομόλογα αορίστου χρόνου έχουν τρία επιπλέον πλεονεκτήματα, που τα καθιστούν κατάλληλα γι’ αυτές τις περιστάσεις.
Για όσους δεν γνωρίζουν, τα ομόλογα αορίστου χρόνου -παρά τη σημαντική χρηματοοικονομική δύναμη πυρός που είναι δυνατόν να ενεργοποιήσουν- θα προκαλέσουν ασήμαντη δημοσιονομική επιβάρυνση στην ΕΕ, γιατί ποτέ δεν θα χρειαστεί να αποπληρωθούν. Η ΕΕ δεν είναι ανάγκη να τα αναχρηματοδοτήσει όταν λήξουν, να πληρώσει χρεολύσια ή και να βάλει στην άκρη χρήματα (π.χ. σ’ ένα χρεολυτικό ταμείο) για ενδεχόμενη αποπληρωμή τους.
Το μόνο που θα είναι υποχρεωμένη να κάνει είναι να πληρώνει τακτικά τους τόκους των ομολόγων. Ένα ομόλογο αορίστου χρόνου 1 τρισεκατομμυρίου ευρώ με κουπόνι 0,5% θα κόστιζε στον προϋπολογισμό της ΕΕ μόλις 5 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Αυτό είναι λιγότερο από το 3% του προϋπολογισμού της ΕΕ για το 2020.
Το δεύτερο πλεονέκτημα είναι πιο τεχνικό, αλλά σχεδόν εξίσου σημαντικό. Η αγορά ενδέχεται να μην είναι σε θέση να απορροφήσει εφ’ άπαξ ολόκληρο το ποσό του 1 τρισεκατομμυρίου ευρώ. Με την έκδοση ενός ομολόγου αορίστου χρόνου, η ΕΕ θα μπορούσε να αντλήσει αυτό το ποσό σε δόσεις, χωρίς να είναι ανάγκη να εκδίδει νέο ομόλογο κάθε φορά.
Το τρίτο πλεονέκτημα είναι ότι ένα ομόλογο αορίστου χρόνου που εκδίδεται από την ΕΕ θα ήταν ένας πολύ ελκυστικός τίτλος για τα προγράμματα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ. Δεδομένου ότι η λήξη ενός ομολόγου αορίστου χρόνου είναι πάντα η ίδια, η ΕΚΤ δεν θα χρειάζεται να αναδιαρθρώνει το χαρτοφυλάκιό της.
Η ΕΕ δεν είναι ανάγκη να δημιουργήσει κάποιον νέο μηχανισμό ή νέα δομή για να εκδώσει ομόλογα αορίστου χρόνου, επειδή έχει εκδώσει ομόλογα στο παρελθόν. Τα έσοδα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για επενδύσεις και επιχορηγήσεις που σχετίζονται με την καταπολέμηση της πανδημίας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να κατανέμει τα κεφάλαια είτε άμεσα ή μέσω των κρατών-μελών και άλλων θεσμών (όπως οι δημοτικές αρχές) που συμμετέχουν άμεσα στην καταπολέμηση της πανδημίας COVID-19.
Η αναστάτωση που προκαλείται από την πανδημία πρέπει να είναι προσωρινή, αλλά μόνον εάν οι ηγέτες της Ευρώπης λάβουν τα έκτακτα μέτρα που απαιτούνται για την αποφυγή μακροπρόθεσμων ζημιών στην ΕΕ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ αποτελεί τόσο επιτακτική ανάγκη. Η χρηματοδότησή του με ομόλογα αορίστου χρόνου είναι ο ευκολότερος, ταχύτερος και λιγότερο δαπανηρός τρόπος για να δημιουργηθεί.
*Ο Τζορτζ Σόρος είναι πρόεδρος του Soros Fund Management και του Open Society Foundation. Πρωτοπόρος του κλάδου των κερδοσκοπικών επενδύσεων υψηλού κινδύνου (hedge-fund industry), είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων, όπως το The Alchemy of Finance, το The New Paradigm for Financial Markets: The Credit Crisis of 2008 and What it Means και το The Tragedy of the European Union: Disintegration or Revival? Το πιο πρόσφατο βιβλίο του είναι το In Defense of Open Society (Public Affairs, 2019).
Μετάφραση: Γιώργος Δουράκης
Νέα από το Οικονομικό Επιμελητήριο
To Ερώτημα της Εβδομάδας
Βιβλιοπαρουσίαση
Σχολιάστε εδώ
για να σχολιάσετε το παραπάνω θέμα πρέπει να εισέλθετε