Η Διεθνής του οργανωμένου χρήματος

Ο νέος μύθος -ο νέος λαϊκισμός- που κυριαρχεί στον πλανήτη τις τελευταίες δεκαετίες ακούει στο όνομα «απελευθέρωση των αγορών». Προσφέρεται δε ως φάρμακο δια πάσαν νόσο, ιδίως αναπτυξιακή. Υποτίθεται ότι απελευθερώνει τις δημιουργικές δυνάμεις της κοινωνίας και του ανταγωνισμού, αυξάνοντας θεαματικά τον παραγόμενο κοινωνικό πλούτο προς όφελος όλων. Αυτά λέει ο μύθος. Στην πραγματικότητα όμως αυτό που βιώσαμε όλα αυτά τα χρόνια ήταν η απελευθέρωση της απληστίας και της βουλιμίας των τραπεζών – το περίφημο «Greedisgood»! Με την τεράστια οικονομική και πολιτική επιρροή που διαθέτουν οι τραπεζίτες επέβαλαν την «απελευθέρωση» του χρηματοπιστωτικού τομέα με μια σειρά χρηματοοικονομικών μεταρρυθμίσεων κομμένων και ραμμένων στα μέτρα τους.

Δεν είναι τυχαίο ότι η «απελευθέρωση» αυτή συμπίπτει με τη θεαματική εκτόξευση της κερδοφορίας τους, που δεν οφείλεται τόσο στην όποια συμβολή τους στην αύξηση του κοινωνικού προϊόντος, αλλά στη σκανδαλώδη αφαίμαξη του υφιστάμενου κοινωνικού πλούτου, κυρίως με τη μορφή προσόδων. Οι πρωτοφανείς στα ιστορικά χρονικά εισοδηματικές ανισότητες και το τεράστιο άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ πλούτου και φτώχειας, που τεκμηριώνονται πια και από μελέτες των διεθνών οικονομικών οργανισμών, είναι φυσικό επακόλουθο της αθέμιτης και παρασιτικής αυτής μορφής πλουτισμού. Πρόκειται για καθολικό φαινόμενο που αφορά όλες ανεξαιρέτως τις χώρες. Η άποψη μάλιστα ότι η σημερινή κρίση του καπιταλισμού οφείλεται στους δύο αυτούς παράγοντες τείνει να καταστεί κυρίαρχη. Δεν την υιοθετούν πια μόνο κεϊνσιανοί και αριστεροί οικονομολόγοι, αλλά και κορυφαίοι νεοφιλελεύθεροι (Ράτζαν, Ρογκόφ, Τζόνσον και αρκετοί οικονομολόγοι του ΔΝΤ).

Στους ακαδημαϊκούς κύκλους του αγοραίου εκσυγχρονισμού είναι ιδιαιτέρως δημοφιλής η θεωρία της αναπτυξιακής εμπλοκής που προκαλούν στην οικονομία οργανωμένες κοινωνικές ομάδες, αξιοποιώντας με εκβιαστικό τρόπο την ισχύ που τους δίνει η προνομιακή θέση τους στον καταμερισμό εργασίας, για να μεγιστοποιήσουν τα εισοδήματά τους εις βάρος της υπόλοιπης κοινωνίας. Θα περίμενε κανείς οι αναλυτές που μελετούν επισταμένως φαινόμενα προσοδοθηρίας να έχουν βάλει από καιρό στο στόχαστρο τη μέγιστη συντεχνία της Χρηματοοικονομικής Διεθνούς, που κρατά σε ομηρία κοινωνίες ολόκληρες εκβιάζοντας κεντρικές τράπεζες και εκλεγμένες κυβερνήσεις. Δυστυχώς δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Οι «συντεχνίες» που συστηματικά συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον και τα επικριτικά πυρά των ερευνητών του αγοραίου εκσυγχρονισμού και των μέσων μαζικής ενημέρωσης είναι ήσσονος σημασίας και μικρότερης εμβέλειας (συνδικαλιστές, εφοριακοί, δικαστικοί, συμβολαιογράφοι, εκπαιδευτικοί, ελεύθεροι επαγγελματίες, φορτηγατζήδες, ταξιτζήδες, λιμενεργάτες κτλ.). Αναμφίβολα υπάρχουν στρεβλώσεις σ’ όλες αυτές τις δραστηριότητες και απαιτούνται παρεμβάσεις για να διευθετηθούν. Σε καμία όμως περίπτωση δεν ευθύνονται για τη σημερινή οικονομική κρίση και κακώς μονοπωλούν την πολιτική ατζέντα.

