ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ (Καθηγητής Οικονομικών - πρόεδρος του Levy Institute)

«Η έξοδος από την κρίση θα πάρει χρόνια»

Στον Κ. ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ

Μακρόχρονη και αργόσυρτη έξοδο από την οικονομική κρίση προβλέπει για την παγκόσμια οικονομία ο καθηγητής οικονομικών Γιώργος Παπαδημητρίου, αν και αποκλείει επανάληψη της Μεγάλης Υφεσης του Μεσοπολέμου.

Σημειώνει πως τα δημοσιονομικά πακέτα των χωρών στόχευαν κυρίως τις τράπεζες και πως το χρήμα δεν πήγε στην πραγματική οικονομία ως ώφειλε.Ομιλεί για στοχευμένες δημοσιονομικές παρεμβάσεις με στόχο την επιστροφή του ιδιωτικού τομέα στη θέση της αναπτυξιακής ατμομηχανής.

Πόσο σύντομη θα είναι η έξοδος από την κρίση; Θα ολοκληρωθεί το 2010 ή θα πάρει περισσότερο χρόνο;

Δεν νομίζω πως μετά τις μαζικές κρατικές ενισχύσεις στις μεγάλες οικονομίες υπάρχει κίνδυνος νέας μεγάλης κρίσης όπως αυτής του Μεσοπολέμου. Είναι σχεδόν βέβαιο πως η έξοδος από την οικονομική κρίση θα πάρει μερικά χρόνια, δεν θα είναι εύκολη και γρήγορη. Γι' αυτό και μιλάμε για ανάκαμψη τύπου «L», δηλαδή υποτονική και σερνάμενη. Η εμπειρία από τις ΗΠΑ δεν είναι ενθαρρυντική, διότι η ανεργία έχει αυξηθεί σε 10,2%.

Πιστεύετε εσείς ότι είναι ικανές οι αναδυόμενες οικονομίες να οδηγήσουν την κούρσα της ανάκαμψης;

Πιστεύω ότι υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ των δύο κατηγοριών οικονομιών στους ρυθμούς ανάπτυξης. Οχι, όμως, όσον αφορά την επίπτωση στην παγκόσμια οικονομία. Αυτό σημαίνει ότι η Αμερική εξακολουθεί να διαδραματίζει βαρυσήμαντο ρόλο στην ανάκαμψη, γιατί οι αναδυόμενες οικονομίες συνεχίζουν να εξαρτώνται από τις εξαγωγές τους προς τη δύση.

Γιατί απέδωσαν τα μέτρα στήριξης στην Κίνα;

Κοιτάξτε, παγκοσμίως η δημοσιονομική επέκταση στόχευε περισσότερο τις χρηματοπιστωτικές δομές, παρά την ενίσχυση της πραγματικής οικονομίας. Επιπλέον, όμως, το δημοσιονομικό πακέτο στην Κίνα αντιστοιχούσε στο 10-12% του ΑΕΠ έναντι 5% στις ΗΠΑ. Οπότε δεν μπορούμε να περιμένουμε τα ίδια αποτέλεσμα σε επίπεδο ανάπτυξης με την Κίνα. Αυτό ίσχυσε ακόμη περισσότερο στην Ε.Ε., όπου πολλές χώρες ήταν εναντίον της επέκτασης του δημόσιου χρέους και οι ενισχύσεις πήγαν στο χρηματοπιστωτικό σύστημα κυρίως. Αλλά το χρήμα έμεινε τελικά στις τράπεζες.

