Η αλήθεια για τους αγρότες
Του ΜΙΧ. ΚΟΥΡΜΟΥΣΗ
Τα τρακτέρ γύρισαν στα χωράφια και μεγάλη μερίδα αγροτών εμφανίζεται ικανοποιημένη από τα 500 εκατ. ευρώ (όταν ζητάς 50-60 ευρώ το στρέμμα στο βαμβάκι με μίνιμουμ διεκδίκηση 30-35 ευρώ το στρέμμα και τελικά σου δίνουν 50,5 ευρώ το στρέμμα, πέτυχες το δίκιο σου), αλλά τα προβλήματα της γεωργίας παραμένουν. Προβλήματα παραγωγής και εισοδήματος, προβλήματα πολιτικής τα οποία περιγράφονται με μερικές ερωτήσεις και απαντήσεις.
|
|
1 Τι θα πάρει ο κάθε αγρότης από το ποσό των 500 εκατ. ευρώ;
*Τα περισσότερα προϊόντα έχουν ήδη πουληθεί, σε τιμές, όμως, μικρότερες από πέρυσι. Στο βαμβάκι θα δοθούν 50,5 ευρώ το στρέμμα. Αυτό σημαίνει ότι μαζί με το ποσό που έχει ήδη εισπράξει ο παραγωγός (περίπου η μισή παραγωγή πουλήθηκε με 30 λεπτά το κιλό, μετά η τιμή έπεσε στα 25 και οι μικρές ποσότητες του Γενάρη έφτασαν και στα 17 λεπτά), η συνολική είσπραξη για κάθε κιλό θα φτάσει έως και 45 λεπτά το κιλό. Πέρυσι η μέση τιμή παραγωγού ήταν 32-35 λεπτά το κιλό. Αντίστοιχα, στο στάρι, μετά την περσινή τιμή-ρεκόρ των 35 λεπτών ανά κιλό, φέτος (που η τιμή στην αγορά έχει πέσει έως τα 17 λεπτά ανά κιλό) η συνολική είσπραξη του αγρότη θα φτάσει τελικά στα 27-32 λεπτά το κιλό.
2 Ποιο είναι σήμερα το «πρόβλημα» της ελληνικής γεωργίας;
*Το κύριο πρόβλημα είναι ότι... δεν παράγουμε. Η ελληνική γεωργία δεν μπορεί σήμερα να εξασφαλίσει τη διατροφή των Ελλήνων. Η χώρα έχασε τα τελευταία χρόνια τη λεγόμενη αυτάρκειά της σε δημητριακά. Μαζί, έχασε και την αυτάρκειά της στα καπνά, στη ζάχαρη, στα όσπρια, στο χοιρινό και στα κοτόπουλα.
3 Ποιες είναι οι επιπτώσεις από την έλλειψη της αυτάρκειας;
*Τεράστιες. Πρώτα στο εμπορικό ισοζύγιο: Κατά το 2008 το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων άγγιξε τα 4 δισ. ευρώ (στο εννιάμηνο του 2008 ήταν 3,6 δισ. ευρώ). Δηλαδή, η χώρα παράγει σχεδόν το ένα τρίτο των διατροφικών αναγκών της και τα 2/3 τα εισάγει. Για παράδειγμα, «φέρνουμε» 225 τόνους κρεμμύδια από την Ινδία, λεμόνια-πορτοκάλια από τη Νότια Αφρική, δαμάσκηνα και αχλάδια από τη Χιλή, φακές από τον Καναδά και φασόλια από την Κίνα, ρεβύθια από το Μεξικό, φιστίκια Αιγίνης... από την Τουρκία και τη Συρία και φιστίκια αράπικα... από Κίνα, Βραζιλία, Αργεντινή. Φέρνουμε ακόμη μπιζέλια (αρακάς), μπάμιες και φασολάκια από την Αίγυπτο, ποπ κορν από την Αργεντινή και πατάτες από την Αίγυπτο και την Τουρκία.
4 Η Κοινή Αγροτική Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τι ρόλο παίζει στην ελληνική γεωργία;
*Η ΚΑΠ, την οποία αποδέχτηκαν, διαχειρίστηκαν και εφάρμοσαν όλες οι κυβερνήσεις, υπήρξε αποτέλεσμα εσωτερικών συσχετισμών στην Ε.Ε., αλλά και προϊόν πιέσεων των ΗΠΑ και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ανάλυση στη σελ. 31).
