Η ιστορία του δανεισμού στην Ελλάδα και οι ληστρικοί όροι

Για 187 χρόνια η Ελλάδα ζειµεξένα δάνεια καιµε χρεοκοπίες. Πριν από 80 χρόνια ο καθηγητής Ανδρέας Ανδρεάδης έγραφε: «Η ιστορία της δηµόσιας οικονοµίας του νεώτερου ελληνικού κράτους είναι εν πολλοίς η ιστορία του δηµόσιου χρέους».

Η ιστορία του δανεισµού άρχισε πριν από τη συγκρότηση του νεώτερου ελληνικού κράτους.

Συγκεκριµένα το 1824, όταν ο απελευθερωτικός αγώνας βρισκόταν σε κρίσιµη φάση. Ηταν άµεση η ανάγκηεξοπλισµών και κυρίως η ενίσχυση του στόλου. Ο τότε πρόεδρος του Εκτελεστικού, ο αγγλόφιλος Γεώργιος Κουντουριώτης, προσέφυγε στους «προστάτες» Αγγλους, οι οποίοι πρόθυµα χορήγησαν δύο δάνεια, µε το αζηµίωτο βέβαια. ∆εν τα έδωσαν για να ενισχύσουν τον αγώνα εναντίον των Τούρκων, διότι τότε η Αγγλία υποστήριζε το δόγµα της ακεραιότητας της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας. Στόχευε όµως να εκτοπίσει από την «προστασία» τη Γαλλία και τη Ρωσία,όπως και τελικά πέτυχε!

Ληστρικοί βέβαια ήταν και οι όροι του δανείου.

∆άνεια και χρέη: η Ιστορία επαναλαµβάνεται. Κέρδιζαν όλοι εκτός από την Ελλάδα!

Το πρώτο δάνειο πουπήρε η Ελλάδα από τους Αγγλους ήταν ονοµαστικής αξίας 800.000 λιρών, αλλά µόνο 308.000 λίρες και εφόδια αξίας 11.900 λιρών δόθηκαν στην Ελλάδα. Από το δεύτερο δάνειο, το 1825, ονοµαστικής αξίας 2.000.000 λιρών,εισπράχθηκαν µόνο 1.100.000. Κρατήθηκαν για προηγούµενα δάνεια 529.000 λίρες και τα υπόλοιπα για τόκους, µεσιτικά και έξοδα!

Αξίωσαν όµως οι δανειστές µαςκαι εγγυήσεις. ∆εν ζήτησαν εκποίηση δηµόσιας περιουσίας, διότι ουδείς θα αγόραζε από µια σε επανάσταση τουρκοκρατούµενη χώρα. Σατανικά ευφυές το «παιχνίδι» των Αγγλων! Ζήτησαν και τους παραχωρήθηκε εγγύηση «επί της γης και των φθαρτών κτηµάτων του Εθνους». Εάν δεν έφθανε στην ολοκλήρωσή της η ελληνική επανάσταση, θα «τα βρίσκαν» µε τους Τούρκους. Εάν απελευθερώνονταν η Ελλάδα, θα εµφανίζονταν ως οι «µεγάλοι ευεργέτες» και οι µόνοι «προστάτες».

Ατυχώς από τα πρώτα αυτά δάνεια καταγράφεται η ανικανότητα τίµιας και επωφελούς διαχείρισης των δανείων. Απόαυτά ταδάνεια 156.000 λίρες εστάλησαν στην Αµερική για την κατασκευή δύο ατµοκίνητων φρεγατών.

Συνωµοσία
Τραπεζίτες και ναυπηγοί συνωµότησαν, κατά τους «Τάιµς της Νέας Υόρκης», µε τον Μεχµέτ Αλή της Αιγύπτου να καθυστερήσει η ναυπήγηση. Τελικά, έπειτα από προσφυγή της Ελλάδας και στο Κογκρέσο, παραδόθηκε µια κορβέτα, η «ΕΛΛΑ∆Α», την οποία πυρπόλησε ο Μιαούλης όταν ξέσπασε το κίνηµα κατά του Καποδίστρια!

Από τα έξι πλοία που επρόκειτο να ναυπηγηθούν στην Αγγλία, το «Καρτερία» έφθασε στην Ελλάδα «εις κακήν κατάστασιν» ύστερα13 µήνες, τον Σεπτέµβρη του 1926, το «Ακαταµάχητος» κάηκε στον Τάµεση και το «Επιχείρησις», όταν ανοίχτηκε στη θάλασσα, κινδύνευσε να βουλιάξει γιατί έσκασαν τα καζάνια. Από τα τρία µικρότερα έφθασε µόνο το «Ερµής» µε χαλασµένη µηχανή. Τυχαίο;