Το γεγονός ότι η κυρίαρχη οικονομική επιστήμη διατηρεί στο απυρόβλητο τα συμφέροντα του οργανωμένου χρήματος και ασχολείται με «συντεχνίες» δεύτερης διαλογής δεν είναι μόνο θέμα ουσίας, αλλά και ηθικής τάξεως. Δεν μπορεί να διυλίζει τον κώνωπα και να καταπίνει την κάμηλο. Ο λόγος αυτής της δυστοκίας είναι απλός. Η χρηματοοικονομική έρευνα δεν είναι ανεξάρτητη. Χρηματοδοτείται, κατευθύνεται και ελέγχεται στενά από μεγάλους τραπεζικούς ομίλους (βλέπε περίπτωση Ντόιτσεμπανκ και Χούμπολτ). Στα ηλεκτρονικά εργαστήρια χρηματοπιστωτικής μηχανικής της Γουόλ Στριτ εργάζεται η αφρόκρεμα της φαιάς ουσίας των πανεπιστημίων με στόχο την τελειοποίηση της τεχνογνωσίας του χρηματοοικονομικού τζόγου. Τα νέα χρηματοοικονομικά προϊόντα που δημιουργεί έναντι αδράς αμοιβής (μεταξύ αυτών και τα πιστωτικά παράγωγα, «χρηματοοικονομικά όπλα μαζικής καταστροφής») είναι αυτά που έφεραν την ανθρωπότητα στο χείλος της αβύσσου. Για να αποδειχθεί για μια ακόμη φορά αυτό που μας διδάσκει επίμονα η ιστορία. Ότι γνώση και αριστεία χωρίς ηθικό έρεισμα, επιστήμη που δεν υπηρετεί την κοινωνία, αλλά δόλια οργανωμένα συμφέροντα, μπορεί να καταστεί ολέθρια. Και ως προς το οργανωμένο χρήμα, δεν πρέπει να τρέφουμε αυταπάτες. Όπως έλεγε ο αείμνηστος Γκάλμπρεϊθ, φοβού τους καινοτόμους τραπεζίτες, γιατί οι χρηματοοικονομικές καινοτομίες του σήμερα είναι κατά κανόνα οι χρηματοοικονομικές απάτες του αύριο. Γι’ αυτό, απείρως προτιμότερη η παραδοσιακή τραπεζική (π.χ. της Κίνας).

Σήμερα η μάχη για την απασχόληση και την οικονομική ανάπτυξη είναι πρωτίστως μάχη για τη δημοκρατία και τον έλεγχο των χρηματοοικονομικών αγορών. Το ερώτημα του πρώην προέδρου της Γερμανίας Χόρστ Κέλερ «ποιος δημιούργησε αυτό το τέρας και ποιος θα το ξαναβάλει στη θέση του» είναι επίκαιρο όσο ποτέ. Μια χώρα μπορεί να έχει δημοκρατία ή μπορεί να έχει χρηματοοικονομική ολιγαρχία που νέμεται τον κοινωνικό πλούτο. Δεν μπορεί όμως να έχει ταυτόχρονα και τα δύο. Πολύ σύντομα η Ευρώπη θα κληθεί εκ των πραγμάτων να δώσει τη «μητέρα όλων των μαχών», να απαντήσει στην ύβρη και την αλαζονεία του οργανωμένου χρήματος. Αν δεν το κάνει, θα αυτοδιαλυθεί.

Γιώργος Δουράκης  - Το Βήμα της Κυριακής 7/8/2011