«Ζούμε ημέρες του 19ου αιώνα»
Του ΤΑΚΗ ΜΙΧΑ
Αύξηση τιμών στα ακίνητα, δυσκολία αποπληρωμής στεγαστικών δανείων, ασφυξία στις τράπεζες, πρόβλημα στην πραγματική οικονομία! Μα, πού βρισκόμαστε; Στο 2008 ή, μήπως, στο «κραχ» του 1929;
|
|
«Ούτε στο 2008, ούτε στο 1929. Ζούμε ημέρες... του 1873» υποστηρίζει ο κοσμήτορας του τμήματος Ιστορίας του William & Mary (το παλαιότερο πανεπιστήμιο των ΗΠΑ), Σκοτ Νέλσον. Ο ίδιος εντοπίζει μεγάλες ομοιότητες μεταξύ της σημερινής οικονομικής κρίσης και εκείνης του 18ου αιώνα και επισημαίνει: «Πρέπει να ξέρετε, μάλιστα, ότι τότε στο επίκεντρο της θύελλας βρέθηκαν και πολλοί έλληνες επιχειρηματίες».
*Οπως εξηγεί στην «Κ.Ε.», το πρόβλημα το 1870 ξεκίνησε από την Ευρώπη, όταν στην Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία και στη Γαλλία οι αυτοκράτορες προώθησαν μερικά ιδρύματα παροχής δανείων για «στέγη για τους εργάτες».
- Αυτή η πολιτική οδήγησε στη δημιουργία μιας τεράστιας «φούσκας» στα ακίνητα, η οποία όπως και τώρα, έσπασε όταν συνάντησε εξελίξεις στην πραγματική οικονομία. Τι συνέβη; Μπήκε στην παγκόσμια αγορά φτηνό σιτάρι από την Αμερική!
- Οι παραγωγοί και οι έμποροι σιτηρών στη Ρωσία και στην Κεντρική Ευρώπη άρχισαν να μετρούν ζημιές, καθώς η Βρετανία κι άλλες ευρωπαϊκές χώρες άρχισαν να εισάγουν σιτάρι από το αμερικανικό Μίντγουεστ. Σε πρώτη φάση, λοιπόν, ιδιοκτήτες γης και έμποροι δεν μπορούσαν να ξεπληρώσουν τα δάνειά τους. Με τη σειρά τους, προχώρησαν σε περικοπές κι έτσι οι υπάλληλοί τους αδυνατούσαν κι αυτοί να ανταποκριθούν στα χρέη.
- Σιγά σιγά η κρίση επεκτάθηκε σε ολόκληρη την οικονομία. Στα τέλη του 1873 η αξία των ακινήτων απογειώθηκε, με αποτέλεσμα -όπως και τώρα- οι τράπεζες να κρατούν τα κεφάλαιά τους και το κόστος του διατραπεζικού δανεισμού να φτάσει σε αστρονομικά ύψη.
*«Μια κοινωνική ομάδα που τότε έπαθε τεράστια ζημιά», συνεχίζει ο καθηγητής Νέλσον, «ήταν οι χιώτες εφοπλιστές που κυριαρχούσαν στη μεταφορά σιτηρών από τη Μαύρη Θάλασσα στη Βρετανία. Από το 1803 μέχρι το 1820, μάλιστα, έσπαγαν τον αποκλεισμό που είχε επιβάλει ο Ναπολέων στη Βρετανία, μεταφέροντας το σιτάρι πρώτα στο Λιβόρνο και μετά, τη νύχτα, στο Λίβερπουλ. Από το 1840, όταν αποκαθίσταται το κανονικό εμπόριο, η Βρετανία κατακλύζεται και πάλι από ρωσικά σιτηρά. Ομως ξαφνικά το 1870 οι έλληνες καραβοκύρηδες ανακαλύπτουν ότι τα σιτηρά τους δεν μπορούν πια να πωληθούν, καθώς τα αμερικανικά είναι πολύ φθηνότερα. Τότε, πολλές εφοπλιστικές οικογένειες από τη Χίο, όπως η οικογένεια Ράλλη, καταστράφηκαν ολοσχερώς».
*Η κρίση του 1873 μεταφέρθηκε μέσω των τραπεζών ταχύτατα και στις ΗΠΑ, οδηγώντας στη χρεοκοπία σιδηροδρομικών εταιρειών, σε χρηματιστηριακό κραχ και σε κατάρρευση τραπεζών. Ομως στην Ευρώπη είχε τις σκληρότερες και πιο μακροχρόνιες επιπτώσεις.
