Το διάστημα των 10 ημερών από την κατάρρευση της αμερικανικής τράπεζας SVB μέχρι και χθες που ανακοινώθηκε επίσημα η εξαγορά της ελβετικής Credit Suisse από την επίσης ελβετική UBS, θα μπορούσε κάλλιστα να χαρακτηριστεί «οι 10 μέρες που συγκλόνισαν τις αγορές». Οι βασικές σταθερές των αγορών έχουν ανατραπεί, η κρίση εμπιστοσύνης είναι διάχυτη και η επαναξιολόγηση του ρίσκου για βασικά στοιχεία του ενεργητικού του τραπεζικού τομέα είναι γενικευμένη και σε πλήρη εξέλιξη, οι δε συντεταγμένες της νομισματικής πολιτικής των κεντρικών τραπεζών όχι μόνο έχουν ανατραπεί πλήρως αλλά και οδηγούν σε επέκταση του κατακερματισμού των νομισματικών πολιτικών, διαλύοντας τις βάσεις και της νομισματικής «παγκοσμιοποίησης».

Οποιος παρατηρεί τις καθημερινές διακυμάνσεις των αγορών, μπορεί εύκολα να αντιληφθεί τα προφανή: οι μετοχές έπεσαν (με ρυθμούς μίνι κραχ στις μέρες της μεγάλης κρίσης), οι αποδόσεις των ομολόγων έπεσαν (που σημαίνει ότι αγοράζονται, άρα ανεβαίνουν οι τιμές τους), ο χρυσός ανέβηκε, το ευρώ ανατιμήθηκε έναντι του δολαρίου, τα κρυπτονομίσματα ανέβηκαν, σε ένα αγωνιώδες «παιχνίδι» αναζήτησης ασφαλών επενδυτικών καταφυγίων.

Η κατάσταση στα χρηματιστήρια εξομαλύνθηκε μόλις χθες Δευτέρα – χωρίς βέβαια αυτό να προδιαγράφει κάποιου είδους επιστροφή σε μόνιμα ανοδική τάση.

Επίσης, οι αγορές δεν είναι ιδιαίτερα αξιόπιστες για να μας δείξουν είτε την ευρωστία είτε το βάθος των προβλημάτων της οικονομίας. Τεράστιες μάζες ρευστότητας, με τη μορφή «νομαδικών» κεφαλαίων, μετακινούνται διαρκώς από τις μετοχές στα ομόλογα, τα νομίσματα, τα παράγωγα κ.λπ. Και είναι υποχρεωτικό να επενδύονται κάπου σε αυτό το «κύκλωμα» σε κάθε περίπτωση, αφού οι παραγωγικές επενδύσεις δεν προτιμώνται – ιδιαίτερα σε συνθήκες επιβράδυνσης (ή και ύφεσης) και υψηλών επιτοκίων.

Οι αγορές «νοούν» βραχυπρόθεσμα και το πιο «ειλικρινές» σήμα που μπορούν να δώσουν είναι οι φόβοι τους ή ο πανικός τους…

Οι ίδιοι, νομισματικές και πολιτικές αρχές, που μέχρι τα τέλη του 2021 διαβεβαίωναν ότι ο πληθωρισμός είναι «πρόσκαιρος», που στη συνέχεια πανικοβλημένοι από τη διάψευση της προφητείας τους άρχισαν να αυξάνουν τα επιτόκια με πρωτοφανώς γρήγορους ρυθμούς, που μέχρι και πριν από 10 μέρες διαβεβαίωναν ότι η αύξηση των επιτοκίων «έχει ακόμη δρόμο» και τώρα πιστοποιούν ότι θα επανεξετάσουν εκόντες-άκοντες την επιτοκιακή τους πολιτική, διαβεβαιώνουν τώρα σε όλους τους τόνους ότι το ευρωπαϊκό (και αντίστοιχα το αμερικανικό) τραπεζικό σύστημα είναι «θωρακισμένο» και ότι, παρότι «θωρακισμένο», είναι έτοιμοι να προστρέξουν σε βοήθειά του «αν χρειαστεί»… Ολες οι νομισματικές αρχές, της Ε.Ε., της Γερμανίας και των άλλων χωρών-μελών, της Ελβετίας κ.λπ., μπήκαν στον «χορό» των διαβεβαιώσεων. Ωστόσο, οι τραπεζικές καταρρεύσεις έχουν κάνει την κρίση εμπιστοσύνης στο διεθνές τραπεζικό σύστημα διάχυτη και γενικευμένη.

