Ο Δείκτης Εμπιστοσύνης Καταναλωτή (ΔΕΚ) δημοσιεύεται από το Οικονομικό Επιμελητήριο της Ελλάδας και το Οικονομικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Δύο από τους πιο έγκυρους φορείς του οικονομικού γίγνεσθαι στη χώρα μας. Το Οικονομικό Επιμελητήριο της Ελλάδας, ο επιστημονικός σύμβουλος της πολιτείας, έχει τα τελευταία δύο χρόνια σημαντική συμβολή στην οικονομική ζωή της Ελλάδας, με τις έρευνες και τις μελέτες του. Μάλιστα, δεν περιορίζεται στην ενημέρωση των 90.042οικονομολόγων της χώρας μας, που είναι μέλη του, αλλά στην ενημέρωση όλων των Ελλήνων πολιτών.

Ο Δείκτη Εμπιστοσύνης του Καταναλωτή

            Η εμπιστοσύνη του καταναλωτή αντικατοπτρίζει τις ειδικές απόψεις των πολιτών που σχετίζονται με αβέβαια γεγονότα όσον αφορά στην μελλοντική οικονομική κατάσταση. Η εμπιστοσύνη του καταναλωτή δείχνει τη δυναμική επίπτωση της συμπεριφοράς του καταναλωτή σε όρους ψυχολογίας ως προς την δαπάνη. Με την κατασκευή του Δείκτης Εμπιστοσύνης Καταναλωτή λαμβάνουμε πληροφορίες σχετικά με την κατανάλωση, και την οικονομική δραστηριότητα γενικότερα, που χρονικά προηγούνται της περιόδου που διανύουμε.         

            Σε μια περίοδο έντονης οικονομικής ανασφάλειας, η κατανόηση των απόψεων των πολιτών έχουμε δει ότι αποτελεί σημαντική γνώση για την μελλοντική καταναλωτική συμπεριφορά.

            Είναι προφανές, ότι οι δείκτες εκτίμησης των μελλοντικών οικονομικών εξελίξεων δείχνουν την τάση της οικονομίας και προβλέπουν την εξέλιξή της. Ένας τέτοιος δείκτης, είναι ο δείκτης εμπιστοσύνης του καταναλωτή, ο οποίος αποτυπώνει τις αντιλήψεις των πολιτών και των προσδοκιών τους για το μέλλον.

Υπάρχουσα Κατάσταση

            Η γενική εικόνα της ελληνικής οικονομίας εξακολουθεί να μην είναι καλή. Προκειμένου να σχηματίσει κάποιος μια αντικειμενική εικόνα αρκεί να λάβει υπ’ όψη του τα στατιστικά δεδομένα που αφορούν στις ακάλυπτες επιταγές που έχουν σφραγισθεί στις Τράπεζες. Στην περίοδο από τον Ιανουάριο του 2009 μέχρι και το Νοέμβριο του 2009 η αξία των ακάλυπτων επιταγών διαμορφώθηκε στα 2,8 δις. ευρώ. Το μέγεθος των ακάλυπτων επιταγών δείχνει την έλλειψη ρευστότητας που αντιμετωπίζει η αγορά.

Η ανεργία, το τρίτο τρίμηνο του 2009, σύμφωνα με τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδος, διαμορφώθηκε στο 9,3%, έναντι 7,2% του αντίστοιχου τριμήνου του 2008. Οι άνεργοι, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΑΕΔ, έφθασαν στη χώρα μας στις 716 χιλιάδες άτομα. Ανησυχητικό είναι το ποσοστό της ανεργίας που καταγράφεται στους νέους ηλικίας από 15 έως 29 ετών το οποίο είναι 18,5%. Η πραγματική ανεργία εκτιμούμε ότι θα αυξηθεί περεταίρω, με δεδομένη τη κρίση στους κλάδους της οικοδομής, της βιομηχανίας, του λιανεμπορίου και των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδος, ο Γενικός Δείκτης Τιμών Καταναλωτή παρουσίασε αύξηση της τάξης του 2,6% το Δεκέμβριο του 2009 σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη του Δεκεμβρίου του 2008. Η πραγματική αγοραστική δύναμη των καταναλωτών μειώνεται με πολύ μεγαλύτερο ρυθμό από το ρυθμό που αυξάνεται ο τιμάριθμος. Ο λόγος είναι ότι εξακολουθούν να σημειώνονται σημαντικές αυξήσεις σε βασικά είδη και υπηρεσίες ευρείας κατανάλωσης. Ένα φαινόμενο το οποίο το Οικονομικό Επιμελητήριο έχει σκοπό να διερευνήσει σε βάθος με επιστημονικά εργαλεία.

Ο δείκτης μιζέριας είναι το άθροισμα του ποσοστού της ανεργίας και του δημοσιονομικού ελλείμματος. Ο δείκτης αυτός χρησιμοποιείται για να μετρήσει την πολιτική σημασία της κατάστασης της οικονομίας και της καταναλωτικής εμπιστοσύνης. Όσο αυξάνεται ο δείκτης μιζέριας, τόσο οι άνθρωποι μιας κοινωνίας αισθάνονται χειρότερα. Προκύπτει ότι η Ισπανία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Ιρλανδία, η Ελλάδα αλλά και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι οι χώρες με τις χειρότερες προοπτικές.

