Ένα άλλο «Σχέδιο Β» για Ευρώπη και Ελλάδα

Το δεινό αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει η χώρα αποδεικνύει σαφέστατα αυτό που μας διδάσκει επίμονα η ιστορική εμπειρία: η αντιμετώπιση της οικονομικής ύφεσης με περιοριστική δημοσιονομική πολιτική αποτελεί ανεπίτρεπτο λάθος. Η βίαιη δημοσιονομική προσαρμογή σε μια χώρα που εισέρχεται στην κρίση με υψηλό δημόσιο χρέος την οδηγεί αναπόφευκτα σ’ έναν φαύλο κύκλο ύφεσης, ανεργίας και χρέους. Είναι χαρακτηριστικό ότι παρά τις αιματηρές θυσίες το ΑΕΠ μειώθηκε συνολικά κατά 10%, η ανεργία εκτοξεύτηκε στο 16% και το δημόσιο χρέος στο 150% του ΑΕΠ. Αλλά οι εμπνευστές της τραγικής αυτής πολιτικής δεν φαίνεται να πτοούνται. Αντί να αλλάξουν ρότα, εμμένουν στην ίδια αδιέξοδη πολιτική. Ακόμη μεγαλύτερη μείωση δαπανών, ακόμη μεγαλύτερη αύξηση φόρων. Και όποιος αντέξει.

Οι φωστήρες της Τρόικας διατείνονται ότι μόνον έτσι μπορεί να μειωθεί το έλλειμμα και παράλληλα να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα των Ελληνικών εξαγωγών, από τις οποίες αναμένεται να ξεκινήσει η πολυπόθητη ανάκαμψη. Πρόκειται για την επισήμως διακηρυγμένη στρατηγική της «εσωτερικής υποτίμησης», που επιχειρεί να ανακτήσει τη χαμένη ανταγωνιστικότητα με μείωση μισθών και τιμών (δηλαδή μέσω ύφεσης), μια και η χώρα δεν διαθέτει εθνικό νόμισμα για να το υποτιμήσει. Υπάρχει όμως μια ανυπέρβλητη αντίφαση. Ακόμη και αν «πετύχει» η εν λόγω στρατηγική, αντιβαίνει ευθέως στη στρατηγική μείωσης του χρέους. Έχοντας συνάψει ένα δεδομένο ονομαστικό χρέος στο παρελθόν, το κράτος διαπιστώνει ότι οι προκαθορισμένες δόσεις αποπληρωμής του γίνονται ολοένα και πιο δυσβάστακτες, επειδή μειώνονται τα φορολογικά έσοδα. Είναι ο ίδιος Γολγοθάς που βιώνει ο κάτοχος ενός στεγαστικού δανείου που μειώνεται το εισόδημά του. Σε συνθήκες ύφεσης, το πραγματικό κόστος εξυπηρέτησης του χρέους διογκώνεται.

Στο ζοφερό αυτό δημοσιονομικό τοπίο ήρθε να προστεθεί η πρόσφατη αύξηση επιτοκίου της ΕΚΤ και η απειλή ότι θα πάψει να αγοράζει ή να δέχεται ως εγγύηση Ελληνικά κρατικά ομόλογα. Το ενδεχόμενο αυτό ισοδυναμεί με καταδίκη της χώρας σε ισόβια ύφεση και αργό θάνατο. Αυξάνει κατακόρυφα το κόστος παραμονής μας στην Ευρωζώνη και το καθιστά άμεσα συγκρίσιμο με το κόστος αποχώρησης. Τις τρομακτικές επιπτώσεις που φοβόμασταν ότι θα υποστούμε αν εγκαταλείψουμε το Ευρώ, πιθανόν να τις υποστούμε και παραμένοντας στο Ευρώ. Πράγματι, η πολιτική της ατέρμονης λιτότητας, κατά τα πρότυπα των χωρών της Βαλτικής, διαμορφώνει ήδη και στην Ελλάδα συνθήκες Μεγάλης Ύφεσης. Διότι τί άλλο μπορεί να σημαίνει η δραστική μείωση των εισοδημάτων τη στιγμή που το ΑΕΠ βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση ή η έναρξη απολύσεων και στον δημόσιο τομέα όταν η ανεργία είναι ήδη στο 16%; Πέραν τούτου, τυχόν εφαρμογή ακόμη πιο σφικτής νομισματικής πολιτικής χωρίς γενναία δημοσιονομικά ανταλλάγματα (ευρωομόλογο, διαγραφή μέρους του χρέους, κατάργηση εθνικής συμμετοχής στην απορρόφηση Ευρωπαϊκών κονδυλίων, επεκτατική δημοσιονομική πολιτική στις πλεονασματικές χώρες, επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και άλλα έργα υποδομής με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων) θα σημαίνει ότι το Βερολίνο –εμμέσως, πλην σαφώς- μας δείχνει την έξοδο. Επειδή η συμμετοχή μας στο κλαμπ του ευρώ δεν εξαρτάται μόνο από μας, πρέπει να είμαστε έτοιμοι για κάθε ενδεχόμενο.

