ΗΠΑ: ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ;

Θα είναι ο νέος Ρούzβελτ;

Οι πανηγυρισμοί για την εκλογή Ομπάμα καλά κρατούν, αλλά οι οικονομικές εξελίξεις είναι αμείλικτες. Τα τελευταία νέα από το μέτωπο της πραγματικής οικονομίας (κατανάλωση, βιομηχανική δραστηριότητα, ανεργία) δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνείας και εφησυχασμού. Η πιστωτική κρίση έχει ήδη αρχίσει να μετατρέπεται σε σοβαρή οικονομική ύφεση και να επηρεάζει άμεσα και επώδυνα την καθημερινή ζωή των ανθρώπων όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο.

Προτού καλά καλά εκλεγεί ο Ομπάμα βρίσκεται αντιμέτωπος με μεγάλες προκλήσεις. Το έργο το οποίο καλείται να επιτελέσει είναι τιτάνιο και ευλόγως τίθεται το ερώτημα αν θα τα καταφέρει. Η απάντηση είναι «εξαρτάται». Πρώτον, από την ικανότητα του επιτελείου του να αναλύσει την κρίση και να διαγνώσει τα βαθύτερα αίτια. Δεύτερον, από την πολιτική βούληση να φθάσει ως το τέλος και να εφαρμόσει την απαιτούμενη θεραπεία. Προφανώς η χειρότερη κρίση των τελευταίων 80 ετών δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με ημίμετρα και οριακές μεταβολές. Χρειάζονται διαρθρωτικές αλλαγές.

Για να καταπολεμήσει τη Μεγάλη Υφεση του Μεσοπολέμου, ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ ήλθε σε οριστική ρήξη με τον παλαιό οικονομικό φιλελευθερισμό. Το Μεγάλο Κραχ, είπε, απέδειξε ότι ο Ανταμ Σμιθ έπεσε έξω: η οικονομία δεν αποτελεί εξαίρεση, αφού και εκεί τα ιδιωτικά βίτσια δε συνιστούν δημόσιες αρετές. Τουναντίον, η αχαλίνωτη απληστία είναι ελάττωμα που πλήττει ευθέως το γενικό συμφέρον και την κοινωνική πρόοδο. Για την προστασία της κοινωνίας χρειάζεται ενεργός παρέμβαση του κράτους, μιας υπερκείμενης αρχής με αίσθηση συλλογικού συμφέροντος.

Βασικός στόχος της πολιτικής του New Deal ήταν η στήριξη της πραγματικής οικονομίας και του μέσου πολίτη, ο οποίος υφίστατο τις οδυνηρές συνέπειες της κρίσης ως εργαζόμενος και ως καταναλωτής. Από τα περίπου 500 δισ. σημερινά δολάρια που κόστισε το New Deal, πάνω από τα μισά διατέθηκαν για τη βοήθεια των ανέργων, των καταχρεωμένων αγροτών, των ιδιοκτητών που κινδύνευαν να χάσουν τα υποθηκευμένα σπίτια τους και για δημόσια έργα. Ηταν μια προσπάθεια διάσωσης της οικονομίας «από κάτω προς τα πάνω». Γι' αυτό εξασφάλισε ευρεία λαϊκή υποστήριξη, εν αντιθέσει με τις σημερινές παρεμβάσεις διάσωσης των τραπεζών που προκαλούν λαϊκή κατακραυγή.

Μπορεί ο Ομπάμα να εφαρμόσει ένα νέο New Deal, παράλληλα με ένα νέο Bretton Woods για την παγκόσμια οικονομία, όπως απαιτεί(!) ο νεοσυσταθείς άξονας Ευρώπης - Κίνας; Διόλου απίθανο, όχι επειδή αποτελεί προεκλογική δέσμευση (άλλωστε ούτε ο Ρούzβελτ το είχε προγραμματίσει), αλλά επειδή θα αναγκαστεί από τις εξελίξεις. Βασική προϋπόθεση; Να απαλλαγεί από την ολέθρια ιδεολογία του οικονομικού φιλελευθερισμού. Να διαχωρίσει τη θέση του όχι μόνο από τα πεπραγμένα του προκατόχου του, αλλά και από αυτά των κυβερνήσεων Κλίντον. Πάντως η σημερινή σύνθεση του οικονομικού επιτελείου του δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας. Οι νεαροί επικεφαλής Φέρμαν - Γκούλσμπι του Ινστιτούτου Brookings είναι προστατευόμενοι του ισχυρού διδύμου της Γουόλ Στριτ στο Δημοκρατικό Κόμμα Ρούμπιν - Σάμερς, οι οποίοι ως υπουργοί Οικονομικών πρωτοστάτησαν στην απελευθέρωση των αγορών τιτλοποιημένων δανείων και πιστωτικών παραγώγων. Ο Ομπάμα οφείλει πάραυτα να χειραφετηθεί από τη Γουόλ Στριτ. Είναι θέμα πολιτικής αξιοπιστίας. Δόξα τω θεώ, το Δημοκρατικό Κόμμα διαθέτει πλειάδα αξιόλογων κεϊνσιανών (Κρούγκμαν, Στίγκλιτς, Ράιχ, Πόλιν, Γκάλμπρεϊθ, Μπερνστάιν, Κάτνερ, Ρόντρικ, Πάλεϊ) που πιστεύουν στην αναγκαιότητα των κρατικών παρεμβάσεων και στην πολιτική του New Deal. Δεν χρειάζεται «πυρομανείς πυροσβέστες».

·         Ο κ. Γιώργος Δουράκης είναι επίκουρος καθηγητής της Πολιτικής Οικονομίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.

Το ΒΗΜΑ, 09/11/2008