Τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούνται ευρέως κάποιες έννοιες, όπως: «νέες τεχνολογίες», «καινοτομία», «ανταγωνιστικότητα»,«κοινωνία της πληροφόρησης» ή «κοινωνία της γνώσης». Αφού καταδειχθεί ο ρόλος της καινοτομίας στην προσπάθεια για δημιουργία δυναμικού ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, παρατίθενται κάποια στατιστικά δεδομένα για την καινοτομία στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Η επιτυχία πολλών εταιρειών οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην καινοτομικότητά τους. Η σύγχρονη εποχή ευνοεί ολοένα και περισσότερο εκείνες τις εταιρείες που κατορθώνουν να αξιοποιήσουν γνώση και τεχνολογικές ικανότητες και εμπειρία, προκειμένου να δημιουργήσουν νέα προϊόντα, διαδικασίες ή υπηρεσίες.

Χρήσιμο είναι να οριστούν μερικές έννοιες όπως τι εννοούμε με τον όρο καινοτομία; Ο Freeman, που είναι από τους πατριάρχες της οικονομικής της τεχνολογίας ορίζει ότι η τεχνολογική καινοτομία είναι μια διαδικασία που περιλαμβάνει τεχνικές, σχεδιαστικές, κατασκευαστικές, διαχειριστικές και εμπορικές δραστηριότητες που χρησιμοποιούνται για την προώθηση ενός νέου ή βελτιωμένου προϊόντος ή για την πρώτη χρήση μιας νέας ή βελτιωμένης διαδικασίας παραγωγής ή εξοπλισμού παραγωγής. Ουσιαστικά, αναφερόμαστε σε αλλαγή, ενώ, όταν αναφερόμαστε στην τεχνολογική καινοτομία, εννοούμε την τεχνολογική αλλαγή. Η αλλαγή αυτού του είδους μπορεί να λάβει δύο μορφές: (α) στα προσφερόμενα (προϊόντα ή υπηρεσίες) που πουλά μια εταιρεία (καινοτομία προϊόντος) ή (β) στον τρόπο με τον οποίο αυτά δημιουργούνται και παραδίδονται στον πελάτη (καινοτομία διαδικασίας παραγωγής και οργανωσιακή καινοτομία αντίστοιχα).

Ο Roberts τόνισε ότι η καινοτομία συνίσταται από δύο μέρη: (α) τη δημιουργία μιας ιδέας ή μιας εφεύρεσης και (β) τη μετατροπή αυτής της εφεύρεσης σε επιχειρηματική δραστηριότητα ή άλλη χρήσιμη εφαρμογή. Με άλλα λόγια, η καινοτομία είναι εφεύρεση και εκμετάλλευση.

Η καινοτομία αφορά προϊόντα, υπηρεσίες και διαδικασίες παραγωγής ή οργάνωσης. Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ των δύο ειδών καινοτομίας προϊόντος ή διαδικασίας παραγωγής είναι θολή.

Μια καινοτομία μπορεί να είναι καινοτομία προϊόντος για μια εταιρεία και διαδικασίας παραγωγής για μια άλλη. Ο τρίτος τρόπος καινοτομίας εστιάζεται στον τρόπο οργάνωσης της επιχείρησης.

Η καινοτομία ωθείται: (α) από τις ευκαιρίες που δημιουργούνται ενδοεταιρικά μέσα από την τεχνολογική συσσώρευση και την βελτίωση των τεχνολογικών ικανοτήτων, (β) από εξωγενείς παράγοντες π.χ. πανεπιστήμια και (γ) από ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες ταυτόχρονα.

Η καινοτομική δραστηριότητα απαιτεί μια κρίσιμη μάζα υλικών και άυλων πόρων, που λείπει σήμερα στη μέση ελληνική επιχείρηση του δευτερογενούς τομέα.

Στη χώρα μας υπάρχει έλλειψη συστηματικών ερευνητικών και τεχνολογικών προσπαθειών με αποτέλεσμα το μικρό αριθμό ένταξης επιχειρήσεων σε δίκτυα και συνεργασίες για την καινοτομία γεγονός που εκτιμάται ότι θα πρέπει να αποτελέσει σημαντικό μέλημα της εθνικής πολιτικής.

Το μικρό μέγεθος μιας χώρας δεν αποτελεί απαραίτητα τροχοπέδη στην καινοτομική δραστηριότητα και την τεχνολογική και οικονομική ανάπτυξη, εφόσον υπάρχουν οι άυλοι πόροι (π.χ. υψηλής ποιότητας ανθρώπινο κεφάλαιο) και το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο που ενθαρρύνει τις επενδύσεις σε Έρευνα και Ανάπτυξη και η κατάλληλη στρατηγική.