Ο,τι έµεινε από τα δύο δάνεια διατέθηκαν στον «εσωτερικό αγώνα» για τον έλεγχο της εξουσίας. Ο Ανδρέας Ζαΐµης είχε αντιληφθεί τις προθέσεις των Κουντουριώτηδων και έγραφε στον Λόντο: «Το δάνειο οσονούπω εµβαίνει εις χείρας της διοικήσεως, ώστε δεν πρέπει να πάρωµεν τα πράγµατα εν αργοπορία… Ο καιρός είναι κρίσιµος, ο πρόεδρος (Κουντουριώτης)

οποίων φρονηµάτων έγινε γνωστός, οι νησιώτες διά τα ίδια τα τέλη, ότι θέλουν τον µηδενισµόν των εχόντων λόγον Πελοποννησίων… Επειδή µόνο εµάς στοχάζονται, µας θέλουν και διά τα πρώτα θύµατα».

Ο ιστορικός Κ.Παπαρρηγόπουλος γράφει «…η αγγελίατης αλληλοδιαδόχου αφίξεως των δόσεων αυτού (του δανείου) ηύξανεν τον περί της κατοχής της εξουσίαςπόθον και ο πόθος ούτος απέληξε βαθµηδόν εις τον δεύτερον εµφύλιον πόλεµον!».

O Καποδίστριας
Οταν ο Καποδίστριας έφθασεστο Ναύπλιο, τον Ιανουάριο του 1828, είχε ήδη σηµειωθεί (1827) η πρώτη χρεοκοπία λόγω αδυναµίας καταβολής των τοκοχρεολυσίων. Ο κυβερνήτης εγνώριζε την κατάσταση. Προσπάθησε να πετύχει ένα νέο δάνειο, αλλά όλες οι πόρτες ήταν κλειστές και για πολιτικούς λόγους. Αγγλοι και Γάλλοι τον θεωρούσαν «άνθρωπο του τσάρου».

Ο αρµόδιος για τα οικονοµικά Π. Λιδωρίκης τον ενηµέρωσε ότι «όχι µόνο χρήµατα δεν υπάρχουν εις το Τα µείο, αλλά ούτε και Ταµείο υπάρχει, διότι δεν υπήρξε ποτέ!». Το «Ταµείο» άνοιξε µε 50.000 γαλλικά φράγκα, κατά το µεγαλύτερο µέρος από την προσωπική εισφορά του κυβερνήτη καισυνδροµή οµογενών και φιλελλήνων… Με τον ερχοµό του νεαρού βαυαρού βασιλιά Οθωνα το 1833, οι «προστάτες» αποφάσισαν να στηρίξουν τον «εκλεκτό» τους και πρόσφεραν δάνειο 60 εκατ. γαλλικών φράγκων. Τα 33 κρατήθηκαν για την αποπληρωµή των «δανείων της Ανεξαρτησίας», τα 12,5 εκατ. δόθηκαν στην Τουρκία για την «εξαγορά» (!) επαρχιών της Αττικής, της Εύβοιας και µέρους της Φθιώτιδος. Οι πιστωτές οδήγησανγια δεύτερη φορά την Ελλάδα, το 1843, σε χρεοκοπία.
«Θέλει την τέχνη της και η χρεοκοπία»

Η ιστορία των δανείων θα συνεχιστεί µε κύριους πιστωτές τη Hambro του Λονδίνου, την Banque de Paris, την Brleishrober του Βερολίνου και την Τράπεζα της Κωνσταντινούπολης του Ανδρέα Συγγρού. Εχουµε δώσει το όνοµά του στη γνωστή λεωφόρο. Ευεργέτης, αλλά δεν κέρδισε και λίγα από το παιχνίδι των πιστωτών µας. Εξελέγη και βουλευτής την περίοδο Τρικούπη, στον οποίο, µετά την πτώχευση, είπε το αµίµητο«και η χρεοκοπία θέλει την τέχνη της». Στα χέρια ελλήνων κεφαλαιούχων βρισκόταν το 15% µε 30% των τίτλων.

Από το 1879 µέχρι και το 1893 συνήφθησαν 9 δάνεια (τα 8 επίΤρικούπη) ύψους 643.000.000 χρυσών φράγκων. Εισπράχθηκαν µόνο 463εκατοµµύρια και καταβλήθηκαν 455 εκατοµµύρια για τοκοχρεολύσια. Γεγονός όµως είναι ότι τα δάνεια επί Τρικούπη αξιοποιήθηκαν και δεν σπαταλήθηκαν. Ολοκληρώθηκε η διώρυγα της Κορίνθου. Κατασκευάστηκαν 907 χιλιόµετρα σιδηροδροµικών γραµµών και 1.446 αµαξιτών δρόµων. Αυξήθηκαν οι επενδύσεις και διευρύνθηκε η οικονοµία, αυξήθηκαν οι εξαγωγές, συγκροτήθηκαν αστικά κέντρα και µετατράπηκε η Αθήνα σε σύγχρονη πόλη. Το Ναυτικό ενισχύθηκε µε τα σύγχρονα σκάφη «Υδρα»,«Σπέτσες» και «Ψαρά». ∆εν πρόλαβε να πραγµατοποιήσει το όραµά τουγια τη ζεύξη του Ρίου µε τον Αντίρριο. Θα υλοποιηθεί ύστερα από 110 χρόνια και η γέφυραθα φέρει το όνοµά του.