Δεν πήγε στις αγορές;

Εκτιμώ ότι δεν πήγε ούτε στις αγορές. Απλά επειδή τα επιτόκια είναι τόσο χαμηλά ιδίως στις ΗΠΑ, λαμβάνει χώρα αυτό που λέμε carry trade, δηλαδή δανείζονται κυρίως ξένοι επενδυτές σε φθηνά δολάρια και επενδύουν σε εξωχώριους τίτλους για να αποκομίσουν τη διαφορά απόδοσης. Αυτή η τάση είναι που δημιουργεί δυνητικά νέα φούσκα στις αγορές. Εάν θα γίνει τελικά η φούσκα ή όχι, κανείς δεν γνωρίζει. Ομως το καμπανάκι έχει ήδη χτυπήσει. Το πρόβλημα είναι ότι οι χρηματιστηριακές αγορές δεν μπορεί να είναι το άλογο. Το άλογο που θα σύρει το καρότσι πρέπει να είναι η πραγματική οικονομία. Και η ανεργία μεγαλώνει σήμερα σε Ε.Ε. και ΗΠΑ επειδή δεν υπάρχει αρκετή δημοσιονομική ώθηση. Αλλά μιλώ για στοχευμένη δημοσιονομική ώθηση. Και εδώ είναι διδακτική η εμπειρία της Μεγάλης Υφεσης του '30, όταν τα προγράμματα Ρούζβελτ είχαν εκπονηθεί με στόχο τη δημιουργία απασχόλησης και την απορρόφηση της ανεργίας, όχι τόσο το κτίσιμο υποδομών. Αυτό, δυστυχώς, στις ΗΠΑ και την Ε.Ε. σήμερα δεν γίνεται.

Πώς, λοιπόν, μπορεί να διορθωθούν οι υπερβολές της προηγούμενης 20ετίας μέσα σε ένα χρόνο ύφεσης;

Οι υπερβολές δεν πρόκειται να λυθούν μέσα σε ένα χρόνο. Αυτό που προσπαθούν τα κράτη σήμερα να κάνουν με τις παρεμβάσεις τους είναι να διαμορφώσουν το πλέον κατάλληλο περιβάλλον για την επιστροφή του ιδιωτικού τομέα στις επενδύσεις. Αυτό προς το παρόν δεν έχει επιτευχθεί. Στο μεταξύ, στις ΗΠΑ μετά τις απολύσεις αυξήθηκε πολύ η παραγωγικότητα. Συνεπώς, ακόμη και εάν υπάρχει πλεονάζουσα παραγωγική ισχύς, οι επιχειρήσεις που επιβιώνουν έχουν αυξημένους τζίρους και κέρδη με αποτέλεσμα αυτό που βλέπετε να γίνεται στο χρηματιστήριο. Αυτό ισχύει και για τις τράπεζες, αν και τα τραπεζικά κέρδη δεν βγαίνουν από καθεαυτό τραπεζική δραστηριότητα αλλά από τις χρηματιστηριακές συναλλαγές. Οι οποίες φυσικά δεν δημιουργούν τίποτα, δεν δημιουργούν απασχόληση. Αποτέλεσμα να υπάρχει ένας διπολισμός στην οικονομία, με τις μεγάλες επιχειρήσεις και τράπεζες να ευημερούν σχετικά και τις μικρές να υποφέρουν. Ομως είναι οι δεύτερες που δημιουργούν απασχόληση. Εξ ου και η πρόσφατη στροφή του κυβερνητικού ενδιαφέροντος προς αυτές στις ΗΠΑ, παράλληλα με τον περιορισμό του δημοσιονομικού κόστους. Η κυβέρνηση των πιστεύει ότι τη σκυτάλη της ανάπτυξης θα αναλάβει ο ιδιωτικός τομέας. Πώς ακριβώς, όμως, θα γίνει αυτό δεν είναι γνωστό. Και το αόρατο χέρι των αγορών είναι αόρατο γιατί δεν το έχει δει κανείς. Συνεπώς, δεν νομίζω ότι θα επαληθευτούν οι προσδοκίες αυτές.

