«Το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών άρχισε προσφάτως να εξετάζει μια υπόθεση που σχετίζεται με το βαθιά προβληματικό ζήτημα της κατοχύρωσης των πνευματικών δικαιωμάτων. Το Δικαστήριο πρέπει να απαντήσει στο εξής ερώτημα: Μπορούν τα ανθρώπινα γονίδια - τα δικά σου γονίδια - να κατοχυρωθούν με πατέντα; » διερωτάται ο Νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς σε άρθρο γνώμης υπό τον τίτλο «Ζωές εναντίον κερδών» («Lives versus profits»).
«Για να το θέσουμε αλλιώς, θα πρέπει να επιτρέπεται σε κάποιον να κατέχει τα δικαιώματα της πνευματικής ιδιοκτησίας, ας πούμε, στις εξετάσεις που προσδιορίζουν τον κίνδυνο που έχει μια γυναίκα να αναπτύξει καρκίνο του μαστού;
Για όσους βρίσκονται έξω από τον απόκρυφο κόσμο των δικαιωμάτων της πνευματικής ιδιοκτησίας, η απάντηση μοιάζει προφανής: Οχι. Εσύ είσαι ο ιδιοκτήτης των γονιδίων σου. Το πολύ πολύ που μπορεί να κάνει μια εταιρεία είναι να κατοχυρώσει την πνευματική ιδιοκτησία στην διαγνωστική εξέταση για τα γονίδια. Και επειδή η έρευνα και η ανάπτυξη της εξέτασης κοστίζουν πολλά χρήματα, η εταιρεία μπορεί δικαίως να βγάλει κέρδος από την χρήση της εξέτασης.
Αλλά μια εταιρεία από την Γιούτα, η Myriad Genetics, διεκδικεί κάτι περισσότερο. Ισχυρίζεται ότι κατέχει τα πνευματικά δικαιώματα για κάθε διαγνωστική εξέταση για την παρουσία των δύο κρίσιμων γονιδίων που σχετίζονται με τον καρκίνο του μαστού - και έχει επιβάλλει ανελέητα αυτό το πνευματικό δικαίωμα, αν και η εξέτασή της είναι κατώτερη από μία που το πανεπιστήμιο Yale ήταν πρόθυμο να παράσχει με πολύ χαμηλότερο κόστος. Οι επιπτώσεις είναι τραγικές: ενδελεχείς εξετάσεις σε προσιτές τιμές σώζουν ζωές. Η παρεμπόδιση τέτοιων εξετάσεων κοστίζει ζωές. H Myriad είναι ένα πραγματικό παράδειγμα μιας αμερικανικής εταιρείας για την οποία το κέρδος είναι υπεράνω κάθε άλλης αξίας, ακόμη και την αξίας της ίδιας της ανθρώπινης ζωής», λέει ο Στίγκλιτς.
«Σε πιο γενικές γραμμές, όλο και περισσότεροι αναγνωρίζουν ότι το σύστημα κατοχύρωσης πνευματικών δικαιωμάτων με πατέντες, όπως είναι σχεδιασμένο σήμερα, όχι μόνο επιβάλλει ανείπωτο κοινωνικό κόστος, αλλά δεν μεγιστοποιεί ούτε την καινοτομία - όπως δείχνουν οι πατέντες της Myriad στα γονίδια. Στο κάτω-κάτω, η Myriad δεν εφηύρε τις τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται για την ανάλυση των γονιδίων. Αν αυτές οι τεχνολογίες είχαν κατοχυρωθεί με πατέντες, η Myriad μπορεί να μην είχε κάνει τις ανακαλύψεις της. Και ο αυστηρός έλεγχος που επιβάλλει στη χρήση κάθε πατέντας της έχει εμποδίσει την ανάπτυξη από άλλους καλύτερων και ακριβέστερων εξετάσεων για την παρουσία του γονιδίου.
Το επιχείρημα είναι απλό: όλες οι έρευνες βασίζονται σε προηγούμενες έρευνες. Ενα κακά σχεδιασμένο σύστημα κατοχύρωσης των πνευματικών δικαιωμάτων με πατέντες - όπως αυτό που έχουμε σήμερα στις ΗΠΑ - μπορεί να εμποδίσει την ακολουθία των ερευνών.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον δεν επιτρέπουμε να κατοχυρωθούν πνευματικά δικαιώματα και πατέντες για βασικές θεωρίες στα μαθηματικά. Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον έρευνες δείχνουν ότι η κατοχύρωση γονιδίων στην πραγματικότητα μειώνει την παραγωγή νέων γνώσεων για τα γονίδια: ο πιο σημαντικός παράγοντας για την παραγωγή νέας γνώσης είναι η προτέρα γνώση, την πρόσβαση στην οποία εμποδίζουν οι πατέντες», εκτιμά ο Στίγκλιτς.
«Ευτυχώς, αυτό που κινητοποιεί τις πιο σημαντικές προόδους στη γνώση δεν είναι το κέρδος, αλλά η αναζήτηση της ίδιας της γνώσης. Αυτό ισχύει για όλες της μετασχηματιστικές ανακαλύψεις και καινοτομίες - το DNA, τα τρανζίστορ, τα λέϊζερ, το Ιντερνετ κλπ.
Μια ξεχωριστή δικαστική απόφαση στις ΗΠΑ έδειξε έναν από τους σοβαρούς κινδύνους που εμπεριέχουν οι πατέντες των μονοπωλίων: την διαφθορά. Με τιμές που υπερβαίνουν κατά πολύ το κόστος παραγωγής, βγάζεις, παραδείγματος χάριν, τεράστια κέρδη αν πείσεις φαρμακεία, νοσοκομεία ή γιατρούς να πουλήσουν τα προϊόντα σου.
Δυστυχώς, οι ΗΠΑ και άλλες προηγμένες χώρες ασκούν πιέσεις για πιο ισχυρούς κανόνες για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας σε όλον τον κόσμο. Τέτοιο πλαίσιο θα περιόριζε την πρόσβαση των φτωχών χωρών στη γνώση που τους χρειάζεται για την ανάπτυξή τους - και θα στερούσε γενόσημα φάρμακα που σώζουν ζωές από εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους που δεν έχουν τα χρήματα για να πληρώνουν τις τιμές του μονοπωλίου των φαρμακευτικών εταιρειών», συνεχίζει ο Στίγκλιτς.
«Τα δικαιώματα της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι κανόνες που εμείς δημιουργούμε - και που υποτίθεται ότι βελτιώνουν την κοινωνική ευημερία. Αλλά ανισόρροποι κανόνες για την πνευματική ιδιοκτησία οδηγούν σε ανεπάρκειες - ανάμεσά τους σε μονοπωλιακά κέρδη και στην αποτυχία μεγιστοποίησης της χρήσης της γνώσης - που εμποδίζουν το βήμα της καινοτομίας. Και όπως δείχνει η υπόθεση Myriad, μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και σε περιττές απώλειες ανθρώπινων ζωών.
Οι κανόνες περί πνευματικής ιδιοκτησίας που ισχύουν στην Αμερική δεν είναι ισορροπημένοι. Θα πρέπει όλοι να ελπίζουμε ότι, με την απόφασή του για την υπόθεση Myriad, το Ανώτατο Δικαστήριο θα συνεισφέρει στη δημιουργία ενός πιο λογικού και ανθρώπινου πλαισίου», καταλήγει ο Αμερικανός οικονομολόγος και νομπελίστας, καθηγητής στο πανεπιστήμιο Κολούμπια.
Χρήστες: 3036