Από το «∆υστυχώς επτωχεύσαµεν», στην επικράτηση του Γουλιµή

Τ ο 1885 διαδέχθηκε τον Τρικούπη (1882-85) ο Θεόδωρος ∆ηλιγιάννης, ο οποίος δεν µπόρεσε να ανταποκριθεί στην εκπλήρωση των υποχρεώσεων από τα δάνεια του Τρικούπη, διότι οι πόρτες για νέο δάνειο ήταν κλειστές. Τις εκλογές του 1892 ο Τρικούπης επανέρχεται στην εξουσία και αναζητεί νέο δάνειο. Ταυτόχρονα θα επιβάλλει νέους φόρους σε πολλά είδη και το πετρέλαιο. Η αντιπολίτευση και ο φιλικός της Τύπος θα εκµεταλλευτούν τη νέα φορολογία και θα «κοσµήσουν» τον Τρικούπη µε σχετικά προσωνύµια «Φοροµπήχτης», «Πετρέλαιος» και ανάλογες γελοιογραφίες… Επιτυγχάνειόµως απότην Αγγλίαδάνειο 3.500.000 λιρών, ικανό να στηρίξει τα ελληνικά οµόλογα και να αποφευχθεί η χρεοκοπία. Η συµφωνία προέβλεπε την κύρωσή της µε βασιλικό διάταγµα σε οκτώ µέρες. Η αντιπολίτευση αντέδρασε και ζήτησε κύρωση από τη Βουλή.

Οι Αγγλοι αρνήθηκαν, αλλά και ο βασιλιάς Γεώργιος αρνήθηκε να υπογράψει το σχετικό διάταγµα. Κρατούσε η «βεντέτα» από τότε που ο βασιλιάς υποχρεώθηκε να υιοθετήσει την «αρχή της δεδηλωµένης» για τον διορισµό κυβέρνησης. Ο Τρικούπης απέφευγε τη σύγκρουση ακόµη και για τη σπάταλη ζωή της βασιλικής οικογένειας και τις συχνές επισκέψεις του βασιλιά στα καµαρίνια της διάσηµης ηθοποιού Σάρας Μπερνάρ. Είχε όµως και επενδύσει σε ελληνικά χρεόγραφα ο Γεώργιος και έπαιζε παρέα µε τους άλλους κερδοσκόπους.

Ο κουµπάρος
Τη διαχείριση είχε αναλάβει ο κουµπάρος του Συγγρού, Νικόλαος Θων, ο οποίος είχε τεράστια έκταση στη συµβολή Αλεξάνδρας και Βασιλίσσης Σοφίας. Εγραψε τότε ο κορυφαίος δηµοσιογράφος Βλάσης Γαβριηλίδης «Απελπισθέντες (ανακτορικοί και αντιπολίτευση) να καταστρέψουν έναν άνδρα, ενόµισαν ευκολότερον να καταστρέψουν το Εθνος».

Η άρνηση του βασιλιά να εγκρίνει το δάνειο οδηγεί τον Τρικούπη σε παραίτηση τον Μάιο 1892. Τον διαδέχεται κυβέρνηση Ράλλη και Σωτηρόπουλου, η οποία έπειτα από λίγους µήνες θα παραιτηθεί. Θα κληθεί και πάλι ο Τρικούπης για να «διαχειριστεί» τη χρεοκοπία. Τον ∆εκέµβριο 1893 θα δηλώσει στη Βουλή ότι το κράτος αδυνατεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του προς τα εξωτερικά δάνεια και ότι τα τοκοµερίδια θα πληρωθούν κατά 30%. Στη συνεδρίαση εκείνη αποδίδεται και η ιστορική φράση «Κύ ριοι, δυστυχώς… επτωχεύσαµεν». Στα πρακτικά δεν υπάρχει. Κατά µια εκδοχή η φράση ελέχθη εκτός Βουλής και απευθυνόταν στους δανειστές. Ο Συγγρός, ο οποίος µετείχε στη συνεδρίαση ως βουλευτής, υποστηρίζει στα «Αποµνηµονεύµατά» του ότι την «άκουσε µε τα ίδια του τα αυτιά». Ανεξάρτητα εάν ειπώθηκε στη Βουλή ή όχι, η φράση αυτή έµεινε στην Ιστορία. Οι οµολογιούχοι, µε πρωτοπόρους τους Γερµανούς, αξιώνουν αύξηση του ποσοστού. Αρχίζουν επίπονες διαπραγµατεύσεις µε αντιπροσώπους των οµολογιούχων, οι οποίες καταλήγουν σε έναν συµβιβασµό, ο οποίος απορρίπτεται από τα κοµιτάτα των οµολογιούχων.