Στην Ελλάδα η εφαρμογή της οδήγησε στην εγκατάλειψη δυναμικών καλλιεργειών, όπως αυτή του καπνού. Από τους 125.000 τόνους παραγωγής το 2004, πέρσι είχαμε παραγωγή μόλις 16.000 τόνων. Οι εξαγωγές καπνών έφερναν στη χώρα ετησίως πάνω από 200 εκατ. ευρώ και τώρα ξοδεύουμε πάνω από 50 εκατ. ευρώ για εισαγωγές. Το ίδιο συνέβη με τη ζάχαρη (εισάγουμε κάθε χρόνο 200.000 τόνους) αλλά και με τα σιτηρά, όπου δαπανούμε γύρω στα 250 εκατ. ευρώ για εισαγωγές. Εγκατέλειψαν την αγροτική παραγωγική διαδικασία περισσότεροι από 150.000 μικρομεσαίοι αγρότες.
5 Τι φταίει, όμως, πραγματικά γι' αυτή τη ζοφερή κατάσταση;
*Κατ' αρχάς η έλλειψη πολιτικής για τη γεωργία. Οι αγρότες αποτελούσαν ανέκαθεν δεξαμενή ψήφων και αντιμετωπίζονταν από τα κόμματα με «ενέσεις» παροχών, όπως και τώρα με τα 500 εκατ. ευρώ. Αυτό, όμως, δεν λύνει δομικά, το πρόβλημα. Ταυτόχρονα υπάρχει έλλειψη ενημέρωσης των αγροτών σχετικά με τις συμφέρουσες καλλιέργειες και τις διαδικασίες χρηματοδότησής τους, παρά τον μεγάλο μηχανισμό που διαθέτει το υπουργείο, τόσο με αποκεντρωμένες υπηρεσίες, όσο και με επιτελείο 70 δημοσιογράφων και 50 τεχνικών για εκπομπές, περιοδικά κ.λπ. Την ίδια ώρα η περιφέρεια κατακλύζεται από πολυεθνικά σοπερμάρκετ που προωθούν προϊόντα άλλων χωρών, ενώ το συνεταιριστικό κίνημα μένει διαλυμένο, καταχρεωμένο, έρημο και μόνο.
6 Καλά όλα αυτά, αλλά το θέμα είναι αν υπάρχει κάποια λύση που να είναι ρεαλιστική.
*Οσον αφορά το συνεταιριστικό κίνημα, αμέσως! Αλλαγή του νόμου για τους συνεταιρισμούς με δύο-τρεις τομές: Διαχωρισμός της ηγεσίας από τη διαχείριση. Ο πρόεδρος π.χ. να εκλέγεται για δύο ή τρεις θητείες και την ευθύνη της διαχείρισης να την έχει επιστημονική υπηρεσιακή ηγεσία. Είναι χαρακτηριστικό ότι η μεγαλύτερη συνεταιριστική εταιρεία της Ευρώπης, η ολλανδική «Φρίσλαντ» (πολυεθνικός κολοσσός πλέον) έχει πρόεδρο αγρότη με ετήσια θητεία. Ολα τα άλλα, είναι δουλειά των τεχνοκρατών.
7 Και στην χάραξη αγροτικής πολιτικής, τι μπορεί να γίνει;
*Αλλοτε, στο υπουργείο Γεωργίας εκδιδόταν μια εγκύκλιος, στις αρχές Σεπτεμβρίου, που ενημέρωνε τους αγρότες, μέσω των περιφερειακών Διευθύνσεων Εφαρμογών, για το τι μπορούν να καλλιεργήσουν. Με τιμές, ενισχύσεις, τάσεις αγοράς, διεθνής ζήτηση κ.ά. Μια ενέργεια που από μόνη της συνιστούσε αγροτική πολιτική.
Επιπλέον, η λήψη πολιτικών αποφάσεων μπορεί να γίνεται με βάση την ελληνική πραγματικότητα. Στόχος πρέπει να είναι η αυτάρκεια και η εκμετάλλευση του συγκριτικού ποιοτικού πλεονεκτήματος, με τα μοναδικά ελληνικά προϊόντα. Αν υποθέσουμε ότι ένα ικανοποιητικό εισόδημα είναι τα 300 ευρώ στρεμματική απόδοση στο βαμβάκι, το σταμναγκάθι έχει 1.500 ευρώ το στρέμμα απόδοση. Ή το άλλο, με τη μαστίχα της Χίου, η οποία με σωστή οργάνωση και διακίνηση έχει κατακτήσει την Ν. Υόρκη.