Ούτως ή άλλως, η Ευρώπη εμφανίζεται πιο διαιρεμένη από ποτέ και το μέλλον της διαγράφεται δυσοίωνο. Η δε Ευρωζώνη μοιάζει με θεσμική Βαβέλ. Η ΕΚΤ αντί να συνεργάζεται με τις κυβερνήσεις συγκρούεται μαζί τους και τις απειλεί, λειτουργώντας ως αιχμή του δόρατος των αγορών και πληρεξούσιος της χρηματοοικονομικής ολιγαρχίας. Αλλά το χειρότερο απ’ όλα είναι το υφιστάμενο μείγμα μακροοικονομικής πολιτικής. Μοιάζει με την αλήστου μνήμης πολιτική που προκάλεσε τη Μεγάλη Ύφεση της Αμερικανικής οικονομίας, την περίοδο 1929-1933. Κακώς χαρακτηρίζεται νεοφιλελεύθερη. Είναι κάτι πολύ χειρότερο: ένα εκρηκτικό μείγμα οικονομικής άγνοιας και ηθικών προκαταλήψεων, που παραπέμπει στην προ διαφωτισμού εποχή και που πολύ εύστοχα ο Κρούγκμαν αποκάλεσε «μακροοικονομικό Μεσαίωνα». Πνευματικός πατέρας της, ο ανεκδιήγητος Αμερικανός τραπεζίτης Άντριου Μέλον, υπουργός οικονομικών της κυβέρνησης Χούβερ. Από επίδοξος εξολοθρευτής των ελλειμμάτων και των χρεών για την ανάκτηση της εμπιστοσύνης των αγορών μετατράπηκε σε εξολοθρευτή της Αμερικανικής κοινωνίας, αφήνοντας την αγορά ελεύθερη να ρευστοποιήσει τα πάντα (ανθρώπους, γη, πάγιες εγκαταστάσεις, κεφαλαιουχικό εξοπλισμό).

Οι παρωχημένες ηθικολογικές αντιλήψεις του Μέλον και η πολιτική του πόνου και της καμένης γης δεν ταιριάζουν στην Ευρώπη. Οι πόλεμοι της αέναης λιτότητας είναι εντελώς περιττοί. Δεν δικαιολογούνται με βάση την οικονομική λογική, αφού αυξάνουν την ύφεση, την ανεργία και το χρέος. Αυτό που χρειάζεται επειγόντως η Ευρωζώνη είναι μια επεκτατική νομισματική και δημοσιονομική πολιτική. Ένα μακρόπνοο «Σχέδιο Β», ένα Σύμφωνο Πλήρους Απασχόλησης και Ανάπτυξης που θα δίνει ελπίδα και προοπτική. Σ’ ένα μακροοικονομικό περιβάλλον όπου απόλυτη και δεδηλωμένη προτεραιότητα θα είναι η πλήρης απασχόληση, τα χρέη ευκόλως καθίστανται βιώσιμα, με ή χωρίς αναδιάρθρωση. Αυτό τουλάχιστον δείχνει η ιστορική εμπειρία. Το τεράστιο χρέος δεν εμπόδισε καθόλου τη Γερμανία, τον μεγαλύτερο μπαταχτσή του 20^ου αιώνα, να μεταβληθεί στο γνωστό αναπτυξιακό θαύμα της μεταπολεμικής Ευρώπης. Με την κοινωνία σε απόγνωση και τους πολίτες στις πλατείες, η «Νέα Συμφωνία» είναι θέμα χρόνου. Δεν είναι απλώς εφικτή, αλλά αναπόφευκτη. Ας ελπίσουμε ότι θα είναι και δημοκρατική…

Γιώργος Δουράκης – Το Βήμα της Κυριακής 2/7/2011