Παρεµβαίνουν οι κυβερνήσεις και ζητούν επανάληψη των διαπραγµατεύσεων µε πρόσθετο αίτηµα τον έλεγχο όλων των κρατικών εσόδων. Ο Τρικούπης αρνείται και επιµένει στην εφαρµογή της απόφασης που είχαν συµφωνήσει οι εκπρόσωποι των οµολογιούχων. Θεωρεί ότι ακόµη και η συζήτηση τέτοιων όρων οδηγεί σε υποθήκευση της ανεξαρτησίας της χώρας.

Υπήρχαν, όµως, οι «πρόθυµοι», τα Ανάκτορα και η αντιπολίτευση µε ηγέτη τον ∆ηλιγιάννη.

Το 1885 και το 1890 ανέτρεψαν τον Τρικούπη µε συνθήµατα «Κάτω οι φόροι» και «Κάτω ο τύραννος». Στις 8 Ιανουαρίου 1895 οι αντικυβερνητικοί οργάνωσαν συγκέντρωση διαµαρτυρίας στο Πεδίον του Αρεως, µε αφορµή την επιβολή φόρου στα ακίνητα, και οι φιλοκυβερνητικοί στο κέντρο της Αθήνας. Στη συγκέντρωση των αντικυβερνητικών εµφανίστηκε έφιππος ο διάδοχος Κωνσταντίνος, ακολουθούµενος από τον φρούραρχο και πλήθος αξιωµατικών. Προκλητική η παρέµβαση των Ανακτόρων. Ο Τρικούπης δεν µπορούσε να ανεχθεί αυτή την πρόκληση. Αποφάσισε να ζητήσει διευκρινίσεις από τον βασιλιά. Πριν ανέβει όµως στα Ανάκτορα, συγκάλεσε τη Βουλή. Η αντιπολίτευση δεν µετείχε, µε την ελπίδα ότι δεν θα είχε απαρτία και ο Τρικούπης θα παραιτείτο. Οι ελπίδες της διαψεύστηκαν. Και απαρτία υπήρξε και επιβεβαιώθηκε ότι η πλειοψηφία στηρίζει τον Τρικούπη. Η συνάντηση µε τον βασιλιά απέδειξε ότι η παρουσία του διαδόχου στην αντικυβερνητική συγκέντρωση ήταν προσχεδιασµένη. Ο Τρικούπης έθεσε θέµα λειτουργίας των θεσµών. Αλλά ο Γεώργιος Α΄ κάλυψε απόλυτα τον διάδοχο. Ουσιαστικά υποδεικνυόταν στον Τρικούπη να παραιτηθεί. Ο βασιλιάς δεν τόλµησε να ορίσει διάδοχο τον ∆ηλιγιάννη. Απευθύνθηκε στον γηραιό ναύαρχο Κανάρη, ο οποίος έθεσε ως όρο τη διεξαγωγή εκλογών για Εθνοσυνέλευση για αλλαγή του Συντάγµατος. Ο Γεώργιος δεν δέχθηκε και έδωσε την εντολή σε έναν άλλο ∆ηλιγιάννη, τον Νικόλαο, εξάδελφο του Θεόδωρου, ο οποίος υπηρετούσε πρεσβευτής στο Παρίσι.

Οι εκλογές
Τον Απρίλιο του 1895διεξήχθησαν εκλογές που χαρακτηρίστηκαν από τροµοκρατία, βία και εξαγορές ψηφοφόρων. Νικητής αναδείχθηκε ο Θ. ∆ηλιγιάννης. Στο Μεσολόγγι µε τρεις ψήφους ο περίφηµος Γουλιµής απέκλεισε τον Τρικούπη από τη Βουλή. Εµεινε στην Ιστορία η πικρόχολη φράση του«Ανθ’ηµών, λοιπόν, βουλευτής ο κύριος Γουλιµής. Καληνύχτα σας». Ο Χαρίλαος Τρικούπης, ένας από τους λίγους µεγάλους και δηµιουργικούς πολιτικούς ηγέ

Η αντιπολίτευση και ο φιλικός προς αυτήν Τύπος θα εκµεταλλευτούν τη νέα φορολογία και θα «κοσµήσουν» τον Τρικούπη µε σχετικά προσωνύµια «Φοροµπήχτης», «Πετρέλαιος» και ανάλογες γελοιογραφίες

