Το ΔΝΤ είναι κάτι σαν τμήμα του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ»

«Αν μπορούμε να δούμε πέραν της ρητορικής διαφοράς, η εξωτερική πολιτική του Μπαράκ Ομπάμα δεν διαφέρει απ' αυτήν του Μπους»

Στον ΧΡΟΝΗ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟΥ

Ο ομότιμος καθηγητής του ΜΙΤ και ένας από τους μεγαλύτερους διανοητές της εποχής μας μιλάει στην «Κ.Ε.»: Για την πρόσφατη σύνοδο της G20 και το ΔΝΤ, για τον Μπαράκ Ομπάμα και την εξωτερική πολιτική του και ειδικότερα για τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας. Επίσης για την πιθανότητα καταδίκης από το αμερικανικό Κογκρέσο της γενοκτονίας των Αρμενίων, αλλά και για την στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν.

*Πώς αξιολογείτε την έκβαση της συνόδου κορυφής της ομάδας των «20» που έγινε πρόσφατα στο Λονδίνο;

-Λίγο πριν από αυτές τις συνεδριάσεις η «Financial Times» έγραψαν ότι ένας σημαντικός στόχος των συμμετεχόντων θα ήταν να δώσουν την εντύπωση ότι υπάρχει ομοφωνία ανάμεσά τους προκειμένου να εμπνεύσουν εμπιστοσύνη στις παγκόσμιες αγορές και τους επενδυτές. Δημιούργησαν αυτή την εντύπωση, αλλά αμφιβάλλω αν πέτυχαν πραγματικά. Σχεδόν κάθε πρόταση χαρακτηρίστηκε «εθελοντική» -που σημαίνει ότι οι συμμετέχοντες δεν κατάφεραν να υπερπηδήσουν τις διαφορές τους. Σ' αυτό που ουσιαστικά συμφώνησαν ήταν στη χορήγηση άνω του ενός τρισ. δολαρίων στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, με το ήμισυ της χρηματοδότησης να ρέει προς τις πλούσιες χώρες της «ομάδας των 7». Ούτε εδώ προέκυψε, λοιπόν, κάτι το διαφορετικό από το αναμενόμενο: Το ΔΝΤ είναι λίγο πολύ μέρος του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, αν και ο γενικός διευθυντής του είναι Ευρωπαίος. Στο παρελθόν ο ρόλος του ήταν καταστροφικός. Υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι τώρα θα αλλάξει;

* Τι μας λέει η αποτυχία συναίνεσης για την κατάσταση της πολιτικής ισχύος στην εποχή της παγκοσμιοποίησης;

-Η σημερινή κρίση είναι η μεγαλύτερη που έχουμε δει από τη Μεγάλη Υφεση του '30, γι' αυτό δεν πρέπει να εκπλήσσει η αποτυχία συναίνεσης στη σύνοδο κορυφής των «20». Ακόμη και μέσα στις ίδιες τις ΗΠΑ η οικονομική πολιτική της κυβέρνησης Ομπάμα επικρίνεται αυστηρά από σημαντικούς ειδήμονες, ανάμεσα στους οποίους είναι η Elizabeth Warren, καθηγήτρια Νομικής στο Χάρβαρντ, που διορίστηκε επικεφαλής ομάδας του Κογκρέσου για τον έλεγχο του προγράμματος αντιμετώπισης των λεγόμενων τοξικών τίτλων. Ο Simon Johnson, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος για το ΔΝΤ, αλλά και άλλες εξέχουσες προσωπικότητες είναι επίσης επιφυλακτικές. Δεν υπάρχει γενική συναίνεση. Στην Ευρώπη, οι συνθήκες είναι κάπως διαφορετικές, επειδή οι παροχές του κράτους πρόνοιας καλύπτουν ένα μέρος των αναγκών που στοχεύει να καλύψει το πακέτο στήριξης του Ομπάμα. Αν κοιτάξουμε πέρα από τη Δύση, οι ανησυχίες εκεί είναι επίσης αρκετά διαφορετικές.