8 Τελικά, υπάρχει μέλλον για την ελληνική γεωργία;
*Υπάρχει, και μπορεί να είναι ευοίωνο. Αρκεί να μάθουμε να τυποποιούμε, να συσκευάζουμε, να διαφημίζουμε και να πουλάμε. Δεν είναι δυνατόν να δίνεται το έξτρα παρθένο λάδι στους Ιταλούς χύμα με δύο ευρώ το κιλό, κι αυτοί να το βάζουν σ' ένα μπουκάλι με δική τους ετικέτα και να το διαθέτουν προς 30 ευρώ το κιλό. Ούτε είναι επιτρεπτό να πουλάνε οι αγρότες με ένα ευρώ το κιλό το μοναδικό αγιωργίτικο Νεμέας και όταν το κρασί εμφιαλωθεί να πουλιέται 20 ευρώ το μπουκάλι. Υπάρχουν, επίσης, η φέτα, η γραβιέρα, ο κρόκος Κοζάνης, τα σύκα, τα σταφύλια, το σταμναγκάθι, το μπαλσάμικο, το ξίδι, η τσιπούρα και τόσα άλλα προϊόντα.
9 Θα μπορούσε κανείς να κάνει μια πολιτική αποτίμηση της τελευταίας αγροτικής περιπέτειας;
*Πολλά είναι τα νέα στοιχεία που εμφανίστηκαν σ' αυτή την κινητοποίηση, ιδίως στη Θεσσαλία. Η Ν.Δ. είναι το κόμμα που εμφάνισε τις μεγαλύτερες απώλειες. Γι' αυτό και οι μεγαλύτερες, συγκριτικά, παροχές δίνονται στους παραγωγούς βαμβακιού-καλαμποκιού. Στην κυβέρνηση εκτιμούν ότι με το πακέτο των 500 εκατ. ευρώ μπορεί μέχρι και να κλείσει η «ψαλίδα» με το ΠΑΣΟΚ στα γκάλοπ. Η αναταραχή στους αγροτοσυνδικαλιστές που πρόσκεινται στο ΠΑΣΟΚ ήταν εμφανής. Εκτός από τους θεσμικούς τους εκπροσώπους (ΠΑΣΕΓΕΣ), οι οποίοι ήταν απόντες, δεν είχαν και καμιά κομματική κάλυψη. Τέλος, στην αριστερά εντυπωσιακή ήταν η επανεμφάνιση του «γερόλυκου» Βαγγ. Μπούτα, ενώ αξιοσημείωτη υπήρξε και η πρώτη εμφάνιση οργανωμένης ομάδας αγροτών-συνδικαλιστών του ΣΥΝ.
*Τα περισσότερα προϊόντα έχουν ήδη πουληθεί, σε τιμές, όμως, μικρότερες από πέρυσι. Στο βαμβάκι θα δοθούν 50,5 ευρώ το στρέμμα. Αυτό σημαίνει ότι μαζί με το ποσό που έχει ήδη εισπράξει ο παραγωγός (περίπου η μισή παραγωγή πουλήθηκε με 30 λεπτά το κιλό, μετά η τιμή έπεσε στα 25 και οι μικρές ποσότητες του Γενάρη έφτασαν και στα 17 λεπτά), η συνολική είσπραξη για κάθε κιλό θα φτάσει έως και 45 λεπτά το κιλό. Πέρυσι η μέση τιμή παραγωγού ήταν 32-35 λεπτά το κιλό. Αντίστοιχα, στο στάρι, μετά την περσινή τιμή-ρεκόρ των 35 λεπτών ανά κιλό, φέτος (που η τιμή στην αγορά έχει πέσει έως τα 17 λεπτά ανά κιλό) η συνολική είσπραξη του αγρότη θα φτάσει τελικά στα 27-32 λεπτά το κιλό.
2 Ποιο είναι σήμερα το «πρόβλημα» της ελληνικής γεωργίας;
*Το κύριο πρόβλημα είναι ότι... δεν παράγουμε. Η ελληνική γεωργία δεν μπορεί σήμερα να εξασφαλίσει τη διατροφή των Ελλήνων. Η χώρα έχασε τα τελευταία χρόνια τη λεγόμενη αυτάρκειά της σε δημητριακά. Μαζί, έχασε και την αυτάρκειά της στα καπνά, στη ζάχαρη, στα όσπρια, στο χοιρινό και στα κοτόπουλα.