τες από την ίδρυση του νεώτερουελληνικού κράτους, στη µακρά διαδροµή του «στολίστηκε» µε πλήθος υβριστικών ή ειρωνικών χαρακτηρισµών: Τύραννος, Φοροµπήχτης, Μογγόλος. Ξένος, Αγγλος, Εγγλέζικο Κεφάλι,Μιλόρδος και άλλα. Μετά τις εκλογές έφυγε στη Γαλλία, όπου πέθανε έπειτα από έναν χρόνο. Λίγα χρόνια αργότερα στη Γαλλίαθα πεθάνει και ο µέγας εθνικός ηγέτης Ελευθέριος Βενιζέλος… Για τη συµπεριφορά των Ανακτόρων και των πολιτικών αντιπάλων έναντι του Τρικούπη στην κρίσιµη εκείνη περίοδο είναι χαρακτηριστικό το ειρωνικό σχόλιοτης γαλλικής εφηµερίδας «Temps»: «Η διαγωγήµερικών πολιτικών κύκλων και της Αυλής θυµίζει τη µερίδα εκείνη των Αθηναίων που έδινε σήµατα από την κορυφή του Υµηττού στους Πέρσες γιανα τους καθοδηγήσει πού ήταν καταλληλότερο µέρος για την απόβασή τους!».

∆ιεθνής Οικονοµικός Ελεγχος
Η ήττα της Ελλάδος στον πόλεµο µε την Τουρκία το 1897 άνοιξε τον δρόµο για την επιβολή του ∆ιεθνούςΟικονοµικού Ελέγχου. Ο∆ηλιγιάννης ζήτησε από τις Μεγάλες ∆υνάµεις (Αγγλία, Γαλλία,Ρωσία, Γερµανία,Ιταλία και Αυστρία) να µεσολαβήσουν για τη σύναψη ανακωχής µε τηνΤουρκία. Αµεση ηανταπόκριση στο αίτηµα και µε προθυµία δέχθηκαν να προσφέρουν και νέο δάνειο µε τον όρο τον απόλυτο έλεγχο της οικονοµίας.

Στην προκαταρκτική συνθήκη ειρήνης αναφέρονταν τα εξής: «Ο σχετικός διά την διευκόλυνσιν της ταχείας πληρωµής της αποζηµιώσεως (στην Τουρκία) διακανονισµός θέλει να γίνη συναινέσει των ∆υνάµεων κατά τρόπον µη θίγοντα κεκτηµένα δικαιώµατα των παλιών δανειστών της Ελλάδος, κατόχων οµολογιών του ελληνικού δηµοσίου χρέους. Προς τον σκοπόν τούτον θέλει ιδρυθή εν Αθήναις ∆ιεθνής Επιτροπή εξ αντιπροσώπων των µεσολαβησασών ∆υνάµεων».

Ο νόµος για τα έσοδα
Τον Οκτώβριο του 1897 ψηφίστηκε ο σχετικός νόµος, ο οποίος όριζε και τις πηγές εσόδων που θα ήλεγχε ο ∆ΟΕ. Συγκεκριµένα: τα µονοπώλια άλατος, πετρελαίου, σπίρτων, παιγνιόχαρτων. σιγαρόχαρτου και ναξίας σµυρίδος. Εάν δεν επαρκούσαν τα έσοδα από αυτές τις πηγές, θα παραχωρούνταν τα έσοδα από τους δασµούς στα Τελωνεία Λαυρίου, Πατρών, Βόλου και Κερκύρας. Με τον ίδιο νόµο παραχωρούνταν στον∆ΟΕ η εποπτεία των υπηρεσιών που ήταναρµόδιες για την είσπραξη αυτών των εσόδων µε δικαίωµα απολύσεων, προσλήψεων, µεταθέσεων και προαγωγών των υπαλλήλων.

Μετά την ψήφιση του νόµου εγκρίθηκε η παροχή δανείου 170 εκατοµµυρίων φράγκων, το οποίο αναλώθηκε για τις αποζηµιώσεις προς την Τουρκία, την κάλυψη του ελλείµµατος της χώρας και την εξόφληση κυµαινόµενου χρέους σε χρυσό. Με τηνεκροή του δανείου άρχισε και ο ∆ιεθνής Οικονοµικός Ελεγχος. Η αρχική ονοµασία του οργανισµού ελέγχουήταν ∆ιεθνής Επιτροπή Ελέγχου και ύστερα από έναν χρόνο µετονοµάστηκε σε ∆ιεθνήΟικονοµικό Ελεγχο (∆ΟΕ).

Επικεφαλής της Επιτροπής είχε οριστεί ο Βρετανός Εδουάρδος Λο. ∆ικαιολογηµένα προκαλεί ερωτηµατικά η θέα του ονόµατός του στην οδό µεταξύ της Τραπέζης της Ελλάδος και της Αγροτικής Τράπεζας, από την Πανεπιστηµίου µέχρι τη Σταδίου. Υπάρχει όµως µια εξήγηση.

