Με τον όρο Εσωτερικός Έλεγχος (Internal Audit), εννοούμε μια ανεξάρτητη, αντικειμενική, διαβεβαιωτική και συμβουλευτική δραστηριότητα, ορθολογικά σχεδιασμένη και οργανωμένη που μέσω των ποικίλων γνώσεων και τη χρήση τεχνικών και επιστημονικών προσεγγίσεων, αξιολογεί την επάρκεια λειτουργίας του Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου (Λειτουργίες – εφαρμογή διαδικασιών και αποφάσεων). Επιπλέον, μέσω της επισκόπησης και αξιολόγησης του συστήματος λειτουργίας προσθέτει αξία, συμβάλλοντας κατά αυτό τον τρόπο στη διασφάλιση των συμφερόντων της επιχείρησης και στην αποτελεσματική διαχείριση του επιχειρηματικού κινδύνου (Risk management), που αναλαμβάνει η Διοίκηση να διαχειριστεί, προκειμένου να επιτευχθούν οι επιχειρηματικοί και επιχειρηματικοί στόχοι , σύμφωνα με την Εταιρική Διακυβέρνηση.

Η παγκοσμιοποίηση της παραγωγής, του εμπορίου και των υπηρεσιών, η διασπορά των επιχειρήσεων σε παγκόσμιο επίπεδο , οι νέες τεχνολογίες και η πολυπλοκότητα των συναλλαγών , καθώς και οι ραγδαίες ανακατατάξεις σε όλα τα επιχειρηματικά επίπεδα, δυσκολεύουν όλο και περισσότερο τους επιχειρηματίες και τις Διοικήσεις των επιχειρήσεων στην άσκηση αποτελεσματικής διοίκησης, βρισκόμενοι συνεχώς εκτεθειμένοι σε επιχειρηματικούς κινδύνους και καλούνται να τους διαχειριστούν, όσο γίνεται αποτελεσματικά.

Κάτω από την πίεση αυτή, οι Διοικήσεις, και προκειμένου να έχουν τον έλεγχο και την κατάλληλη πληροφόρηση εκείνη που να τους διασφαλίζουν τα νότα τους, έναντι των ευθυνών τους, αναγκάζονται από τις συνθήκες, για περισσότερη πληροφόρηση στην εκχώρηση αρμοδιοτήτων σε διάφορα ιεραρχικά επίπεδα. Στην πράξη η διεθνής εμπειρία έχει δείξει , πως ένα σύστημα πληροφόρησης που να λειτουργεί με μεγάλη αξιοπιστία και αποτελεσματικότητα στην ενημέρωση μπορεί να προκύψει μόνο μέσα από μια ανεξάρτητη υπηρεσία που να ανήκει απευθείας στη Διοίκηση. Την πρωτοβουλία για την οργάνωση αυτής της λειτουργίας αναθέτει η Διοίκηση στον Εσωτερικό Έλεγχο (Internal Audit), που με τις σύγχρονες μεθόδους και τεχνικές που οι εσωτερικοί ελεγκτές χρησιμοποιούν, μέσω της διερεύνησης και αξιολόγησης των λειτουργιών, συμβάλλουν σημαντικά στη σωστή ενημέρωση της Διοίκησης και στην επίλυση πολυσύνθετων προβλημάτων που καθημερινώς αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις.

Ο εσωτερικός ελεγκτής, με τις υψηλού επιπέδου γνώσεις και υπηρεσίες που προσφέρει, είναι ο Σύμβουλος της Διοίκησης, είναι το στέλεχος που το εμπιστεύεται και ενεργεί συμπληρωματικά στο έργο της. Είναι το στέλεχος που παρέχει αναλύσεις, εκτιμήσεις και συμβουλές στο ανώτατο management για τις δραστηριότητες που ελέγχει. Θα πρέπει να επισημανθεί πως υπάρχουν αναρίθμητες περιπτώσεις που έχουν καταγραφεί, που με τις επισημάνσεις των εσωτερικών ελεγκτών αποφεύχθηκαν σκάνδαλα και εσωτερικές κρίσεις, σε μεγάλες επιχειρήσεις.

