Τον περασμένο μήνα, η Μπιμπί Αϊσά έγινε εξώφυλλο στο περιοδικό «Time». Η νεαρή Αϊσά, την οποία, όπως λέγεται, ακρωτηρίασαν οι αφγανοί Ταλιμπάν, δεν έχει πια ούτε αφτιά ούτε μύτη(1). Στο Ιράν, η Σακινέ Μοχαμαντί Αστιανί, η οποία υποβλήθηκε σε μαστίγωμα για μοιχεία, καταδικάστηκε επιπλέον σε θάνατο διά λιθοβολισμού(2). Το άθικτο, ακόμα, πρόσωπό της έγινε σημείο αναφοράς κατά του καθεστώτος της Τεχεράνης. Οι φωτογραφίες των δύο γυναικών μάς οδηγούν σε σκέψεις -αλλά, ποιες ακριβώς; Δεν μας παραπέμπουν, πάντως, στη βαρβαρότητα των αφγανών ισλαμιστών: αυτή πρόλαβαν να τη βιώσουν οι Σοβιετικοί σε μια εποχή που οι Δυτικοί, με την ευλογία των διανοουμένων των ΜΜΕ, εξόπλιζαν τους φονταμενταλιστές.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΟΛΥΚΡΑΤΗΣ, «Κόκκινη γη».Οι φωτογραφίες πάλι δεν μας αποκαλύπτουν τίποτα καινούριο ως προς το καθεστώς του προέδρου Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ: οι εκλογικές νοθείες που πραγματοποιούν οι οπαδοί του και η καταπίεση που υφίστανται οι αντίπαλοί του, των απαγχονισμών συμπεριλαμβανομένων, μας έχουν αποδείξει προ πολλού την αληθινή του φύση.

Μήπως ελλοχεύει ο κίνδυνος, αντί οι φωτογραφίες αυτές να ερεθίζουν τη σκέψη, τελικά να την εμποδίζουν, καθώς συνδέουν -εσκεμμένα είτε όχι - ένα ακαταμάχητο σύμβολο (έναν ακρωτηριασμό που θα θέλαμε να τιμωρήσουμε αυστηρά, μια εκτέλεση που θα επιθυμούσαμε να ξορκίσουμε) με ένα παρακινδυνευμένο στρατηγικό σχέδιο (συνέχιση του πολέμου στο Αφγανιστάν, κλιμάκωση των κυρώσεων κατά του Ιράν);

Οσο πιο ισχυρό είναι το σύμβολο, τόσο λιγότερη και η συζήτηση που απαιτείται για το σχέδιο, αφού το συναίσθημα επιτρέπει να περάσει ελεύθερα αυτό που συγκρατεί η σκέψη. Για να δώσει έμφαση στη δημοσιογραφική αφήγηση για το μαρτύριο της Αϊσά, το «Time» έβαλε τον ακόλουθο τίτλο: «Να τι θα συμβεί αν εγκαταλείψουμε το Αφγανιστάν». Ωστόσο, λίγες μέρες νωρίτερα, τα 92.000 έγγραφα που είχε δημοσιοποιήσει το WikiLeaks επιβεβαίωναν την ηθική, πολιτική και στρατιωτική αποτυχία του πολέμου της Δύσης. Το σοκ, όμως, που προκαλεί μια φωτογραφία, απαιτεί λιγότερο χρόνο από την ανάλυση πολλών χιλιάδων σελίδων. Μια φωτογραφία κόντρα στο φως.

Χρόνια τώρα, οι υπέρμαχοι της θανατικής ποινής την υποστηρίζουν φέρνοντας σε πρώτο πλάνο κάποια φρικιαστική δολοφονία, ενός παιδιού κατά προτίμηση. Κάμερες παρακολούθησης, συστηματοποίηση των τεστ ανίχνευσης ναρκωτικών ουσιών, παράλογες ποινές φυλάκισης, χημικός ευνουχισμός των βιαστών: πολλά μέτρα που πλήττουν τις δημόσιες ελευθερίες -όπως να κυκλοφορείς χωρίς να γίνεσαι αντικείμενο παρακολούθησης ούτε φακελώματος- υιοθετήθηκαν μέσα στη δίνη που προκάλεσε μια φωτογραφία - σοκ, ένα έγκλημα που ίσως να είχε αποτρέψει ο εν λόγω φωτογραφικός φακός. Βέβαια, ένα «σύμβολο» μπορεί επίσης να παραπέμπει σε δίκαιους αγώνες -ας αναλογιστούμε τη Γκερνίκα ή το Αμπου Γκράιμπ. Αλλά, αν μια κινητοποίηση ξεσηκώθηκε χάρη και μόνο σε ένα τέτοιο κίνητρο, γρήγορα θα υποσκελιστεί από άλλα αντίθετα συναισθήματα -εξάλλου, το στοκ με τα διαθέσιμα θύματα είναι ανεξάντλητο.

Θα γίνουν, άραγε, και άλλοι ακρωτηριασμοί «αν εγκαταλείψουμε το Αφγανιστάν»; Εν πάση περιπτώσει, η παρουσία «μας» δεν απέτρεψε αυτούς που έχουν ήδη γίνει... Ούτε οι Ταλιμπάν πάσχουν από έλλειψη φωτογραφικού υλικού με αμάχους που ακρωτηριάστηκαν ή σκοτώθηκαν από τους πυραύλους των Δυτικών. Ισως, μια μέρα, δημοσιεύσει μία από αυτές τις φωτογραφίες και το «Time». Θα την κάνει, μήπως, και εξώφυλλο; Και τι θα γράφει η λεζάντα;

(1) Σύμφωνα με αμερικανίδα δημοσιογράφο που γνωρίζει την Αϊσά, ο άνθρωπος που την παραμόρφωσε με τη σύμφωνη γνώμη των προυχόντων του χωριού του προκειμένου να εκδικηθεί την τιμή του, ήταν ο πεθερός της. Ann Jones, «Afghan women have already been abandoned», The Nation, Νέα Υόρκη, 12 Αυγούστου 2010.

(2) Σ.τ.Μ.: Πρόσφατα, μετά τις διεθνείς πιέσεις, η κυβέρνηση του Ιράν ανακοίνωσε ότι αναβάλλει την εκτέλεση της Αστιανί.

www.enet.gr