Η Επιτροπή συνέβαλε στην εξυγίανση των δηµοσιονοµικών της χώρας, προστάτευσε τη χώρα από την κλεπτοκρατία της εποχής, µε αποτέλεσµα οι επόµενοι επτά προϋπολογισµοί να ισοσκελιστούν και να δηµιουργηθεί πρωτοφανής ανάπτυξη, που άνοιξε τον δρόµο στην πολιτική µεταρρύθµιση του 1909 µετον ερχοµό του Βενιζέλου και τους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέµους.

Ο Εδουάρδος Λο παντρεύτηκε την αδελφή του αρχιστράτηγου της ήττας στη Μικρά Ασία Χατζηανέστη και παρέµεινε στην Ελλάδα. Αλλωστε και ο ∆ιεθνής Οικονοµικός Ελεγχος κράτησε σχεδόν µισό αιώνα, ώς τον Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο … Η στάση πληρωµών
Η παγκόσµια οικονοµική κρίση του 1929 βρήκε την Ελλάδασε σχετικά καλή οικονοµική και δηµοσιονοµική κατάσταση. Τελούσε όµως υπό την «εποπτεία» της Κοινωνίας των Εθνών, η οποία είχε εγγυηθεί ταδάνεια του ∆ηµοσίου. Πρωθυπουργός ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος µετά τη βαριά ήττα του 1920, επανήλθε πανηγυρικά στην εξουσία µετά τις εκλογές του 1928. Επέπρωτο όµως να κλείσει η ιστορική πολιτική πορεία του µε στάσηπληρωµών. Το κράτος δεν είχε δυνατότητα να εξοφλεί τα τοκοχρεολύσια στους δανειστές του… Οπως και στην περίπτωση του Τρικούπη ο βα σιλιάς, ο Κωνσταντίνος τότε θα είναι ο υπαίτιος να χαθεί πίστωση από την Αµερική 33 εκατοµµυρίων δολαρίων, η οποία πιθανόν να απέτρεπε τη στάση πληρωµών. Είναι προφανές ότι ο Κωνσταντίνος ήθελε να πάρει «εκδίκηση» για την αποµάκρυνσή του από τον θρόνο από τον Βενιζέλο µετά το κίνηµα της Θεσσαλονίκης το 1917.

Η δραχµή τότε ήταν συνδεδεµένηµε τη λίρα Αγγλίας. Τον Σεπτέµβριο του 1931 η Αγγλία, λόγω συνεχών υποτιµήσεων και διαρροής µεγάλων ποσοτήτων χρυσού στις ΗΠΑ, αποφάσισε να αποδεσµεύσει τη λίρα από τον «κανόνα χρυσού». Ο Βενιζέλος δεν ακολούθησε την Αγγλία, επιβάλλοντας την αναγκαστική κυκλοφορία της δραχµής. Περιόρισε µόνο την αγορά και πώληση συναλλάγµατος και έκλεισε προσωρινά το Χρηµατιστήριο.

Το συνάλλαγµα
Παρά την «προσωπικήν διαβεβαίωσιν προς τον ελληνικόν λαόν» ότι θαδιατηρηθεί «η ακεραιότητα τουεθνικού νοµίσµατος»,σε οκτώ µήνες τοσυνάλλαγµα τηςΤραπέζης της Ελλάδος ύψους 85 εκατοµµυρίων δολαρίων εξανεµίστηκε. Μόνη λύση ο δανεισµός. Τον Ιανουάριο του 1932 ο Βενιζέλος µετέβη στη Ρώµη, το Παρίσι και το Λονδίνο σε αναζήτηση δανείου. Επέστρεψε µε άδεια χέρια. Οι κυβερνήσεις τηςΓαλλίας και της Αγγλίας συνέχιζαν τη «βεντέτα» µε τον Κωνσταντίνο. Είχαν δηλώσειότι εάν ο Κωνσταντίνος θα επέστρεφε στον θρόνο θα διέκοπταν την οικονοµική ενίσχυση… Μετά την επιστροφή του ο Βενιζέλος συνειδητοποίησε το αδιέξοδο. Ζήτησε σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών, προς τους οποίους πρότεινε τη συγκρότηση οικουµενικής κυβέρνησης. ∆ιαφώνησε ο αρχηγόςτου Λαϊκού Κόµµατος Π. Τσαλδάρης µε το επιχείρηµα ότι η οικουµενική «θα έφθειρεν όλον τον πολιτικόν κόσµον προς όφελος των πολεµίων του κοινωνικού καθεστώτος». Η αναφορά όµως στο παρελθόν και στην εκτέλεση των Εξι αποκάλυπτε την απόφαση του Τσαλδάρη να αποφύγει κάθε µορφής συνεργασίας µε τους Φιλελευθέρους.