*Και πώς συνδέονται όλα αυτά με τα σημερινά επισφαλή στεγαστικά δάνεια;
- «Στη Γαλλία του 18ου αιώνα, τα νέα ιδρύματα παροχής στεγαστικών δανείων -όπως η «Κρεντίτ Φρανσιέ»- ήταν προστατευόμενα από τον αυτοκράτορα Ναπολέων και στόχευαν να βοηθήσουν τους εργάτες να αποκτήσουν δική τους στέγη. Οταν λοιπόν ξεσπάει η κρίση, αυτά τα ιδρύματα είναι τα πρώτα που καταρρέουν. Γιατί; Διότι η κρίση των σιτηρών έφτασε μέχρι τον απλό ερργαζόμενο που δεν μπορούσε να πληρώσει το χρέος για το σπίτι του. Μάλιστα, ο αυτοκράτορας απευθύνθηκε στις τράπεζες, ζητώντας να χρηματοδοτήσουν τα ιδρύματα που κατέρρεαν, προσφέροντας ακόμη και δικά του περιουσιακά στοιχεία, χωρίς όμως αποτέλεσμα».
*Μια από τις συνέπειες της κρίσης του 1873 ήταν η συγκέντρωση κεφαλαίου σε νέα (και λιγότερα) χέρια, όπως και η διεύρυνση των οικονομικών ανισοτήτων. Αυτό σύμφωνα με τον καθηγητή Νέλσον θα γίνει και σήμερα:
- «Τότε στην Αμερική, μεγάλες επιχειρήσεις και τράπεζες που είχαν κεφαλαιακά αποθέματα (Κάρνεγκι και Ρότσιλντ), καταβρόχθισαν όλες τις μικρότερες που είχαν προβλήματα. Και σήμερα βλέπουμε ανάλογες εξελίξεις».
*Σύμφωνα με αναλυτές, η διεύρυνση των οικονομικών ανισοτήτων οδηγεί σε ενδυνάμωση των «προοδευτικών» κινημάτων. Ρωτήσαμε αν συμμερίζεται αυτή την άποψη:
«Εγώ ακολουθώ τη Ρόζα Λούξεμπουργκ που έλεγε ότι μια οικονομική κρίση μπορεί να οδηγήσει σε αριστερή κυβέρνηση, μπορεί όμως και να οδηγήσει σε έκρηξη του εθνικισμού, του ρατσισμού και του μιλιταρισμού. Το 1873 λοιπόν στην Ευρώπη οι περισσότεροι αναλυτές απέδωσαν την κρίση στους ξένους τραπεζίτες και στους Εβραίους. Αρχισαν έτσι να προωθούν έναν αντισημιτισμό. Αποτέλεσμα; Το 1880 στη Ρωσία και στην Ουκρανία ξέσπασαν μεγάλα αντιεβραϊκά πογκρόμ».
*Οπως εξηγεί στην «Κ.Ε.», το πρόβλημα το 1870 ξεκίνησε από την Ευρώπη, όταν στην Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία και στη Γαλλία οι αυτοκράτορες προώθησαν μερικά ιδρύματα παροχής δανείων για «στέγη για τους εργάτες».
- Αυτή η πολιτική οδήγησε στη δημιουργία μιας τεράστιας «φούσκας» στα ακίνητα, η οποία όπως και τώρα, έσπασε όταν συνάντησε εξελίξεις στην πραγματική οικονομία. Τι συνέβη; Μπήκε στην παγκόσμια αγορά φτηνό σιτάρι από την Αμερική!
- Οι παραγωγοί και οι έμποροι σιτηρών στη Ρωσία και στην Κεντρική Ευρώπη άρχισαν να μετρούν ζημιές, καθώς η Βρετανία κι άλλες ευρωπαϊκές χώρες άρχισαν να εισάγουν σιτάρι από το αμερικανικό Μίντγουεστ. Σε πρώτη φάση, λοιπόν, ιδιοκτήτες γης και έμποροι δεν μπορούσαν να ξεπληρώσουν τα δάνειά τους. Με τη σειρά τους, προχώρησαν σε περικοπές κι έτσι οι υπάλληλοί τους αδυνατούσαν κι αυτοί να ανταποκριθούν στα χρέη.
- Σιγά σιγά η κρίση επεκτάθηκε σε ολόκληρη την οικονομία. Στα τέλη του 1873 η αξία των ακινήτων απογειώθηκε, με αποτέλεσμα -όπως και τώρα- οι τράπεζες να κρατούν τα κεφάλαιά τους και το κόστος του διατραπεζικού δανεισμού να φτάσει σε αστρονομικά ύψη.