* Στην Πράγα, ο Ομπάμα επανέλαβε τη στήριξη των ΗΠΑ για ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε.

-Ο Ομπάμα επανέλαβε τη θέση των ΗΠΑ, που ισχύει εδώ και πολλά χρόνια. Οι ΗΠΑ ανέκαθεν ανησυχούσαν ότι η Ευρώπη, καθοδηγούμενη από τη Γαλλία και τη Γερμανία, θα κινηθεί προς έναν ανεξάρτητο δρόμο στις διεθνείς υποθέσεις, εφαρμόζοντας ίσως μια «γκολικού» χαρακτήρα πολιτική. Η Ουάσιγκτον έχει επιδιώξει να μετριάσει τη δύναμη της Γαλλίας και της Γερμανίας φέρνοντας στους κόλπους της Ε.Ε. χώρες πιο δεκτικές στις αμερικανικές πιέσεις. Η Τουρκία υποτίθεται ότι είναι μία απ' αυτές, παρά την πρόσφατη σύγκρουση που προκάλεσε η απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης να ακολουθήσει τις επιθυμίες του 95% του πληθυσμού της και να αποφύγει τη συμμετοχή στην αμερικανική εισβολή του Ιράκ -μια κίνηση που προκάλεσε θυμό στην Ουάσιγκτον.

* Η Τουρκία αντιτάχθηκε στην εισβολή στο Ιράκ, αλλά τώρα δείχνει κάτι περισσότερο από πρόθυμη για συνεργασία με την Ουάσιγκτον, προσδοκώντας διπλωματικό και ίσως στρατιωτικό ρόλο στην περιοχή. Σε τι στόχευε η επίσκεψη του Ομπάμα;

-Ο Ομπάμα θέλει, φυσικά, να ξεπεράσει τις διαφορές με έναν σύμμαχο που οι ΗΠΑ έχουν σε ιδιαίτερη εκτίμηση εξαιτίας του στρατηγικού ρόλου που κατέχει στη Μέση Ανατολή. Οι ΗΠΑ επιδιώκουν να αναπτύξουν εκεί ένα νέο σύστημα ελέγχου για τη διασφάλιση των πηγών ενέργειας και η Τουρκία είναι στις προτιμήσεις των ΗΠΑ. Ισως αξίζει να θυμόμαστε ότι έως την πτώση της δικτατορίας ακόμη και η Ελλάδα εθεωρείτο από το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ τμήμα της Εγγύς Ανατολής και όχι της Ευρώπης. Αλλωστε, τα ουσιαστικά κίνητρα της αμερικανικής επέμβασης στον εμφύλιο πόλεμο στο τέλος της δεκαετίας του '40 είχαν να κάνουν με την ανησυχία της Ουάσιγκτον για τον έλεγχο και τη διανομή του εφοδιασμού ενέργειας στη Μεσόγειο. Η Τουρκία παίζει τώρα σημαντικό ρόλο ως πιστός συνεργάτης των ΗΠΑ και είναι μια σημαντική στρατιωτική βάση στην περιφέρεια της πετρελαιοπαραγωγού περιοχής. Και επίσης ένας στενός σύμμαχος του Ισραήλ από το 1958. Η επίσκεψη του Ομπάμα επαναβεβαιώνει το ρόλο της και την ιδιαίτερη σχέση της με τις ΗΠΑ.

