Συμπληρώνονται έντεκα χρόνια από την επίσημη επιβολή των μνημονίων και φαίνεται ότι μια καινούργια κρίση ξεκινάει με πολλές ομοιότητες με την προηγούμενη. Όπως τότε έτσι και τώρα προηγείται της κρίσης η εποχή της αμεριμνησίας. Η βεβαιότητα δηλαδή ότι το πρόβλημα είναι περιορισμένο και στο τέλος η Ευρώπη  «…δεν μπορεί να αφήσει την Ελλάδα να χρεοκοπήσει».

Το 2010 και το 2020 το εξωτερικό χρέος και η εξυπηρέτησή του αποτελεί το κυρίαρχο πρόβλημα αλλά ουδείς ασχολείται. Η αναδιάρθρωση του χρέους αποκλείεται με σθένος καθ’ όλη την διάρκεια του 2010 αλλά και του 2011. Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμα και τις παραμονές της αναδιάρθρωσης (Φεβρουάριος 2012), οι υπεύθυνοι ξόρκιζαν την αναδιάρθρωση, η οποία αφορούσε μόνο υπανάπτυκτες χώρες. Για τους υποστηρικτές της αναδιάρθρωσης έχουν διατυπωθεί βαριές κατηγορίες που δεν θέλω να επαναλάβω.

Την άνοιξη του 2020 ενέσκηψε η πανδημία και προκάλεσε την περιστασιακή κρίση. Στην αρχή προσπαθήσαμε να πείσουμε εαυτούς και αλλήλους ότι πρόκειται περί ενός παροδικού φαινομένου και σύντομα θα έρθει η εκτόξευση της ελληνικής οικονομίας. Σιγά-σιγά αντιλαμβανόμαστε ότι η περιστασιακή κρίση τείνει να μεταβληθεί σε κρίση δεκαετίας, αφήνοντας ανεξίτηλα σημάδια στην ελληνική οικονομία.

Όπως τότε έτσι και τώρα υπάρχει ένα κοινό σημείο: η αδυναμία συνειδητοποίησης του προβλήματος. Όπως τότε έτσι και σήμερα επαφιόμαστε σε υποσχέσεις για γρήγορη επάνοδο στις αγορές και ποταμούς επενδύσεων οι οποίες το 2011, αποδείχθηκαν φρούδες. Όπως τότε, έτσι και τώρα στηριζόμαστε σε υπεραισιόδοξες προβλέψεις.

Ακολουθεί το 2011 όπου το κλίμα αισιοδοξίας των πρώτων μηνών δίνει την θέση του στον προβληματισμό. Αντί για την επαναφορά στις αγορές το πρόβλημα μεγεθύνεται και στα μέσα του 2011 αντιλαμβανόμαστε, τόσο εμείς όσο και οι δανειστές ότι η ήπια αναδιάρθρωση (Ιούλιος 2011, σχέδιο Σόιμπλε) και η ήπια δημοσιονομική προσαρμογή δεν αρκούν.

Ανώμαλη προσγείωση το 2021

Για το 2021 απαιτείται η καταβολή 10,769 δισ. ευρώ τα οποία είναι αναγκαία για την πληρωμή των τοκοχρεολυσίων. Σ’ αυτά πρέπει να προστεθεί και το ποσό που θα προκύψει από το δημοσιονομικό έλλειμμα. Όπως τότε το 2011 έτσι και το 2021 δεν γίνεται καμία συζήτηση για το πόθεν έσχες και τον τρόπο κάλυψης των υποχρεώσεων μας.

Το 2012 αποτελεί την έναρξη της εποχής της συνειδητοποίησης. Συνειδητοποιούμε πλέον ότι το πρόβλημα δεν λύνεται με εξορκισμούς και μεταρρυθμίσεις και ακολουθεί η εποχή της ανώμαλης προσγείωσης. Έχουμε όμως αργήσει πολύ και το πρόβλημα διογκώνεται. Η εκ δυσμάς βοήθεια δεν φάνηκε και αντί βοήθειας προέκυψαν δάνεια και μάλιστα με δυσβάσταχτους όρους.

Το αστείο ήταν ότι πολλοί προσπάθησαν να βαφτίσουν αυτά τα δάνεια ως φιλανθρωπία και αλληλεγγύη. Χρειάστηκε να περάσουν δέκα ολόκληρα χρόνια και να ομολογήσει ο πρόεδρος Ομπάμα στα απομνημονεύματα του, ότι το PSI αφορούσε αποκλειστικά την διάσωση των ευρωπαϊκών τραπεζών.

Το 2022 όπως και το 2012 φαίνεται να είναι πολύ δύσκολη χρονιά και ίσως και το πιο οδυνηρό σε σχέση με το χρέος. Θα χρειαστεί να βρεθούν από τις αγορές 16,84 δισ. ευρώ για την πληρωμή μόνον των τόκων και 8,87 δισ. ευρώ για την πληρωμή των χρεολυσίων. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους το συνολικό ποσό ανέρχεται σε 24,49 δισ. ευρώ, δηλαδή περίπου 15% του ΑΕΠ.

Νέο μνημόνιο

Στα παραπάνω πρέπει να προστεθούν και το ποσό του δημοσιονομικού ελλείμματος. Έτσι  αρχίζει να διαγράφεται στον ορίζοντα και πάλι κάποιο νέο μνημόνιο. Το 2012 κανένας δεν πίστευε ότι εισερχόμαστε σε κρίση δεκαετίας. Η επικοινωνιακή διαχείριση της κρίσης είχε φιμώσει ή απομονώσει οποιαδήποτε διαφορετική φωνή. Σύμφωνα με το κλίμα εκείνης της εποχής τα κύρια προβλήματα της ελληνικής οικονομίας ήταν οι μεταρρυθμίσεις στα ΑΕΙ και η ψηφιοποίηση των διαδικασιών.

Το δημοσιονομικό έλλειμμα και η εξυπηρέτηση του χρέους αποτελούν θέματα ήσσονος σημασίας. Η συνέχεια είναι γνωστή. Μετά το 2012 ακολούθησε η εποχή των διαψευδόμενων προσδοκιών και της μοιραίας αποδοχής των λαθών. Σήμερα όπως και τότε υπάρχει η αντίληψη περί διαγραφής χρεών και αλληλεγγύης.

Προβάλλεται ως κύριο αντεπιχείρημα σε αυτούς τους δημοσιονομικούς συλλογισμούς η διαγραφή των χρεών. Χρειάζεται να υπενθυμίσουμε ότι τo 1997 ο Μπόρις Γιέλτσιν υποχρεώθηκε να αποδεχθεί, την εξυπηρέτηση των χρεών που είχαν συναφθεί από τον Τσάρο Νικόλαο το 1905, και αποκηρύχθηκαν από την κυβέρνηση των μπολσεβίκων το 1918. Oπως τότε, έτσι και τώρα γινόταν ένα σημαντικό λάθος: παραγνωρίζεται το γεγονός ότι τα χρέη δεν διαγράφονται ποτέ! Τα χρέη ή αποπληρώνονται, ή ανταλλάσσονται με εθνικές παραχωρήσεις.

https://slpress.gr