Μια κρίσιμη προϋπόθεση για την ανάπτυξη της οικονομίας της γνώσης είναι οι δαπάνες μιας χώρας για έρευνα και ανάπτυξη. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, οι παραγωγικοί κλάδοι που δαπανούν πιο πολύ από 4,5% επί των πωλήσεών τους σε Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε+Α) χαρακτηρίζονται ως υψηλής τεχνολογίας και αυτοί που δαπανούν λιγότερο από 1% είναι χαμηλής τεχνολογίας. Η Ελλάδα είναι σήμερα στην τελευταία θέση της Ε.Ε. σε δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη ως ποσοστό του ΑΕΠ Ενδεικτικός είναι ο αριθμός των ερευνητών ανά 1.000 εργαζόμενους, 2,6 στην Ελλάδα, έναντι 5,3 του κοινοτικού μέσου όρου.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της τεχνολογικής υστέρησης της χώρας είναι ότι οι εξαγωγές προϊόντων νέων τεχνολογιών το 2003 ήταν ίσες με το 8% του ΑΕΠ, όταν κατά μέσο όρο τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξάγουν προϊόντα ίσα με το 20% του ΑΕΠ τους. Η εξαγωγή λίγων καινοτόμων και ποιοτικών προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας εξηγεί σε ένα βαθμό και τη χαμηλή ανταγωνιστικότητά τους στις διεθνείς αγορές.

Η τεχνολογική υστέρηση της χώρας θα μπορούσε επίσης να αποτυπωθεί με τη μέτρηση των παρακάτω μεταβλητών: Επιχειρηματικές δαπάνες για έρευνα και τεχνολογία (% επί του ΑΕΠ), αριθμός αιτήσεων χορήγησης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (ανά εκατομμύριο κατοίκους), συμμετοχή στην δια βίου μάθηση (% επί του πληθυσμού), έσοδα από πωλήσεις καινοτόμων προϊόντων (% επί των συνολικών εσόδων στο δευτερογενή και τριτογενή τομέα), αριθμός εργαζομένων σε μεταποιητικές μονάδες και υπηρεσίες εντάσεως τεχνολογίας (% του συνολικού εργατικού δυναμικού).

Σημειωτέον ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση υστερεί τεχνολογικά έναντι των ΗΠΑ, τουλάχιστον μια δεκαετία, όσον αφορά το ποσοστό του ΑΕΠ στην παραγωγή κλάδων όπου εμπλέκονται οι νέες τεχνολογίες των πληροφοριών και της επικοινωνίας. Οι κατά κεφαλήν δαπάνες στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την παραγωγή νέων τεχνολογιών είναι κατά 60% κατώτερες εκείνων των ΗΠΑ.


Η ελληνική οικονομία τελικά, παρ’ όλα τα θετικά βήματα που έχουν γίνει για τη βελτίωση των τεχνολογικών της υποδομών, από τότε κυρίως που εντάχθηκε στην Ε.Ε, συνεχίζει να στηρίζει το ανταγωνιστικό της πλεονέκτημα στο χαμηλό κόστος εργασίας και λιγότερο στην επένδυση σε τεχνολογικές καινοτομίες στην παραγωγή ποιοτικού προϊόντος.
Σήμερα πάνω από 1.200 ελληνικές εταιρείες μετέφεραν την παραγωγή τους σε χώρες φτηνού εργατικού κόστους κυρίως στα Βαλκάνια, αντί στο παρελθόν να επιδιώξουν να εκσυγχρονίσουν τεχνολογικά την παραγωγή τους και να παράγουν προϊόντα ποιότητας και υψηλότερης προστιθέμενης αξίας.
Οι κυριότερες αιτίες της συγκεκριμένης υστέρησης της χώρας είναι η έλλειψη εγχώριων παραγόμενων τεχνολογιών, η εξάρτηση από τεχνολογικές εισροές η απουσία εργατικού δυναμικού υψηλών δεξιοτήτων, η έλλειψη γνωστικών και τεχνολογικών συνεργασιών μεταξύ επιχειρήσεων, ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και ερευνητικών κέντρων, η περιορισμένη ενίσχυση της έρευνας από το κράτος κτλ.
Το μικρό μέγεθος της χώρας και της εσωτερικής αγοράς θα μπορούσε σε ένα βαθμό να αντιμετωπιστεί από μια στρατηγική παραγωγής σε μικρές παρτίδες διαφοροποιημένων και ποιοτικών προϊόντων από μικρομεσαίες παραγωγικές μονάδες, που χρησιμοποιούν ευέλικτα τεχνολογικά συστήματα Η/Υ.
Πρόκειται για ένα μοντέλο ευέλικτης παραγωγικής δομής, που: είναι σε θέση να ανταποκριθεί γρήγορα στις μεταβολές της ζήτησης, παράγει προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας για συγκεκριμένα τμήματα της εσωτερικής και της εξωτερικής αγοράς και απαιτεί εργαζόμενους με υψηλό μορφωτικό κεφάλαιο και διευρυμένες δεξιότητες.
Η ελληνική οικονομία όμως της γνώσης έχει κάνει μικρά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Εξίσου μικρά είναι και τα βήματα για την επίτευξη και του γενικότερου στόχου που έχει τεθεί για ψηφιακή σύγκλιση της χώρας ως το 2008 με το ευρωπαϊκό μέσο όρο, μέσω της αύξησης της διείσδυσης του Internet στο 60%, της εκπαίδευσης 150.000 Ελλήνων σ’ αυτό, της αύξησης των ηλεκτρονικά παρεχομένων υπηρεσιών του δημοσίου από 15 σε 400.

