Είχα γράψει ένα κείμενο για την τεχνητή νοημοσύνη, την εποχή που κυκλοφόρησε το ChatGPT. Το παραθέτω με κάποιες μικρές προσθήκες,  λόγω του χρόνου που μεσολάβησε.

Μφχ

Γιώργος Δουράκης

Τον περασμένο Νοέμβριο (2022), η εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης OpenAI κυκλοφόρησε ένα λογισμικό Τεχνητής Νοημοσύνης - ΤΝ (Artificial Inteligence - AI), το ChatGPT, που συγκλόνισε τον κόσμο, επειδή μπορεί να μιμείται τη φυσική ανθρώπινη γλώσσα και να «συνομιλεί» με τον άνθρωπο σαν να είναι κι αυτό άνθρωπος. Τα προγράμματα αυτού του είδους (chatbots) είναι δημιουργικά, υπό την έννοια ότι μπορούν -ακολουθώντας τις οδηγίες και τις εντολές του χρήστη- να αντλήσουν και να επεξεργαστούν ψηφιακά δεδομένα, για να δημιουργήσουν εκ του μη όντος περιεχόμενο (κείμενα, εικόνες, μουσική, βίντεο). Καθιστούν έτσι δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ «πραγματικού» και «πλαστού», μεταξύ έργων που δημιουργεί ο άνθρωπος και έργων της τεχνητής νοημοσύνης, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται σ’ όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Όσο αυξάνεται η ισχύς των υπολογιστικών συστημάτων και ο όγκος των ψηφιακών δεδομένων τόσο εντυπωσιακότερο είναι το αποτέλεσμα. Και ήδη οι εξελίξεις στα δύο αυτά μέτωπα της ψηφιακής τεχνολογίας είναι εντυπωσιακές και μέρα με τη μέρα γίνονται εντυπωσιακότερες. Η τεχνολογική πρόοδος στους τομείς αυτούς είναι πλέον εκθετική. Και όσο ταχύτερη είναι, τόσο γρηγορότερα θα επιτευχθεί η «τεχνητή υπερ-νοημοσύνη» (superintelligent AI), δηλαδή σούπερ μηχανές που θα κάνουν ό,τι μπορεί να κάνει και ο άνθρωπος, αλλά γρηγορότερα, φθηνότερα και καλύτερα. Εναλλακτικά ονόματα που χρησιμοποιούνται για να υποδηλώσουν τη φάση αυτή είναι: «Προηγμένη ΤΝ» (Advanced AI), «ΤΝ Γενικού Σκοπού» (General Purpose AI), «ΤΝ Ανθρώπινου Επιπέδου» (Human-Level AI) και αυτό που τελικά φαίνεται να επικρατεί, «Τεχνητή Γενική Νοημοσύνη» (Artificial General Intelligence – AGI).

Στο στάδιο αυτό, που οι επιστήμονες αδυνατούν ακόμη να το προσδιορίσουν χρονικά, οι μηχανές θα μπορούν να κάνουν τα πάντα. Αυτό θα επιφέρει το τέλος της ανθρώπινης εργασίας και της ανθρώπινης δημιουργικότητας, έτσι όπως τις ξέραμε. Αλλά και τα σημερινά συστήματα τεχνητής νοημοσύνης επιπέδου ChatGPT-4 υπολογίζεται ότι μπορούν να καλύψουν επαρκώς το 25% των σημερινών θέσεων εργασίας και να προκαλέσουν μεγάλης κλίμακας τεχνολογική ανεργία. Αυτό σημαίνει ότι ήδη διατρέχουν άμεσο κίνδυνο επαγγέλματα περιωπής, όπως αυτά του εκπαιδευτικού, του συγγραφέα, του δημοσιογράφου, του δικηγόρου, του λογιστή, του τραπεζικού, του χρηματοοικονομικού αναλυτή, του δημοσκόπου, του εκλογικού αναλυτή, του αναλυτή δεδομένων, του μεταφραστή, του γραφίστα κτλ. Αλλά σε απροσδιόριστο βάθος χρόνου, όταν φθάσει η εποχή της AGI, θα μπορεί να αντικατασταθεί από τις μηχανές κάθε είδους ανθρώπινη δραστηριότητα (φυσική ή διανοητική, δημιουργική ή μη) και να αυτοματοποιηθούν τα πάντα. Και τότε -αυτό τουλάχιστον ισχυρίζεται η υπεραισιόδοξη εκδοχή- θα ξεπεραστεί το οικονομικό πρόβλημα και ο άνθρωπος, στον απεριόριστο ελεύθερο χρόνο που θα διαθέτει, θα βρεθεί αντιμέτωπος μ’ ένα πολύ πιο ευχάριστο πρόβλημα: πώς να βελτιώσει αυτό που ο J.M.K. ( δε λέω όνομα, μόνο τα αρχικά!) αποκαλούσε «τέχνη του ευ ζην», δηλαδή πώς να ζει ευχάριστα, συνετά και καλά ( κι έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα).