Αναμφισβήτητα, το 2009 μας κληροδότησε μία βαθειά χρηματοοικονομική κρίση. Το 2010 ήλθε, λόγω των δυσμενών εκθέσεων για την ελληνική οικονομία, με χειρότερους οιωνούς. Η χρηματοοικονομική κρίση, με την αυγή του 2010, άρχισε να έχει επιπτώσεις στην πραγματική παραγωγική οικονομία, εκεί όπου παρατηρούνται φαινόμενα, όπως είναι η αύξηση της ανεργίας, το κλείσιμο επιχειρήσεων και η μείωση του ρυθμού της κατανάλωσης. Τα αποτελέσματα και οι επιπτώσεις της κρίσης δεν αγγίζουν μόνο τα γεγονότα που διαδραματίζονται στην οικονομική σκηνή, αλλά δυστυχώς επεκτείνονται και επηρεάζουν και τις συνθήκες διαβίωσης των πολιτών. Οι Έλληνες καταναλωτές ψωνίζουν λιγότερο, αποταμιεύουν λιγότερο και συγχρόνως εξακολουθούν να είναι και υπερχρεωμένοι.

Συμπεράσματα της Έρευνας Συνοπτικά

Στόχος της παρούσας δημοσκοπικής έρευνας είναι η όσο το δυνατόν καλύτερη κατανόηση των απόψεων των πολιτών ως εργαλείου κατανόησης της οικονομικής τάσης. Από τα συμπεράσματα της έρευνας αναφέρω επιγραμματικά τα πιο σημαντικά.

Το Δ’ τρίμηνο του 2009, ο Δείκτης Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης δε συνέχισε την αυξητική του τάση και μειώθηκε κατά 0,4 μονάδες σε σύγκριση με το Γ’ τρίμηνο. Στο Δ’ τρίμηνο του 2008 ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης είχε  διαμορφωθεί σε πολύ χαμηλά επίπεδα, στο 31,9. Έκτοτε, παρουσίασε μία ανοδική πορεία μέχρι και το Γ’ τρίμηνο του 2009 όπου έφθασε στο 38,7. Βέβαια, η τιμή του δείκτη παραμένει κάτω από τις 50 μονάδες, που δείχνει ότι βελτιώθηκαν οι προσδοκίες των καταναλωτών, οι οποίοι όμως παραμένουν απαισιόδοξοι. Η επιδείνωση της ανεργίας και η ακρίβεια συμβάλουν στην αγωνία και το φόβο των καταναλωτών, αφού η κρίση πλήττει πια την πραγματική οικονομία της χώρας μας.

Όσον αφορά στις δυνατότητες αποταμίευσης, οι απόψεις των καταναλωτών, δείχνουν μια πτωτική τάση στην πρόθεσή τους για αποταμίευση. Και το τέταρτο τρίμηνο δείχνουν ότι η τάση προς αποταμίευση μειώνεται. Λόγω του ότι η τιμή του δείκτη είναι μικρότερη του 50, συνεχίζεται να παρατηρείται κάποια επιφυλακτικότητα, όσον αφορά στην πρόθεση των καταναλωτών για αποταμίευση. Συνήθως σε περιόδους οικονομικής κρίσης αναμένουμε μία αύξηση της τάσης των πολιτών προς την αποταμίευση, κάτι το οποίο δεν παρατηρείται σήμερα.

Οι καταναλωτές εμφανίζονται πιο αισιόδοξοι για την οικονομική κατάσταση της χώρας μετά από 4 χρόνια. Στο Δ’ τρίμηνο του 2008 ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης είχε  διαμορφωθεί σε πολύ χαμηλά επίπεδα, στο 34,6. Έκτοτε, παρουσίασε μία ανοδική πορεία μέχρι και το Δ’ τρίμηνο του 2009 όπου έφθασε στο 46,8. Όμως, η τιμή του δείκτη παραμένει κάτω από 50, αλλά είναι σημαντικά υψηλότερα σε σύγκριση με τους άλλους δείκτες. Αυτό δηλώνει ότι οι πολίτες μεταθέτουν την όποια συγκρατημένη αισιοδοξία, όσον αφορά στις προοπτικές της οικονομίας, στα επόμενα 4 χρόνια.

Οι ερωτηθέντες είναι έντονα απαισιόδοξοι, τόσο με την ανεργία, όσο και με τη γενική κατάσταση του τομέα της απασχόλησης, και σύμφωνα με τα πορίσματα της έρευνας βλέπουν με απαισιοδοξία την ατομική τους εργασιακή κατάσταση, όπως δείχνουν οι δείκτες Αντίληψης της Κατάστασης Απασχόλησης και Εμπιστοσύνης των Απασχολούμενων.

Ο κίνδυνος της φτώχειας μαζί με την ανεργία και την ακρίβεια απειλούν το μέσο Ελληνικό νοικοκυριό. Από τις απόψεις των ερωτηθέντων της παρούσας έρευνας διαφαίνεται ότι τα προβλήματα όχι μόνο θα παραμείνουν, αλλά ακόμη ότι δεν υπάρχει κάποια ελπίδα αισιοδοξίας στον χρονικό ορίζοντα των 4 ετών. Συνεπώς, με βάση όλους τους γνωστούς δείκτες, οι Έλληνες δεν ατενίζουν με αισιοδοξία το οικονομικό μέλλον της χώρας, αλλά συγχρόνως και το ατομικό τους, αφού είναι δεδομένο ότι αυτή τη στιγμή αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες. Η όποια ελπίδα των πολιτών αφήνεται για μετά τα 4 χρόνια από σήμερα.