*«Μια κοινωνική ομάδα που τότε έπαθε τεράστια ζημιά», συνεχίζει ο καθηγητής Νέλσον, «ήταν οι χιώτες εφοπλιστές που κυριαρχούσαν στη μεταφορά σιτηρών από τη Μαύρη Θάλασσα στη Βρετανία. Από το 1803 μέχρι το 1820, μάλιστα, έσπαγαν τον αποκλεισμό που είχε επιβάλει ο Ναπολέων στη Βρετανία, μεταφέροντας το σιτάρι πρώτα στο Λιβόρνο και μετά, τη νύχτα, στο Λίβερπουλ. Από το 1840, όταν αποκαθίσταται το κανονικό εμπόριο, η Βρετανία κατακλύζεται και πάλι από ρωσικά σιτηρά. Ομως ξαφνικά το 1870 οι έλληνες καραβοκύρηδες ανακαλύπτουν ότι τα σιτηρά τους δεν μπορούν πια να πωληθούν, καθώς τα αμερικανικά είναι πολύ φθηνότερα. Τότε, πολλές εφοπλιστικές οικογένειες από τη Χίο, όπως η οικογένεια Ράλλη, καταστράφηκαν ολοσχερώς».
*Η κρίση του 1873 μεταφέρθηκε μέσω των τραπεζών ταχύτατα και στις ΗΠΑ, οδηγώντας στη χρεοκοπία σιδηροδρομικών εταιρειών, σε χρηματιστηριακό κραχ και σε κατάρρευση τραπεζών. Ομως στην Ευρώπη είχε τις σκληρότερες και πιο μακροχρόνιες επιπτώσεις.
*Και πώς συνδέονται όλα αυτά με τα σημερινά επισφαλή στεγαστικά δάνεια;
- «Στη Γαλλία του 18ου αιώνα, τα νέα ιδρύματα παροχής στεγαστικών δανείων -όπως η «Κρεντίτ Φρανσιέ»- ήταν προστατευόμενα από τον αυτοκράτορα Ναπολέων και στόχευαν να βοηθήσουν τους εργάτες να αποκτήσουν δική τους στέγη. Οταν λοιπόν ξεσπάει η κρίση, αυτά τα ιδρύματα είναι τα πρώτα που καταρρέουν. Γιατί; Διότι η κρίση των σιτηρών έφτασε μέχρι τον απλό ερργαζόμενο που δεν μπορούσε να πληρώσει το χρέος για το σπίτι του. Μάλιστα, ο αυτοκράτορας απευθύνθηκε στις τράπεζες, ζητώντας να χρηματοδοτήσουν τα ιδρύματα που κατέρρεαν, προσφέροντας ακόμη και δικά του περιουσιακά στοιχεία, χωρίς όμως αποτέλεσμα».
*Μια από τις συνέπειες της κρίσης του 1873 ήταν η συγκέντρωση κεφαλαίου σε νέα (και λιγότερα) χέρια, όπως και η διεύρυνση των οικονομικών ανισοτήτων. Αυτό σύμφωνα με τον καθηγητή Νέλσον θα γίνει και σήμερα:
- «Τότε στην Αμερική, μεγάλες επιχειρήσεις και τράπεζες που είχαν κεφαλαιακά αποθέματα (Κάρνεγκι και Ρότσιλντ), καταβρόχθισαν όλες τις μικρότερες που είχαν προβλήματα. Και σήμερα βλέπουμε ανάλογες εξελίξεις».
*Σύμφωνα με αναλυτές, η διεύρυνση των οικονομικών ανισοτήτων οδηγεί σε ενδυνάμωση των «προοδευτικών» κινημάτων. Ρωτήσαμε αν συμμερίζεται αυτή την άποψη:
«Εγώ ακολουθώ τη Ρόζα Λούξεμπουργκ που έλεγε ότι μια οικονομική κρίση μπορεί να οδηγήσει σε αριστερή κυβέρνηση, μπορεί όμως και να οδηγήσει σε έκρηξη του εθνικισμού, του ρατσισμού και του μιλιταρισμού. Το 1873 λοιπόν στην Ευρώπη οι περισσότεροι αναλυτές απέδωσαν την κρίση στους ξένους τραπεζίτες και στους Εβραίους. Αρχισαν έτσι να προωθούν έναν αντισημιτισμό. Αποτέλεσμα; Το 1880 στη Ρωσία και στην Ουκρανία ξέσπασαν μεγάλα αντιεβραϊκά πογκρόμ».
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 26/10/2008
Copyright © 2008 Χ. Κ. Τεγόπουλος Εκδόσεις Α.Ε.
Νέα από το Οικονομικό Επιμελητήριο
To Ερώτημα της Εβδομάδας
Βιβλιοπαρουσίαση
Σχολιάστε εδώ
για να σχολιάσετε το παραπάνω θέμα πρέπει να εισέλθετε