Όπως και κάθε άλλη επαναστατική τεχνολογία στο παρελθόν, έτσι και η AI και οσονούπω η AGI προκαλεί ανάμεικτα συναισθήματα φόβου και θαυμασμού. Αλλά στην προκειμένη περίπτωση, ο φόβος γίνεται αισθητός ως υπαρξιακή απειλή, επειδή μακρο(;)πρόθεσμα η τεχνητή υπερνοημοσύνη (AGI) μπορεί να θέσει σε κίνδυνο το ανθρώπινο είδος. Αυτή η εσχατολογικού τύπου κινδυνολογία δεν προέρχεται μόνον από αδαείς Λουδίτες, που δεν γνωρίζουν και λογικό είναι να φοβούνται, αλλά και από τους κορυφαίους ειδικούς και επιχειρηματίες του χώρου της τεχνητής νοημοσύνης, που πρωταγωνιστούν στην ανάπτυξη αυτής της τεχνολογίας!

Τον προηγούμενο μήνα (Μάρτιο 2023), το «Future of Life Institute» (ένας μη-κερδοσκοπικός οργανισμός, που έχει ως αποστολή τη μείωση των συστημικών κινδύνων που μπορεί να προέλθουν από την προηγμένη τεχνητή νοημοσύνη, τη βιοτεχνολογία, τα πυρηνικά όπλα και την κλιματική αλλαγή) δημοσίευσε μια ανοικτή επιστολή, με την οποία «καλεί όλα τα εργαστήρια τεχνητής νοημοσύνης να διακόψουν αμέσως, για 6 τουλάχιστον μήνες, την εκπαίδευση συστημάτων ΤΝ που είναι ισχυρότερα από το GPT-4». Και αν αυτό δεν καταστεί δυνατό, τότε «να παρέμβουν οι κυβερνήσεις και να επιβάλουν θεσμικό μορατόριουμ».

Την επιστολή αυτή υπογράφουν κορυφαίοι καθηγητές τεχνητής νοημοσύνης (όπως ο Στιούαρτ Ράσελ και ο Γιόσουα Μπένγκιο) και άλλων επιστημονικών κλάδων (όπως ο καθηγητής ιστορίας Γιουβάλ Χαράρι και ο καθηγητής οικονομικών του ΜΙΤ Ντάρον Ασήμογλου), αλλά και επιχειρηματίες της τεχνολογίας (όπως ο Ίλον Μασκ, ιδιοκτήτης των εταιρειών SpaceX, Tesla και Twitter και ο συνιδρυτής της Apple Στήβ Βόζνιακ). Μεγάλες ανησυχίες για πιθανές καταστροφικές επιπτώσεις της προηγμένης ΤΝ είχε εκφράσει παλαιότερα και ο καθηγητής θεωρητικής φυσικής και κοσμολογίας Στίβεν Χόκινγκ.

Προφανώς η πρόταση για προσωρινό μορατόριουμ 6 μηνών είναι εντελώς ανέφικτη για έναν πολύ απλό λόγο. Η έρευνα διεξάγεται σε παγκόσμια κλίμακα, κυρίως από ΗΠΑ και Κίνα, που διεκδικούν πάσῃ θυσίᾳ και παντί τρόπῳ για τον εαυτό τους τα πρωτεία, επειδή θεωρούν ότι η προηγμένη ΤΝ αποτελεί βασικό όπλο στη μάχη για την κατάκτηση της παγκόσμιας ηγεμονίας. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο Πούτιν, αυτός που θα κερδίσει τη μάχη της ΤΝ, θα γίνει ο νέος κοσμοκράτορας. Άρα είναι αδιανόητο να δεχθούν οι ΗΠΑ να κηρύξουν μονομερώς ένα τέτοιο μορατόριουμ, γιατί θα κινδύνευε το προβάδισμα που διαθέτουν αυτή τη στιγμή. Έξι μήνες έρευνας στο πεδίο της ΤΝ είναι ένα πάρα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα (αλλά την ίδια στιγμή είναι απελπιστικά μικρό για τον απαιτούμενο θεσμικό εκσυγχρονισμό).