3 Ποιες είναι οι επιπτώσεις από την έλλειψη της αυτάρκειας;
*Τεράστιες. Πρώτα στο εμπορικό ισοζύγιο: Κατά το 2008 το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων άγγιξε τα 4 δισ. ευρώ (στο εννιάμηνο του 2008 ήταν 3,6 δισ. ευρώ). Δηλαδή, η χώρα παράγει σχεδόν το ένα τρίτο των διατροφικών αναγκών της και τα 2/3 τα εισάγει. Για παράδειγμα, «φέρνουμε» 225 τόνους κρεμμύδια από την Ινδία, λεμόνια-πορτοκάλια από τη Νότια Αφρική, δαμάσκηνα και αχλάδια από τη Χιλή, φακές από τον Καναδά και φασόλια από την Κίνα, ρεβύθια από το Μεξικό, φιστίκια Αιγίνης... από την Τουρκία και τη Συρία και φιστίκια αράπικα... από Κίνα, Βραζιλία, Αργεντινή. Φέρνουμε ακόμη μπιζέλια (αρακάς), μπάμιες και φασολάκια από την Αίγυπτο, ποπ κορν από την Αργεντινή και πατάτες από την Αίγυπτο και την Τουρκία.
4 Η Κοινή Αγροτική Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τι ρόλο παίζει στην ελληνική γεωργία;
*Η ΚΑΠ, την οποία αποδέχτηκαν, διαχειρίστηκαν και εφάρμοσαν όλες οι κυβερνήσεις, υπήρξε αποτέλεσμα εσωτερικών συσχετισμών στην Ε.Ε., αλλά και προϊόν πιέσεων των ΗΠΑ και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ανάλυση στη σελ. 31).
Στην Ελλάδα η εφαρμογή της οδήγησε στην εγκατάλειψη δυναμικών καλλιεργειών, όπως αυτή του καπνού. Από τους 125.000 τόνους παραγωγής το 2004, πέρσι είχαμε παραγωγή μόλις 16.000 τόνων. Οι εξαγωγές καπνών έφερναν στη χώρα ετησίως πάνω από 200 εκατ. ευρώ και τώρα ξοδεύουμε πάνω από 50 εκατ. ευρώ για εισαγωγές. Το ίδιο συνέβη με τη ζάχαρη (εισάγουμε κάθε χρόνο 200.000 τόνους) αλλά και με τα σιτηρά, όπου δαπανούμε γύρω στα 250 εκατ. ευρώ για εισαγωγές. Εγκατέλειψαν την αγροτική παραγωγική διαδικασία περισσότεροι από 150.000 μικρομεσαίοι αγρότες.
5 Τι φταίει, όμως, πραγματικά γι' αυτή τη ζοφερή κατάσταση;
*Κατ' αρχάς η έλλειψη πολιτικής για τη γεωργία. Οι αγρότες αποτελούσαν ανέκαθεν δεξαμενή ψήφων και αντιμετωπίζονταν από τα κόμματα με «ενέσεις» παροχών, όπως και τώρα με τα 500 εκατ. ευρώ. Αυτό, όμως, δεν λύνει δομικά, το πρόβλημα. Ταυτόχρονα υπάρχει έλλειψη ενημέρωσης των αγροτών σχετικά με τις συμφέρουσες καλλιέργειες και τις διαδικασίες χρηματοδότησής τους, παρά τον μεγάλο μηχανισμό που διαθέτει το υπουργείο, τόσο με αποκεντρωμένες υπηρεσίες, όσο και με επιτελείο 70 δημοσιογράφων και 50 τεχνικών για εκπομπές, περιοδικά κ.λπ. Την ίδια ώρα η περιφέρεια κατακλύζεται από πολυεθνικά σοπερμάρκετ που προωθούν προϊόντα άλλων χωρών, ενώ το συνεταιριστικό κίνημα μένει διαλυμένο, καταχρεωμένο, έρημο και μόνο.
6 Καλά όλα αυτά, αλλά το θέμα είναι αν υπάρχει κάποια λύση που να είναι ρεαλιστική.
*Οσον αφορά το συνεταιριστικό κίνημα, αμέσως! Αλλαγή του νόμου για τους συνεταιρισμούς με δύο-τρεις τομές: Διαχωρισμός της ηγεσίας από τη διαχείριση. Ο πρόεδρος π.χ. να εκλέγεται για δύο ή τρεις θητείες και την ευθύνη της διαχείρισης να την έχει επιστημονική υπηρεσιακή ηγεσία. Είναι χαρακτηριστικό ότι η μεγαλύτερη συνεταιριστική εταιρεία της Ευρώπης, η ολλανδική «Φρίσλαντ» (πολυεθνικός κολοσσός πλέον) έχει πρόεδρο αγρότη με ετήσια θητεία. Ολα τα άλλα, είναι δουλειά των τεχνοκρατών.