Θα ακολουθήσει συζήτηση στη Βουλή, κατά την οποία Βενιζέλος και Τσαλδάρης θα «αναµοχλεύσουν» µε αλληλοκατηγορίες το παρελθόν. Ο Βενιζέλος θα αναφερθεί στο ιστορικό της απώλειας των αµερικανικών πιστώσεων µε ευθύνη του βασιλιά Κωνσταντίνου. Η αµερικανική κυβέρνηση διεµήνυσε στην ελληνική ότι η συµφωνία υπογράφηκε το1918 µε βασιλιά τον Αλέξανδρο. Για νααποδεσµευθούν οι πιστώσεις, πρέπει να σταλεί επίσηµη ανακοίνωση ότι ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επανήλθε στον θρόνο του. Ο Κωνσταντίνος αρνήθηκε µε το αιτιολογικό ότι και το 1918 αυτός ήταν βασιλιάς και ότι ο Αλέξανδρος ήταν εκπρόσωπός του! Οταν το 1922ανήλθε στον θρόνο ο Γεώργιος, δέχθηκε να σταλεί στην αµερικανική κυβέρνηση η σχετική ανακοίνωση. Ηταν πλέον αργά. Κατά τον Βενιζέλο «οι ατυχείς υπουργοίετοίµαζαν σακούλαν να βάλωµεν εξ και ήµισυ εκατοµµύρια χρυσάς λίρας ή33,5 εκατοµµύρια δολλάρια χρυσά». Η απάντηση όµως των Αµερικανών ήταν ότι ο σχετικός νόµος είχε λήξει! Η αντιπαράθεση µε «αναµόχλευση» του παρελθόντος συνεχιζότανµε συµµετοχή και του Τύπου. Αλλά και η οικονοµική κατάσταση έπαιρνε την κατηφόρα. Τον Απρίλιο 1932 ο Βενιζέλος παρέστη προσωπικά σε έκτακτη συνεδρίαση του Συµβουλίου της Κοινωνίας των Εθνών. Εξήγησε ότι έχουν εξαντληθεί όλα τα εθνικά περιθώρια γιααντιµετώπιση της κρίσης και ζήτησε δάνειο 50 εκατ. δολαρίων και τετραετή ή πενταετή αναστολή της εξυπηρέτησης των παλαιών δανείων. Το Συµβούλιο δέχθηκε µόνο την αναστολή πληρωµής των τοκοχρεολυσίων για έναν χρόνο µε τον όρο ότι το ισόποσο σε δραχµές θα παρέµενε δεσµευµένο στην Τράπεζα της Ελλάδος. Η κήρυξη προσωρινού χρεοστασίου ήταν αναπόφευκτη όπως και η αναγκαστική κυκλοφορία της δραχµής. ∆ιαφώνησε όµως ο υπουργός Οικονοµικών, προσωπικός φίλος του Βενιζέλου Γ. Μαρής. Οπως και άλλοι υπουργοί πίεζαν τον Βενιζέλο να προσφύγει σε εκλογές, ώστε το χρεοστάσιο και η άρση της σταθεροποίησης να µη βαρύνουν προεκλογικά το Κόµµα των Φιλελευθέρων (τακτική που ακολούθησε ο Κ. Καραµανλής το 2009). Ο Βενιζέλος επέµενε ότι οι εκλογές θα διεξαχθούν στο τέλος της τετραετίας, όπως διακηρύσσει σήµερα ο Γεώργιος Παπανδρέου.

20.000 σταυροί!
Αντικαταστάτης του Γ. Μαρή ορίστηκε ο καθηγητής του Πανεπιστηµίου Αθηνών και τότε σύµβουλος της Τραπέζης της Ελλάδος Κυριάκος Βαρβαρέσος, ο οποίος κατέθεσε νοµοσχέδιο για τη νοµισµατική πολιτική, η οποία εφαρµόστηκε µέχρι το1940 αλλά και µετά τον πόλεµο. Η αναστολή πληρωµής του τοκοχρεολυσίου, η αναγκαστική κυκλοφορία της δραχµής, οι µειώσειςµισθών και αµοιβών και η µείωσητων δαπανών του ∆ηµοσίου δεν απέτρεψαντην καθοδική πορεία της οικονοµίας.