Ρευστότητα

Η διατραπεζική αγορά έχει παγώσει, γίνονται κινήσεις κλεισίματος θέσεων και εξασφάλισης ρευστότητας (άλλοτε πανικόβλητες και άλλοτε περισσότερο ψύχραιμες), οχυρωματικά έργα για να μην «προσβληθούν» από τον «ιό» της κρίσης των πλέον ευάλωτων αλλά και κινήσεις αναδιάρθρωσης χαρτοφυλακίων από τους περισσότερο ψύχραιμους… Η χρηματοοικονομική «πιάτσα» θα κάνει καιρό για να αφομοιώσει το «νόημα» της τωρινής κρίσης και να επανέλθει σε ηρεμία, και αυτό υπό την προϋπόθεση ότι δεν ισχύει η χθεσινή «προφητεία» της Morgan Stanley ότι ζούμε τη βίαιη αρχή του τέλους της bear market, ότι δηλαδή μπήκαμε βίαια σε καθοδικό κύκλο στα χρηματιστήρια.

Η βασικότερη διαβεβαίωση είναι ότι θα παρασχεθεί άπλετη ρευστότητα «αν αυτό απαιτηθεί». Οι τράπεζες δεν καταρρέουν ακαριαία (όπως η SVB) από προβλήματα κεφαλαιακής ανεπάρκειας, αλλά από έλλειψη πρόσβασης σε ρευστότητα. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα υποσχέθηκε ότι δεν θα αφήσει να πεθάνουν από ασφυξία ρευστότητας οι ευρωπαϊκές τράπεζες. Η ελβετική κεντρική τράπεζα το έκανε πράξη, παρέχοντας «μαξιλάρι» ρευστότητας 100 δισ. στην κλυδωνιζόμενη Credit Suisse – τεράστιο ποσό, που ισοδυναμεί με το 1/7 του συνολικού της ενεργητικού! Χάρη σε αυτή την κάλυψη, η Credit Suisse δεν κατέρρευσε, η UBS την εξαγόρασε, αλλά τα προβλήματα δεν τελείωσαν εδώ για τη «νέα UBS» και το ελβετικό τραπεζικό σύστημα.

Το ελβετικό τραπεζικό σύστημα ήταν συνώνυμο της αξιοπιστίας, της μυστικότητας και «διακριτικότητας» και της απόλυτης εγγύησης – και τώρα τίποτε απ’ όλα αυτά δεν στέκει όρθιο… Οσο για τη «νέα UBS», τα CDS της αυξήθηκαν στα υψηλότερα επίπεδα από το 2012 και η μετοχή της «βυθίστηκε». Παρά το «κούρεμα» των ομολόγων AT1 της Credit Suisse και παρά τη στήριξη από την ελβετική κεντρική τράπεζα, η αγορά γνωρίζει ότι η UBS εξαγόρασε «σαπάκι»…

Σχετική… αξία

Κατά τον ίδιο τρόπο, η αξία των διαβεβαιώσεων των ευρωπαϊκών νομισματικών αρχών έχει επίσης σχετική… αξία. Διαβεβαιώνουν ότι σε περίπτωση τραπεζικής κρίσης δεν θα «κουρέψουν» πρώτα τους ομολογιούχους (όπως έγινε στην Credit Suisse), αλλά ευρωπαϊκή ρύθμιση για τον τρόπο εκκαθάρισης σε περίπτωση τραπεζικής κατάρρευσης δεν υπάρχει (και μάλιστα μια τέτοια ρύθμιση αποσύρθηκε από την ατζέντα του Eurogroup ακριβώς τη βδομάδα πριν από την κατάρρευση της SVB, κατόπιν… άνωθεν εντολής) και –το κυριότερο– δεν υπάρχει ευρωπαϊκό σύστημα εγγύησης των καταθέσεων.

Τούτων δοθέντων, θα ισχύσει το γνωστό «ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Ο Ελληνας κεντρικός τραπεζίτης, κ. Στουρνάρας, το γνωρίζει και διατύπωσε δημόσια μια εκτίμηση-ευχή: ότι η διαδικασία αυξήσεων των επιτοκίων από την ΕΚΤ θα σταματήσει. Το γνωρίζει επίσης ο Ιταλός κεντρικός τραπεζίτης κ. Visco, ο οποίος δήλωσε ότι ναι μεν οι ευρωπαϊκές τράπεζες δεν έχουν σοβαρή έκθεση στην Credit Suisse, αλλά η κρίση «είναι μεταδοτική» – τουτέστιν «κινδυνεύουμε»...