Η χρησιμότητα του Εσωτερικού Ελέγχου όλο και περισσότερο βρίσει εφαρμογή στις επιχειρήσεις. Πλέον της εφαρμογής σε εταιρείες που είναι εισηγμένες ή πρόκειται να εισαχθούν στο Χρηματιστήριο Αξιών (Χ.Α), νόμος 3016, εφαρμογή βρίσκει ακόμη και στον ευρύτερο Δημόσιο Τομέα. Η θεσμοθέτηση Υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου μέσα από το νόμο 3429, άρθρο 4, στις ΔΕΚΟ, και της ερμηνευτικής εγκυκλίου 6954 του Υπουργείου Οικονομίας και οικονομικών αναδεικνύεται η σημασία και η αναγκαιότητα του Εσωτερικού Ελέγχου, ως ένα εργαλείο του σύγχρονου management και σε μη εισηγμένες εταιρείες του Δημοσίου. Παράλληλα με την υποχρεωτική καθιέρωση του Εσωτερικού Ελέγχου στις εταιρείες αυτές αναγνωρίζεται και το επάγγελμα του εσωτερικού ελεγκτή, ιδιαίτερα με την δημιουργία του Μητρώο Εσωτερικών Ελεγκτών που καταρτίστηκε στο Υπουργείο Οικονομίας και οικονομικών, για τη στελέχωση των τμημάτων Εσωτερικού Ελέγχου των ΔΕΚΟ.

Η Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου, για να προσθέτει αξία στην επιχείρηση και να αποτελεί το σύγχρονο εργαλείο του management θα πρέπει να λειτουργεί σ’ ένα πλαίσιο αρχών και κανόνων. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί κατά κύριο λόγο, μέσα από ένα σύγχρονο Κανονισμό Λειτουργίας της Υπηρεσίας, σύμφωνα με τα πρότυπα για την επαγγελματική εφαρμογή του Εσωτερικού Ελέγχου (Standards for the professional Practice of Internal Auditing) του Διεθνούς Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών (The Institute of Internal Auditors –I.I.A). Για την παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσίες της Υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου και τη συμβολή της στο έργο των Διοικούντων απαιτείται η ανάλογη στήριξη από την ίδια τη Διοίκηση, καθώς και η απρόσκοπτη πρόσβαση των εσωτερικών ελεγκτών σε στοιχεία και αρχεία της επιχείρησης, που κρίνονται απαραίτητα για τη διενέργεια ουσιαστικού ελεγκτικού έργου, κάτι το οποίο και θα πρέπει να περιγράφεται και στην πολιτική του Κανονισμού Λειτουργίας την Υπηρεσίας, ως προς τη διαδικασία πρόσβασης στη λήψη στοιχείων.

Συνοψίζοντας, η αξιοποίηση του Εσωτερικού Ελέγχου, αποτελεί πλέον το εργαλείο του σύγχρονου management, που συμβάλλει στο έργο της Διοίκησης, στη διασφάλιση των περιουσιακών στοιχείων της επιχείρησης και στην αναπτυξιακή της πορεία, και παράλληλα προσθέτει αξία μέσω των υπηρεσιών του, ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, έναντι άλλων επιχειρήσεων που στερούνται των υπηρεσιών αυτών. Από τη σωστή αξιοποίηση του προϊόντος του εσωτερικού ελέγχου εξαρτάται η επίτευξη των στρατηγικών και επιχειρησιακών στόχων της επιχείρησης και η επαγγελματική καριέρα των διοικούντων.

* Ο κ. Παντελής Παπαστάθης είναι στέλεχος μεγάλης εταιρείας ενέργειας, εισηγητής σε θέματα Εσωτερικού Ελέγχου, σύμβουλος επιχειρήσεων, συγγραφέας βιβλίου Εσωτερικού Ελέγχου, μέλος του Ελληνικού και Διεθνούς Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών (Ι.Ι.Α).