Πρέπει να διαθέσουν περισσότερα κεφάλαια τα κράτη;

Μεγάλη δημοσιονομική επέκταση δεν θα έλυνε το πρόβλημα. Γιατί θα όξυνε περισσότερο τις διεθνείς μακροοικονομικές ανισορροπίες με την αύξηση της ζήτησης κινεζικών προϊόντων, τη δημιουργία νέων μεγάλων εμπορικών πλεονασμάτων στην Κίνα και την επανεπένδυσή τους στις ΗΠΑ, με αποτέλεσμα νέο κύκλο τραπεζικής μόχλευσης και φούσκας/κρίσης των αγορών. Χρειάζεται, λοιπόν, μια ελεγχόμενη δημοσιονομική επέκταση.

Στις συνθήκες αυτές τι θα μπορούσε να κάνει μία μικρή υπερχρεωμένη οικονομία σαν την ελληνική;

Η Ελλάδα έχει σοβαρό πρόβλημα μάνατζμεντ. Είναι ['αρα πολύ δύσκολο έως αδύνατο για μία οικονομία με έλλειμμα 12,5% του ΑΕΠ και δημόσιο χρέος πάνω από 100% του ΑΕΠ να ασκήσει επεκτατική δημοσιονομική πολιτική. Δυστυχώς, πρέπει να κάνει αυτό που συνήθως το ΔΝΤ έλεγε για τις χώρες της Λατ. Αμερικής. Δηλαδή να περικόψει τις δαπάνες και να αυξήσει τους φόρους για να μπορέσει να μειωθεί το έλλειμμα. Αυτό φυσικά είναι αυτοκτονικό για μία υπερχρεωμένη χώρα που θέλει να αναπτυχθεί. Το τι θα γίνει με την Ε.Ε. στην περίπτωση της Ελλάδος είναι άγνωστο. Από την άλλη, οι ανακοινώσεις της νέας κυβέρνησης είναι καλές και από την προσωπική μου γνωριμία με τον κ. Παπανδρέου μπορώ να διαβεβαιώσω ότι πρόκειται για έναν υγιώς σκεπτόμενο πολιτικό ηγέτη. Φυσικά, είναι δύσκολο να πετύχει όσα έχει εξαγγείλει. Θεωρώ πάντως ότι αυτά που πρέπει να γίνουν είναι σε όλους γνωστά: καταπολέμηση φοροδιαφυγής και στοχευμένες επενδυτικές δαπάνες με την προοπτική μείωσης του ελλείμματος γιατί τα ευρωπαϊκά περιθώρια έχουν στενέψει πολύ. Πληροφορική-επικοινωνίες, εναλλακτικές μορφές ενέργειας, υγειονομική περίθαλψη και άλλες υπηρεσίες πρέπει να είναι οι βασικοί τομείς στόχευσης των επενδύσεων. Προϋπόθεση γι' αυτές είναι, όμως, η ύπαρξη εσόδων. Κάτι όχι εύκολο για μία οικονομία σε ύφεση ή στασιμότητα για τα επόμενα 2-3 χρόνια.

WHO is who?

Ο καθηγητής οικονομικών Γιώργος Παπαδημητρίου είναι πρόεδρος του Levy Institute και εκτελεστικός αντιπρόεδρος στο Bard Col-lege των ΗΠΑ. Εχει καταθέσει σε ακροάσεις επιτροπών του αμερικανικού Κογκρέσου στη Γερουσία και τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Διετέλεσε αντιπρόεδρος της Αμερικανικής Επιτροπής Επιθεώρησης του Εμπορικού Ελλείμματος του αμερικανικού Κογκρέσου, καθώς και μέλος της Επιτροπής για την Κατανομή Κεφαλαίων του Συμβουλίου για την Πολιτική Ανταγωνιστικότητας.

Ως ακαδημαϊκός έχει τιμηθεί από την Ακαδημία Κοινωνικών Επιστημών της Σαγκάης το 2002, ενώ έχει συγγράψει περισότερες από 64 επιστημονικές εργασίες και διατριβές σε ακαδημαϊκά περιοδικά.

Enet.gr