7 Και στην χάραξη αγροτικής πολιτικής, τι μπορεί να γίνει;
*Αλλοτε, στο υπουργείο Γεωργίας εκδιδόταν μια εγκύκλιος, στις αρχές Σεπτεμβρίου, που ενημέρωνε τους αγρότες, μέσω των περιφερειακών Διευθύνσεων Εφαρμογών, για το τι μπορούν να καλλιεργήσουν. Με τιμές, ενισχύσεις, τάσεις αγοράς, διεθνής ζήτηση κ.ά. Μια ενέργεια που από μόνη της συνιστούσε αγροτική πολιτική.
Επιπλέον, η λήψη πολιτικών αποφάσεων μπορεί να γίνεται με βάση την ελληνική πραγματικότητα. Στόχος πρέπει να είναι η αυτάρκεια και η εκμετάλλευση του συγκριτικού ποιοτικού πλεονεκτήματος, με τα μοναδικά ελληνικά προϊόντα. Αν υποθέσουμε ότι ένα ικανοποιητικό εισόδημα είναι τα 300 ευρώ στρεμματική απόδοση στο βαμβάκι, το σταμναγκάθι έχει 1.500 ευρώ το στρέμμα απόδοση. Ή το άλλο, με τη μαστίχα της Χίου, η οποία με σωστή οργάνωση και διακίνηση έχει κατακτήσει την Ν. Υόρκη.
8 Τελικά, υπάρχει μέλλον για την ελληνική γεωργία;
*Υπάρχει, και μπορεί να είναι ευοίωνο. Αρκεί να μάθουμε να τυποποιούμε, να συσκευάζουμε, να διαφημίζουμε και να πουλάμε. Δεν είναι δυνατόν να δίνεται το έξτρα παρθένο λάδι στους Ιταλούς χύμα με δύο ευρώ το κιλό, κι αυτοί να το βάζουν σ' ένα μπουκάλι με δική τους ετικέτα και να το διαθέτουν προς 30 ευρώ το κιλό. Ούτε είναι επιτρεπτό να πουλάνε οι αγρότες με ένα ευρώ το κιλό το μοναδικό αγιωργίτικο Νεμέας και όταν το κρασί εμφιαλωθεί να πουλιέται 20 ευρώ το μπουκάλι. Υπάρχουν, επίσης, η φέτα, η γραβιέρα, ο κρόκος Κοζάνης, τα σύκα, τα σταφύλια, το σταμναγκάθι, το μπαλσάμικο, το ξίδι, η τσιπούρα και τόσα άλλα προϊόντα.
9 Θα μπορούσε κανείς να κάνει μια πολιτική αποτίμηση της τελευταίας αγροτικής περιπέτειας;
*Πολλά είναι τα νέα στοιχεία που εμφανίστηκαν σ' αυτή την κινητοποίηση, ιδίως στη Θεσσαλία. Η Ν.Δ. είναι το κόμμα που εμφάνισε τις μεγαλύτερες απώλειες. Γι' αυτό και οι μεγαλύτερες, συγκριτικά, παροχές δίνονται στους παραγωγούς βαμβακιού-καλαμποκιού. Στην κυβέρνηση εκτιμούν ότι με το πακέτο των 500 εκατ. ευρώ μπορεί μέχρι και να κλείσει η «ψαλίδα» με το ΠΑΣΟΚ στα γκάλοπ. Η αναταραχή στους αγροτοσυνδικαλιστές που πρόσκεινται στο ΠΑΣΟΚ ήταν εμφανής. Εκτός από τους θεσμικούς τους εκπροσώπους (ΠΑΣΕΓΕΣ), οι οποίοι ήταν απόντες, δεν είχαν και καμιά κομματική κάλυψη. Τέλος, στην αριστερά εντυπωσιακή ήταν η επανεμφάνιση του «γερόλυκου» Βαγγ. Μπούτα, ενώ αξιοσημείωτη υπήρξε και η πρώτη εμφάνιση οργανωμένης ομάδας αγροτών-συνδικαλιστών του ΣΥΝ.
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 01/02/2009
Copyright © 2008 Χ. Κ. Τεγόπουλος Εκδόσεις Α.Ε.
Νέα από το Οικονομικό Επιμελητήριο
To Ερώτημα της Εβδομάδας
Βιβλιοπαρουσίαση
Σχολιάστε εδώ
για να σχολιάσετε το παραπάνω θέμα πρέπει να εισέλθετε