* Η κοινή γνώμη στην Τουρκία ήταν ανέκαθεν ενάντια στους ιμπεριαλιστικούς στόχους των ΗΠΑ. Θα είναι διαφορετικά τα πράγματα αυτή τη φορά;

-Στην Τουρκία δεν υπήρξε σχεδόν καμία λαϊκή στήριξη για την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ, και την ίδια στάση κατέγραψε και ένα πρόσφατο γκάλοπ για το Αφγανιστάν. Μόνο στο Ισραήλ και στην Ινδία υπήρχε λαϊκή στήριξη για την επέμβαση στο Αφγανιστάν. Στη Λατινική Αμερική, που έχει άφθονη εμπειρία με τις αμερικανικές επεμβάσεις, η στήριξη κυμάνθηκε από 2% (Μεξικό) ώς 16% (στον Παναμά, μια χώρα που έχει στενές διασυνδέσεις με τις ΗΠΑ). Συνεπώς, η στάση της κοινής γνώμης στην Τουρκία δεν είναι ασυνήθιστη και αμφιβάλλω αν θα τροποποιηθεί εφόσον δεν αλλάζει σημαντικά η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ -και δεν βλέπω να αλλάζει. Αν μπορούμε να δούμε πέραν της ρητορικής διαφοράς (αλλά και να ξεχωρίσουμε την πρώτη από τη δεύτερη θητεία του Μπους), η εξωτερική πολιτική του Ομπάμα δεν διαφέρει από αυτή του Μπους.

* Οι Ταλιμπάν έχουν υπό τον έλεγχό τους ένα σημαντικό μέρος του Αφγανιστάν. Τι εναλλακτικές έχουν οι ΗΠΑ εκτός από το να απομακρυνθούν από την περιοχή ή να διεξαγάγουν έναν ολοκληρωτικό πόλεμο;

- Υπάρχει ένα σημαντικό ειρηνευτικό κίνημα στο Αφγανιστάν, που απαιτεί ένα τέλος στη βία και τη συμφιλίωση μεταξύ Αφγανών, συμπεριλαμβανομένων και των Ταλιμπάν. Δεν ξέρουμε ακριβώς το σχετικό μέγεθός του, αλλά μπορεί να αποτελεί την πλειοψηφία του πληθυσμού. Ακόμη και στις καθεστωτικές πολιτικές επιθεωρήσεις, για παράδειγμα στην επιθεώρηση «Foreign Affairs», οι κορυφαίοι ειδικοί προτρέπουν για μια διπλωματική διευθέτηση του προβλήματος, που θα περιλαμβάνει τις περιφερειακές δυνάμεις, φυσικά το Ιράν αλλά και την Ινδία, την Κίνα, και άλλες δυνάμεις, οι οποίες έχουν ζωτικά συμφέροντα στο Αφγανιστάν και δεν είναι ευχαριστημένες με το γεγονός ότι δημιουργείται μια βάση του ΝΑΤΟ εκεί. Αυτές οι ιδέες προσφέρουν εποικοδομητικές εναλλακτικές προτάσεις στο σχέδιο του Ομπάμα για επέκταση της πολιτικής του Μπους -δηλαδή κλιμάκωση των πολεμικών δραστηριοτήτων, ακόμα και στο Πακιστάν, όπου οι συνέπειες θα μπορούσαν να είναι φρικιαστικές.

* Η αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων, την οποία ο Ομπάμα είχε δηλώσει πως θα υποστηρίξει, αναμένεται να έρθει προς ψήφιση στο Κογκρέσο. Θα την στηρίξει ο Λευκός Οίκος;

- Αμφιβάλλω αν θα ήθελε η εκτελεστική εξουσία να προκαλέσει ζημιά στις σχέσεις με την Τουρκία. Επιπλέον, είναι δύσκολο να μην εντυπωσιαστείς από την υποκρισία. Υπάρχει κάποιο ψήφισμα που να καταδικάζει τα τεράστια εγκλήματα των ΗΠΑ,την εξάλειψη του γηγενούς πληθυσμού και τη δουλεία; Σκέφτεται κανείς σοβαρά ένα τέτοιο ψήφισμα; Οχι, αλλά αποτελεί πάντα ανακούφιση να καταδικάζουμε τα εγκλήματα κάποιου άλλου.

Enet.gr