Στις εκλογέςτης 25ης Σεπτεµβρίου 1932 η αντιβενιζελική παράταξη δεν εισέπραξε και πολλά απότην έντονη πολεµική κατά του Βενιζέλου για την οικονοµική κρίση. Το 33,03% του 1928 έγινε 35,39%. Ελαφράαυξηµένο το ποσοστό του Κόµµατος των Φιλελευθέρων από το 31,63% στο 33,42%. Ο Βενιζέλος ήταν στόχος και των οκτώ κοµµάτων που µετείχαν στις εκλογές, από το Λαϊκό µέχρι το ΚΚΕ. Στον Πειραιά ο Βενιζέλος εξελέγη µε 20.000 σταυρούς, ενώ οι 10 συνυποψήφιοί του συγκέντρωσαν µόλις 2.000 σταυρούς! Η δηµοκρατική παράταξη είχε διασπασθεί.

Το Κόµµα των Φιλελευθέρων είχε 99 βουλευτές και ο κύριος αντίπαλος, το Λαϊκό, 95. Ο Βενιζέλος επανέφερε την πρόταση για οικουµενική κυβέρνηση «για να καταπαύση ο πολιτικός ανταγωνισµός και να δηµιουργηθή η ατµόσφαιρα εκείνη εντός της οποίας δύναται να ληφθή κάθε ριζικόν µέτρον, οιονδήποτε αντιδηµοτικόν, το οποίον επιβάλλουν οι περιστάσεις, χωρίς να διαβληθή εκ κοµµατικού ανταγωνισµού».

Ο Τσαλδάρης απέρριψε την πρόταση χαρακτηρίζοντας την οικουµενική «εντελώς ανώµαλον διά το κοινοβουλευτικόν ηµών πολίτευµα». Επειτα από διαβουλεύσεις 15 ηµερών και δύο συναντήσεις των πολιτικών αρχηγών µε τον πρόεδρο Ζαΐµη συµφώνησαν όλοι να στηρίξουν κυβέρνηση υπό τον Π. Τσαλδάρη. Ο Βενιζέλος είχε και ιδιαίτερη συνάντηση µε τον Τσαλδάρη, προς τον οποίο δήλωσε ότι οι Φιλελεύθεροι θα έδιναν ψήφο εµπιστοσύνης και θα ψήφιζαν την επιβολή νέων φόρων και περικοπή δαπανών!

Το συµφέρον της χώρας πάνωαπό το κοµµατικό. Και µάλιστα σε µια χρονική περίοδο που δεν είχε κλείσει τοχάσµα του εθνικού διχασµού και το πολιτειακό.

Οι προτάσεις
Οπως και σήµερα και στην περίοδο Τρικούπη ακούγονταν προτάσεις για στάση πληρωµών, έχει, νοµίζω, ενδιαφέρον ένα µικρό απόσπασµα από τη σχετική συζήτηση στη Βουλή τον Ιανουάριο 1893. Ο βουλευτής της αντιπολίτευσης στον Τρικούπη Αθανάσιος Ευταξίας αντιδρά έντονα όταν κάποιος βουλευτής προτείνει στάση πληρωµών: «Εις την χρεοκοπίαν περιέπεσαν µέχρι τούδε έθνη, άνευ εθνικών παραδόσεων, άνευ εθνικής αποστολής, άνευ µέλλοντος… Θέλετε να εξοµοιωθή προς αυτάς η Ελλάς, η έχουσα τόσον ευκλεείς εθνικάς παραδόσεις; Ελπίζω, κύριοι, ότι αν τολµήση τις πάλι να προβάλη ενταύθα µε το απαίσιον τούτο πρόγραµµα, η Βουλή σύσσωµος θα εξεγερθή και θ’αποστοµώση τον ασεβή, τον βέβηλον εκείνον, όστις θα εξέφραζε εκ νέου την τοιαύτην κατά της Πατρίδος ύβριν».

Κάποιος βουλευτής τον διακόπτει και τον κατηγορεί για «ελληνοκοπία». Ο Ευταξίας απαντά: «Ελληνοκοπία του χειρίστου είδους είναι όταν έρχεται τις και θέλη να εξεγείρη και υποθάλψη τα ταπεινότατα και αγενέστατα των ενστίκτων του λαού, όταν λέγη προς αυτόν: Εδανείσθης τα χρήµατα των άλλων, καταχράσθητι αυτά, γενού επιλήσµων των υποχρεώσεών σου προς τους δανειστάς, γενού επιλήσµων του καθήκοντός σου».

Και αντίλογος από την εφηµερίδα «Παλιγγενεσία». Γράφει: «Σεις οι µονοπωλιακοί πατριώται φωνάζετε κατά της χρεοκοπίας… Ουδέν ευκολότερον του να κάµνει κανείς τον µεγαλοπρεπή και τον υπερήφανον και να κραυγάζη άνευ δανείου και χρεοκοπίας… Αφήστε τας πατριωτικάς εξάρσεις και την ατίµωσιν της πατρίδος και την άτιµον χρεοκοπία και τους προδότας χρεοκόπους και άλλα κενολογήµατα… Τοιούτοι προδόται ωφελούν την πατρίδα παρά η αερώδης φιλοπατρία».

www.tanea.gr