ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Μητροπόλεως 12-14, 10563, Αθήνα. Τηλ.: 210 5202250-60-70, Fax: 2105229167, e-mail: oee@oe-e.gr

Εισήγηση του Προέδρου του Οικονομικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας για το Δείκτη Εμπιστοσύνης Καταναλωτή (Β’ Τρίμηνο του 2009)

            Ο Δείκτης Εμπιστοσύνης Καταναλωτή (ΔΕΚ) δημοσιεύεται από το Οικονομικό Επιμελητήριο της Ελλάδας και το Οικονομικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Δύο από τους πιο έγκυρους φορείς του οικονομικού γίγνεσθαι στη χώρα μας. Το Οικονομικό Επιμελητήριο της Ελλάδας είναι ο επιστημονικός σύμβουλος της πολιτείας, συμβάλει ουσιαστικά άμεσα και πρακτικά στους τομείς της εθνικής οικονομίας και στην αξιοποίηση πόρων για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της Εθνικής οικονομίας. Το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών είναι πρωτοπόρο στο χώρο των Οικονομικών Επιστημών με πλούσια ιστορία σημαντικών επιστημονικών επιτευγμάτων.

Ο Δείκτη Εμπιστοσύνης του Καταναλωτή

            Η εμπιστοσύνη του καταναλωτή αντικατοπτρίζει τις ειδικές απόψεις των πολιτών που σχετίζονται με αβέβαια γεγονότα όσον αφορά στην μελλοντική οικονομική κατάσταση. Η εμπιστοσύνη του καταναλωτή δείχνει τη δυναμική επίπτωση της συμπεριφοράς του καταναλωτή σε όρους ψυχολογίας ως προς την δαπάνη. Με την κατασκευή του Δείκτης Εμπιστοσύνης Καταναλωτή λαμβάνουμε πληροφορίες σχετικά με την κατανάλωση που χρονικά προηγούνται της περιόδου που διανύουμε.  

            Σε μια περίοδο έντονης οικονομικής ανασφάλειας, η κατανόηση των απόψεων των πολιτών θα αποτελέσει μια σημαντική γνώση για την μελλοντική καταναλωτική συμπεριφορά.

            Είναι προφανές, ότι οι δείκτες εκτίμησης των μελλοντικών οικονομικών εξελίξεων δείχνουν την τάση της οικονομίας και προβλέπουν την εξέλιξή της. Ένας τέτοιος δείκτης, είναι ο δείκτης εμπιστοσύνης του καταναλωτή, ο οποίος αποτυπώνει τις αντιλήψεις των καταναλωτών και των προσδοκιών τους για το μέλλον.

Υπάρχουσα Κατάσταση

            Το 2009 ήταν μια δύσκολη χρονιά για τους καταναλωτές. Η παγκόσμια κρίση και όχι μόνο δοκίμασε τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς. Το 2009  ήλθε, λόγω των δυσμενών εκθέσεων για την ελληνική οικονομία, με χειρότερους οιωνούς. Οι πολίτες – παρά το γεγονός ότι μειώθηκε ο πληθωρισμός – νιώθουν πιο έντονα την κρίση, αφού οι τιμές βασικών αγαθών ξεπερνούν το 1,3%, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει ο φόβος διόγκωσης της ανεργίας.

Σήμερα η ιδιωτική κατανάλωση στα νοικοκυριά (το 88% του ΑΕΠ ) είναι εκείνη που φαίνεται να αντιμετωπίζει πρόβλημα. Οι Έλληνες καταναλωτές ψωνίζουν λιγότερο, αποταμιεύουν λιγότερο και συγχρόνως είναι και υπερχρεωμένοι. Τα στατιστικά αυτά στοιχεία δείχνουν ότι η κρίση έχει ήδη αγγίξει την πραγματική οικονομία.

            Αναμφισβήτητα, το 2008 μας κληροδότησε μία βαθειά χρηματοοικονομική κρίση. Η κρίση αυτή, με την αυγή του 2009, άρχισε να έχει επιπτώσεις στην πραγματική παραγωγική οικονομία, εκεί όπου παρατηρούνται φαινόμενα, όπως είναι η αύξηση της ανεργίας, η δυσκολία ακόμα και του «κλεισίματος» επιχειρήσεων και η μείωση του ρυθμού της κατανάλωσης.

            Τα αποτελέσματα και οι επιπτώσεις της κρίσης δεν αγγίζουν μόνο τα γεγονότα που διαδραματίζονται στην οικονομική σκηνή, αλλά δυστυχώς επεκτείνονται και επηρεάζουν και τις συνθήκες διαβίωσης των πολιτών.