Άρα, με δεδομένο ότι δεν υπάρχει μια παγκόσμια κυβέρνηση για να επιβάλει το μορατόριουμ που προτείνει η επιστολή, αυτό είναι εκ των πραγμάτων ανέφικτο. Ο ΟΗΕ, που θα μπορούσε ενδεχομένως να παίξει έναν τέτοιο ρόλο, βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο ναδίρ. Σε συνθήκες έντονης γεωπολιτικής κρίσης, όπως η σημερινή, τα έθνη κάθε άλλο παρά ενωμένα είναι. Και έτσι, η έρευνα στο πεδίο της ΤΝ όχι μόνο δεν αναστέλλεται, αλλά επιταχύνεται, ιδίως η ΤΝ για πολεμική χρήση. Για παράδειγμα, ο πόλεμος στην Ουκρανία διεξάγεται με drones, που χρησιμοποιούν λογισμικό ΤΝ. Η χώρα αυτή έχει μετατραπεί σε Silicon Valley για τη δημιουργία αυτόνομων drones και όπλων που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη. Το Ισραήλ χρησιμοποιεί λογισμικό τεχνητής νοημοσύνης για τη συγκέντρωση πληροφοριών, τις οποίες χρησιμοποιεί στον πόλεμο της Γάζας για τον προσδιορισμό στρατιωτικών στόχων. Πολλοί αμφισβητούν την ποιότητα τέτοιων πληροφοριών και υποστηρίζουν ότι ίσως έτσι να εξηγείται ο πολύ μεγάλος αριθμός των θυμάτων, ιδίως μεταξύ του άμαχου παλαιστινιακού πληθυσμού. Όπως και το γεγονός ότι η ισραηλινή υπηρεσία πληροφοριών πιάστηκε στον ύπνο και δεν μπόρεσε να προβλέψει την αιματηρή επίθεση της Χαμάς, στις 7 Οκτωβρίου του 2023. Και οι μεγάλες εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης (OpenAI, Meta, Anthropic) σπεύδουν, η μία μετά την άλλη, να αλλάξουν πολιτική και να επιτρέψουν τη χρήση λογισμικού AI για στρατιωτικούς σκοπούς.

*

Ως γνωστόν, ο Προμηθέας έκλεψε τη φωτιά από τον Ήφαιστο και την έδωσε στους ανθρώπους («Προμηθέας Πυρφόρος»), για να τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν τα δεινά της ζωής και να αναπτύξουν πολιτισμό (τις επιστήμες, τις τέχνες και τα γράμματα). Ο Δίας τιμώρησε τον Προμηθέα γι’ αυτή του την ασέβεια. Τον αλυσόδεσε ισοβίως σ’ έναν βράχο, στον Καύκασο («Προμηθέας Δεσμώτης») και έβαλε έναν γυπαετό να  του τρώει καθημερινά το συκώτι. Αλλά ο Ηρακλής, σ’ ένα από τα κατορθώματά του (εκτός από τους 12 άθλους), κατάφερε να σκοτώσει τον γυπαετό και να λύσει τον Προμηθέα από τον βράχο («Προμηθέας Λυόμενος»). Και τώρα, όντας πια και πάλι ελεύθερος, αποφάσισε να προσφέρει στον άνθρωπο ένα εργαλείο ακόμα πιο ισχυρό από τη φωτιά, την τεχνητή νοημοσύνη («Προμηθέας AI-φόρος»). Φαίνεται ότι είναι αθεράπευτα φιλάνθρωπος και δε βάζει μυαλό. Αγαπάει τον άνθρωπο τόσο πολύ, που θέλει να τον κάνει Θεό. Μόνο που υπάρχει κίνδυνος να τον κάνει Διάβολο, γιατί η τεχνητή νοημοσύνη (όπως και η φωτιά) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το καλό, αλλά και για το κακό και να τον οδηγήσει στην καταστροφή.

Γιώργος Δουράκης