Τι πέφτει, τι αυξάνεται

Αυτονόητα πέφτουν οι τραπεζικές μετοχές. Η ποσοστιαία πτώση κυμαίνεται περί το 30%. Οι τράπεζες έχουν μπει για τα καλά στο μικροσκόπιο των επενδυτών, οι οποίοι εξετάζουν από την αρχή την κεφαλαιακή τους επάρκεια, τη ρευστότητα και την ποιότητα του ενεργητικού τους – κυρίως τα ομόλογα που εκδίδουν για τον σχηματισμό των εποπτικών τους κεφαλαίων (βλέπε ειδική αναφορά στο σχετικό κεφάλαιο).

Κατά τα άλλα:

● Ανεβαίνουν οι τιμές των κρατικών ομολόγων (δηλαδή μειώνονται οι αποδόσεις τους), σε όλες τις διάρκειες αλλά ιδιαίτερα στις κοντινές (τα διετή). Αυτό σημαίνει ότι οι αγορές προεξοφλούν πως οι κεντρικές τράπεζες σύντομα θα υποχρεωθούν να αρχίσουν τη μείωση των επιτοκίων – και οι κοντινές διάρκειες των ομολόγων είναι άμεσα συναρτημένες με τα επιτόκια του ευρώ (περισσότερο σε σχέση με τις μακρινές). Τα ομόλογα γίνονται ασφαλή επενδυτικά καταφύγια…

● Ανεβαίνει ο χρυσός: είναι το ασφαλέστερο καταφύγιο.

● Ανεβαίνουν τα κρυπτονομίσματα: επειδή τμήμα των αγορών δεν εμπιστεύεται τις νομισματικές αρχές και επιλέγει τα κρυπτονομίσματα (που διαφεύγουν).

● Ανεβαίνει το ευρώ έναντι του δολαρίου: επειδή οι αγορές εκτιμούν ότι η επιτοκιακή διαφορά μεταξύ δολαρίου και ευρώ θα μικρύνει κι άλλο και ότι η διεθνής μόχλευση του δολαρίου υποβαθμίζεται για μια σειρά λόγους.

Οι γερμανικές τράπεζες έχουν τη μεγαλύτερη άμεση έκθεση στις ελβετικές με ένα ποσό τουλάχιστον 11,5 δισ. δολαρίων, ακολουθούμενες από τις γαλλικές (8 δισ.) και έχουν κάθε λόγο να ανησυχούν περισσότερο για την πιθανή επίπτωση της απόφασης της ελβετικής κυβέρνησης να «κουρέψει» ριζικά τα τραπεζικά ομόλογα της Credit Suisse ύψους 17 δισ. δολαρίων που υπάγονται στην κατηγορία ΑΤ1 (ή Contingent Convertibles -CoCos). Είναι μετατρέψιμα ομόλογα υψηλής απόδοσης αλλά και υψηλού ρίσκου, μιας και επινοήθηκαν στην Ευρώπη ως εργαλείο θωράκισης των τραπεζών μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008.

Πρακτικά είναι μια μέθοδος «αποθήκευσης» (για να μην πούμε και απόκρυψης) του τραπεζικού χρέους και προσφέρθηκε ως εναλλακτική στις υποκεφαλαιοποιημένες ευρωπαϊκές τράπεζες για να τις βοηθήσει να απορροφήσουν μια απότομη κεφαλαιακή απώλεια. Αλλά αυτή η απορρόφηση σημαίνει ότι οι κάτοχοι των ομολόγων χάνουν μέρος ή και όλα τα χρήματά που έχουν επενδύσει.

Η ΕΚΤ και η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή έσπευσαν μεν να καθησυχάσουν, υπενθυμίζοντας τους κανόνες της Ε.Ε. σε περίπτωση διάσωσης τράπεζας με ίδια κεφάλαια (bail in= πρώτα κουρεύονται οι μετοχές και μετά τα ομόλογα), αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό, καθώς υπολογίζεται ότι στην υψηλού ρίσκου αγορά κυκλοφορούν τουλάχιστον 275 δισ. δολάρια ομόλογα AT1 με επίκεντρο την Ευρώπη.