Κατά το χρονικό διάστημα Ιανουαρίου – Μαΐου του 2009 οι ακάλυπτες επιταγές ανήλθαν στο ποσό των 1,319 δις ευρώ, ενώ για την αντίστοιχη περίοδο του 2008 είχαν φτάσει στο ποσό των 424,4 εκατ. ευρώ, που σημαίνει ότι έχουμε μια αύξηση των ακάλυπτων επιταγών σε ποσοστό 211%. Το σύνολο των τεμαχίων που έχουν σφραγισθεί στο διάστημα Ιανουαρίου – Μαΐου 2009, φτάνουν τα 132.357, ενώ για το ίδιο χρονικό διάστημα του προηγούμενου έτους είχαμε 39.014, που σημαίνει ότι σφραγισμένες επιταγές παρουσίασαν αύξηση σε ποσοστό 239%.

Η ανεργία, το πρώτο τρίμηνο του 2009, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδος (ΕΣΥΕ), διαμορφώθηκε στο 9,3%, έναντι 8,3% του αντίστοιχου τριμήνου του 2008.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΥΕ, μειώθηκε ο πληθωρισμός το Μάιο από 1%, που ήταν τον προηγούμενο μήνα Απρίλιο σε 0,5%. Η συνεχόμενη πτωτική τάση οφείλεται (α) στη μειωμένη καταναλωτική ζήτηση, λόγω της οικονομικής στενότητος των νοικοκυριών, (β) στην υποχώρηση των τιμών πετρελαίου σε σύγκριση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο, (γ) στη σχετική συγκράτηση των τιμών των καταναλωτικών αγαθών που πωλούνται στα μεγάλα καταστήματα και (δ) στην ψυχολογία της οικονομικής ανασφάλειας και αβεβαιότητας των καταναλωτών για τους επόμενους μήνες.

Ποσοστό 20,1% των πολιτών ζει κάτω από το όριο της φτώχειας – έχοντας εισόδημα μικρότερο του 60% του μέσου εθνικού εισοδήματος. Tονίζεται ότι το ποσοστό αυτό είναι από τα υψηλότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 χωρών (838.910 νοικοκυριά, με 2.190.933 μέλη, βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχιας).

Συμπεράσματα της Έρευνας Συνοπτικά

Οικονομική Κατάσταση σε σχέση με 12 μήνες πριν:

·                    Ποσοστό 63% των ερωτώμενων θεωρούν ότι η οικονομική τους κατάσταση τους τελευταίους 12 μήνες χειροτέρεψε σε σχέση με ένα χρόνο πριν.

·                    Χαρακτηριστικό είναι πάντως ότι ακόμα και το 32% των ερωτηθέντων που θεωρούν ότι η οικονομική τους κατάσταση είναι άνετη, πιστεύουν ότι αυτή έχει χειροτερεύσει σε σχέση με 12 μήνες πριν.

·                    Αναφορικά με τον Δείκτη Τρέχουσας Προσωπικής Οικονομικής Κατάστασης και σύμφωνα με την τιμή του 31,5, η εικόνα που προκύπτει υποδηλώνει ότι έχει χειροτερεύσει η κατάστασή τους, και σε σύγκριση με την προηγούμενη μέτρηση.

Προσδοκίες για την οικονομική τους κατάσταση τους προσεχείς 12 μήνες:

·                    Μειοψηφία των καταναλωτών  9% (αθροιστικά προς το καλύτερο» και «προς το πολύ καλύτερο») αναμένει βελτίωση της προσωπικής οικονομικής τους κατάστασης.

·                    Οι ηλικίες κάτω των 30 ετών είναι οι πλέον αισιόδοξες για την βελτίωση της οικονομικής τους κατάστασης, όπως και οι φοιτητές και οι αγρότες.

·                    Οι ομάδες με την καλύτερη οικονομική κατάσταση είναι και πιο αισιόδοξες για τα οικονομικά τους.

·                    Η τιμή του Δείκτη Προσδοκώμενων Αλλαγών της Προσωπικής Οικονομικής Κατάστασης διαμορφώνεται στο επίπεδο του 36,3 (κάτω από τη βάση του 50). Συνεπώς, οι προβλέψεις των καταναλωτών όσον αφορά την οικονομική τους κατάσταση μετά από 12 μήνες δείχνουν ότι δεν θα βελτιωθεί. Πάντως, η τιμή του δείκτη αυτού αυξήθηκε ελαφρά σε σύγκριση με την προηγούμενη μέτρηση.

·                    Πάντως, σε σχέση με την μέτρηση του πρώτου τριμήνου του 2009 η απαισιοδοξία φαίνεται να έχει κάπως μειωθεί.

·                    Για την οικονομική εξέλιξη της χώρας τους προσεχείς 12 μήνες, επικρατεί απαισιόδοξο κλίμα. Το 67% αναμένει ότι τα πράγματα θα χειροτερέψουν μέσα στους επόμενους 12 μήνες. Εξάλλου, αυτό απεικονίζεται και στην τιμή του Δείκτη Προσδοκώμενης Οικονομικής Κατάστασης της χώρας τους προσεχείς 12 μήνες (28,6) και δείχνει το βαθμό απαισιοδοξίας που διακατέχει τους ερωτώμενους για την οικονομική εξέλιξη της χώρας, παρά την μικρή αύξηση σε σύγκριση με την προηγούμενη μέτρηση (24,6). Επίσης η απαισιοδοξία εκφράζεται και για τις δυσοίωνες προβλέψεις για το επίπεδο της φτώχειας στην Ελλάδα μέσα στους επόμενους 12 μήνες.