Η ελληνική οικονομία της γνώσης, για να μη χάσει το τρένο της ανάπτυξής της, χρειάζεται να τρέξει με μεγάλες ταχύτητες γιατί ξεκίνησε από πολύ χαμηλά. Προς το παρόν, οι δείκτες τεχνολογικής σύγκλισης της χώρας με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο είναι λίγο πάνω από 20%.

Η φετινή έκθεση του ΟΟΣΑ για την Ελληνική οικονομία αναφέρεται στις εξελίξεις μέχρι και το φθινόπωρο του 2005. Μεταξύ άλλων γίνεται αναφορά στην έρευνα και καινοτομία και συγκεκριμένα στις επιδόσεις των Ελλήνων στα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες οι οποίες κρίνονται από τις χειρότερες μεταξύ των κρατών μελών και προτείνεται αύξηση των σχετικών μαθημάτων στη διδακτέα ύλη και επανεκπαίδευση των καθηγητών. Ζητείται επίσης , η αύξηση της αυτονομίας των πανεπιστημίων , ώστε να μπορούν ευκολότερα να συνεργάζονται με τον ιδιωτικό τομέα σε θέματα έρευνας.


Οι αναλυτές του ΟΟΣΑ θεωρούν ότι οι αλλαγές που προτείνουν θα συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας στην Ελλάδα , που είναι σήμερα η όγδοη χαμηλότερη μεταξύ 28 κρατών μελών. Μάλιστα στις 4 οικονομίες από τις 7 με την χαμηλότερη παραγωγικότητα οι ρυθμοί αύξησής τους είναι υψηλότεροι την τελευταία δεκαετία και υπάρχει κίνδυνος τα επόμενα χρόνια η Ελλάδα να βρεθεί σε ακόμα χειρότερη θέση.

Η Ελλάδα παραμένει στις χώρες σύγκλισης γιατί μέχρι σήμερα δεν πέτυχε το στόχο της. Έχοντας μπροστά της το σχεδιασμό του Δ ΚΠΣ θα πρέπει να επιτύχει τον πρώτο βασικό στόχο που είναι ο συνολικός σχεδιασμός της ανάπτυξης της χώρας. Πρέπει να σχεδιαστούν έργα με υψηλή προστιθέμενη αξία που θα οδηγήσουν σε βιώσιμη ανάπτυξη. Τέτοια έργα είναι όσα προωθούν την έρευνα και την τεχνολογία ενδυναμώνουν την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα. Δεν πρέπει να λησμονούμε πως πρωταρχικός στόχος της ΕΕ είναι η υλοποίηση της στρατηγικής της Λισσαβόνας δηλαδή να γίνει η Ευρώπη η πιο ανταγωνιστική οικονομία γνώσης του κόσμου μέχρι το 2010. Πρέπει επίσης να ενισχυθεί η κουλτούρα επιχειρηματικότητας στην Ευρώπη ξεκινώντας απ τη σχολική εκπαίδευση.

Αυτή τη στιγμή στο κέντρο εργασιών της επιτροπής βιομηχανίας έρευνας και ενέργειας της ΕΕ βρίσκεται το πρόγραμμα πλαίσιο για την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία για την περίοδο 2007-2013.Το νέο αυτό πρόγραμμα στοχεύει στην ενίσχυση καινοτόμων επιχειρήσεων και νέων ανταγωνιστικών προϊόντων και υπηρεσιών. Προτίθεται να διευκολύνει την πρόσβαση των επιχειρηματιών σε κεφάλαια υψηλού κινδύνου και άλλες μορφές χρηματοδότησης όπως τα δάνεια και να διευκολύνει τη διείσδυση νέων καινοτόμων προϊόντων στην αγορά.

Είναι προφανές ότι χρειάζεται μια νέα Εθνική πολιτική που τροφοδοτεί την επιχειρηματικότητα με δύο τρόπους α)με τη δημιουργία και ενίσχυση ερευνητικών επιχειρήσεων και β)με την υποστήριξη των μικρομεσαίων να ενσωματώσουν και να παράγουν τα νέα προϊόντα και υπηρεσίες.


VENTURE CAPITAL
Πρόκειται για μορφή χρηματοδότησης σε επιχειρήσεις που αναπτύσσονται με ιδιαίτερα γρήγορους ρυθμούς. Αποτελεί την κύρια πηγή χρηματοδότησης για επιχειρήσεις τεχνολογικής βάσης και κατά συνέπεια σε ένα απ τα κύρια εργαλεία ενίσχυσης της καινοτομίας. Η συγκεκριμένη χρηματοδότηση γίνεται μέσω συμμετοχής στο μετοχικό κεφάλαιο ή με έκδοση ομολογιακού δανείου επιτρέποντας στον κύριο μέτοχο να διατηρεί τον έλεγχο της εταιρείας του.