Μιας και οι φορολογικές δηλώσεις ανοίγουν στα μέσα Μαρτίου, ας θυμηθούμε μια σχετική διάταξη που μας έχει απασχολήσει αρκετά τα τελευταία δύο χρόνια. Τον Δεκέμβριο του 2023, ψηφίστηκε ο Νόμος 5073/2023, ο οποίος, μεταξύ άλλων, στο άρθρο 15 (προσθήκη στο άρθρο 28 του Ν. 4172/2013) εισήγαγε το ελάχιστο τεκμαρτό καθαρό εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα φυσικών προσώπων.

Η διάταξη αυτή καθορίζει ένα ελάχιστο ποσό κερδών κάτω από το οποίο δεν μπορεί να φορολογηθεί μια επιχείρηση. Για παράδειγμα, εάν μια ατομική επιχείρηση δηλώσει κέρδη 12.000 ευρώ και το ελάχιστο τεκμαρτό εισόδημα ορίζεται στα 15.000 ευρώ, τότε η φορολόγηση θα γίνει βάσει των 15.000 ευρώ, ανεξαρτήτως των πραγματικών κερδών. Συνοπτικά ο τρόπος που υπολογίζεται με τις τελευταίες τροποποιήσεις είναι ο εξής:

Το συγκεκριμένο μέτρο θεσπίστηκε με στόχο την απονομή φορολογικής δικαιοσύνης, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι σε πολλές περιπτώσεις οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι μικρές επιχειρήσεις δεν δηλώνουν το σύνολο των εσόδων τους. Πράγματι, υπάρχουν περιπτώσεις φοροδιαφυγής τόσο για λόγους επιβίωσης (π.χ., μια μοδίστρα στη γειτονιά που αν δήλωνε όλα τα έσοδά της, θα αναγκαζόταν να κλείσει) όσο και λόγω απληστίας (π.χ., μεγαλογιατροί με πολυτελή διαβίωση που δηλώνουν ελάχιστα ή καθόλου κέρδη).

Ωστόσο, παρά την πρόθεση απονομής δικαιοσύνης, το νέο μέτρο δημιουργεί και πολλές αδικίες. Υπάρχουν επαγγελματίες που δεν μπορούν να επιτύχουν υψηλά έσοδα και πλήττονται δυσανάλογα από τη ρύθμιση αυτή. Ενδεικτικά, οι ακόλουθες κατηγορίες βρίσκονται σε δυσχερή θέση:

• Νέες μητέρες που διατηρούν την ατομική τους επιχείρηση με σκοπό να εργαστούν part-time.
• Άτομα που διατηρούν ατομική επιχείρηση αποκλειστικά για να εξασφαλίσουν ασφαλιστική κάλυψη.
• Ελεύθεροι επαγγελματίες που βρίσκονται στη δύση της καριέρας τους και δεν διαθέτουν πλέον το ίδιο πελατολόγιο.
• Μικρά μαγαζιά στις γειτονιές που αντιμετωπίζουν τον έντονο ανταγωνισμό από μεγάλες αλυσίδες.

Όπως γίνεται κατανοητό, η οριζόντια εφαρμογή του μέτρου θέτει το ερώτημα: Είναι σωστό να αποδεχτούμε μια γενικευμένη ρύθμιση που, στην προσπάθεια να περιορίσει τη φοροδιαφυγή, οδηγεί στην οικονομική εξόντωση μικρών και ευάλωτων επαγγελματιών;

Ο Υπουργός Οικονομικών, κ. Χατζηδάκης, επιχειρηματολόγησε υπέρ του μέτρου συγκρίνοντας τους ελεύθερους επαγγελματίες με τους μισθωτούς, οι οποίοι δεν έχουν τη δυνατότητα απόκρυψης εισοδημάτων. Ωστόσο, αν ήθελε πραγματικά να παρουσιάσει μια ολοκληρωμένη εικόνα, θα έπρεπε να συγκρίνει τις ατομικές επιχειρήσεις με άλλες εταιρικές μορφές, όπως οι Α.Ε., Ι.Κ.Ε., Ε.Π.Ε., Ο.Ε. και Ε.Ε., όπου το ποσοστό επιχειρήσεων με συσσωρευμένες ζημιές ή χαμηλά κέρδη είναι αντίστοιχο ή και υψηλότερο από αυτό των ατομικών επιχειρήσεων. Επιπλέον δεν θα πρέπει να παραγνωρίσουμε την τεράστια ασυμμετρία στην φορολόγηση μεταξύ ελευθέρων επαγγελματιών και μισθωτών οι οποίοι σε τελική ανάλυση είναι και οι δυο φυσικά πρόσωπα, δύο μονάδες που στο τέλος της μέρας προσπαθούν να καλύψουν τις ανάγκες βιοπορισμού τους. Ενδεικτικά παρατίθενται παρακάτω δύο ενδεικτικοί πίνακες:

Η προσωπική άποψη του γράφοντος είναι ότι το ελάχιστο τεκμαρτό εισόδημα αποτελεί ένα ακόμη μέτρο στο διαρκώς αυξανόμενο φορολογικό βάρος των μικρών επιχειρήσεων και των αυτοαπασχολούμενων. Ενώ η αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής είναι αναγκαία, η γενικευμένη εφαρμογή ενός τεκμαρτού εισοδήματος χωρίς διακρίσεις μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα επιβίωσης σε μικρές επιχειρήσεις και ευάλωτους επαγγελματίες. Αντί για ένα οριζόντιο μέτρο, η φορολογική πολιτική θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις πραγματικές συνθήκες κάθε κλάδου και την οικονομική κατάσταση των επαγγελματιών, ώστε να αποφεύγονται ακραίες αδικίες.

Χουλιάρας Δημήτριος

Λογιστής - Οικονομολόγος, MSc

email: dimitrishouliaras@gmail.com