·                    Την ίδια στιγμή, εμφανίζονται απαισιόδοξες οι προσδοκίες των καταναλωτών για την οικονομική πορεία της χώρας μετά από τέσσερα χρόνια, με το 52% να πιστεύει ότι θα χειροτερεύσει.

·                    Από τη δημογραφική ανάλυση προκύπτουν ορισμένες επισημάνσεις:

·                    Μεγαλύτερη απαισιοδοξία επικρατεί για τη μελλοντική οικονομική πορεία της χώρας μεταξύ των νεότερων ηλικιών.

·                    Με τη μεγαλύτερη απαισιοδοξία αναμένουν την οικονομική εξέλιξη της χώρας οι έχοντες χαμηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης.

·                    Από τα παραπάνω είναι σαφές ότι οι προσδοκίες για την οικονομική κατάσταση της χώρας είναι άμεσα συσχετιζόμενες με την προσωπική οικονομική κατάσταση του καθενός, καθώς οι ερωτηθέντες οι οποίοι έχουν χειρότερη προσωπική οικονομική κατάσταση και χαμηλότερο εισόδημα είναι κατά κανόνα και οι πλέον απαισιόδοξοι.

·                    Η άνοδος των τιμών των καταναλωτικών αγαθών και η ανεργία είναι από τα κυριότερα προβλήματα της χώρας.

·                    Μια σημαντική μερίδα καταναλωτών (80%) εκφράζει την άποψη ότι η ανεργία θα αυξηθεί τους επόμενους 12 μήνες.

·                    Από τη δημογραφική ανάλυση φαίνεται να μην υπάρχει σημαντική διαφοροποίηση, όμως η ανησυχία είναι εντονότερη μεταξύ ατόμων οι οποίοι ήδη βρίσκονται σε δύσκολη οικονομική κατάσταση

·                    Η τιμή του Δείκτη Προσδοκώμενης Μεταβολής της Ανεργίας τους προσεχείς 12 μήνες στο επίπεδο του 21 είναι πολύ χαμηλή και συνεπώς οι προβλέψεις των καταναλωτών όσον αφορά την ανεργία είναι ιδιαίτερα απαισιόδοξες. Ο δείκτης σημείωσε σημαντική άνοδο σε σχέση με την προηγούμενη μέτρηση, όπου ήταν στο 15.

·                    Περισσότεροι από οκτώ στους δέκα ερωτηθέντες θεωρούν ότι μέσα στους επόμενους 12 μήνες οι τιμές των καταναλωτικών αγαθών θα αυξηθούν.

·                    Είναι έντονοι οι φόβοι των καταναλωτών για την μελλοντική τους οικονομική ασφάλεια. Το 46% («κακά» και «πολύ κακά») των καταναλωτών ανησυχεί για την μελλοντική του οικονομική ασφάλεια. Πλέον ανασφαλείς είναι οι νεότερες ηλικίες και οι γυναίκες. Επίσης, η ανασφάλεια φαίνεται ότι αυξάνεται αντιστρόφως ανάλογα με το επίπεδο εκπαίδευσης, δηλαδή, όσο χαμηλότερο το επίπεδο εκπαίδευσης, τόσο πιο ανασφαλείς νιώθουν οι ερωτηθέντες για το μέλλον.

·                    Το 46% των ερωτηθέντων θεωρούν ότι τώρα δεν είναι μια καλή εποχή για αποταμίευση (αθροιστικά: «κακή εποχή» και «πολύ κακή εποχή»).

·                    Πιο αρνητικοί στο ενδεχόμενο της αποταμίευσης είναι οι έχοντες χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης, οι άνεργοι και οι ευρισκόμενοι σε δύσκολη οικονομική κατάσταση.

·                    Ο Δείκτης Ροπής στην Κατανάλωση, που δείχνει την ετοιμότητα των καταναλωτών να πραγματοποιήσουν μεγάλες αγορές για το νοικοκυριό τους είναι στο επίπεδο του 45, παρέμεινε δηλαδή σχεδόν σταθερός σε σχέση με την προηγούμενη μέτρηση.

·                    Σε ποσοστό 44% υποστηρίζεται ότι η απόκτηση ορισμένων αγαθών είναι δύσκολη (αθροιστικά: «πολύ δύσκολο» και «δύσκολο»).

·                    Περισσότερο δυσκολεύονται οι γυναίκες, οι έχοντες χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης, και οι έχοντες δύσκολη οικονομική κατάσταση.